MESLEK ETİĞİ

1. MESLEK ETİĞİ İşletme Yönetimi 2012-2013 Güz Dönemi ÖĞR. GRV. Ceren EFE

2. Ders Konuları • Etik ve iş etiği: tanım, ilkeler, yaklaşımlar • İş etiğinin tarihsel gelişimi • İş etiğine ilişkin Türkiye’deki gelişmeler • İş etiğine ilişkin Avrupa’daki gelişmeler • Çıkar çatışması ve etik dışı davranışları etkileyen faktörler (kişiye ve eyleme ilişkin etmenler) • Çıkar çatışması ve etik dışı davranışları etkileyen faktörler (kuruma ve çevreye ilişkin etmenler) • Etik yönetimi: kurumsal etik yapı, süreç ve kültür oluşturulması ve yönetimi

3. Etik ve ahlak kavramları • Temel etik değerler ve ilkeler • Etik, iş etiği: yaklaşımlar ve kuramlar • İş etiği alanları: çalışma ve meslek etiği • Etik ve hukuk • Etik ve din • Etik ve kurallara uyum

4. Ülkemiz işletmelerinin, gerek ulusal gerekse uluslararası platformlarda daha başarılı olmaları için; • serbest piyasa rekabetini gözeten • kayıt dışı ekonomiye fırsat vermeyen • fikri hakları koruyan

5. Etik ;genel olarak ahlaki açıdan doğru- yanlış ya da iyi- kötü ile ilgilidir.

6. Temel Etik Değerler ve İlkeler

7. Doğruluk - Dürüstlük (içi - dışı bir olma, “hilesiz olma”) Yalan zeka işidir dürüstlük ise cesaret… Eğer zekan yetmiyorsa yalan söylemeye, cesaretini kullanıp dürüst olmayı dene.

8. Tarafsızlık (nesnel davranma, liyakati esas alma) • Sorumluluk (bencillik ve kişisel çıkarlardan uzak olma, sorumlu davranma)

9. Temel Etik Değerler ve İlkeler • ADALET (Hakça davranma) • DOĞRULUK- DÜRÜSTLÜK (İçi dışı bir olma, hilesiz olma) • TARAFSIZLIK (Nesnel davranma) • SORUMLULUK (Bencillik ve kişisel çıkarlardan uzak olma, sorumlu davranma)

10. Etikle İlgili Kavramlar • Değer: • Etik kod: • İlke: • Kural: • Standart:

11. MESLEK ETİĞİ*NEDEN İŞ ETİĞİ?*YAKLAŞIMLAR VE KURAMLAR*İŞ ETİĞİ ALANLARI*ETİK VE HUKUK*ETİK VE DİN*ETİK VE KURALLARA UYUM

12. NEDEN İŞ ETİĞİ? • küresel düzeyde yaygınlaşan ve güçlenen pazar sistemi karşısında, özel sektörden bu gelişime paralel bir sorumluluk ve bilinç üstlenmesi beklenmeye başlanmıştır. • işletmelerin sosyal sorumluluğu ve paydaşlara yönelik sorumlulukları tanımlanmaya başlanmış, yöneticilerden “paydaş” ya da “etkileşenler” yönetimini uygulamaları beklenir olmuştur. • sosyo - kültürel yapı sonucu toplumsal duyarlılık ve kamuoyu baskısı, müşterilerin ve çalışanların bilinci ve medyanın konuya ilgisinin artması da iş etiğinin önemsenmesine katkıda bulunmuştur.

13. TÜKETİLEN MAL + HİZMET KALİTESİ = ÜRETİM SÜRECİ • Üretim sürecinde etik dışı bazı unsurların yer alması durumunda, bu konuda duyarlı olan sivil toplum kuruluşlarının malın ya da hizmetin satın alınmaması yolunda müşterileri etkilemeye çalıştıkları görülmüştür. • etiğin yanında kurumsal yönetim konusu da yoğun biçimde gündeme gelmiştir.

14. TOPLUMDAKİ EGEMEN İLKELERİ VE UYGULAMA KURALLARINI BELİRLEYEN ETKENLER: • ekonomik, • fiziki ve teknolojik koşullar Ancak, zamanla bu koşullardaki değişikliklere paralel olarak ilkeler ve uygulamalar da gelişme ve değişim göstermektedir.

15. ETİK, İŞ ETİĞİ: YAKLAŞIMLAR VE KURAMLAR: 1. Normatif Etik ve Betimleyici Etik 2. Faydacılık ve Deontoloji 2.1. Faydacılık kuramı 2.2. Deontoloji kuramı

16. 1. Normatif Etik ve Betimleyici Etik • Normatif etik, nasıl davranılması gerektiği üzerinde dururken, betimleyici etik insanların halihazırda nasıl davrandıkları ve bunların nedenleri üzerinde durur. • İş etiği, etiğin bir alt kümesi olup; • iş dünyasındaki etik sorunları inceler, • davranışlara rehberlik etmek üzere kurallar geliştirmeye çalışır .

17. 1. Normatif Etik ve Betimleyici Etik iş etiği “normatif” “ betimleyici”

18. İş etiği, belirsizliği azaltır. Amaç belirsizliği azaltmak !!!!!Normatif iş etiği yasal düzenlemelerde kapsanmamış durumlar için kurallar koyarak taraflara bir güven ve istikrar imkanı sağlamaktadır.

19. 2. Faydacılık ve Deontoloji Etik Teoriler Sonuçsalcı Sonuçsalcı olmayan (TEOLOJİK) (DEONTOLOJİK)

20. 2.1. Faydacılık kuramı • Faydacılığın yakın tarihli gelişmelerine bakarsak, iki tür faydacılıktan söz edilebilir: * “eylem faydacılık” *“kural faydacılık”.

21. 2.2. Deontoloji kuramı • eylemin kendisi üzerinde yoğunlaşmaktadır. • Immanuel KANT ile anılır. • Sonuç önemli değildir. Bir eylemin sonucu olumlu olsa bile, bu eylem ilkesel olarak yanlış olabilir. • Deontolojik yaklaşımın insan ve insana saygı odaklı hareket noktası, “haklar doktrini’nin” oluşmasını sağlamıştır.

22. 2.2. Deontoloji kuramı • Haklar teorisi bireylerin; • yaşama, • güvenlik, • bilgilendirilme, • özel yaşama saygı, • vicdan özgürlüğü, • özgür ifade, • özel mülkiyet hakkı gibi belli temel hak ve özgürlüklerini tanımlamakta, bunların toplumsal ve iş yaşamında zarar görmemesini ve korunmasını öngörmektedir.

23. İş Etiği Alanları: Çalışma ve Meslek Etiği İşin ve çalışmanın anlamını ve toplumsal yaşamdaki rolünü iş sosyolojisi inceler. Bu çalışmalar endüstriyel sosyoloji, mesleki sosyoloji, iş sosyolojisi olarak da adlandırılmıştır. Bu çalışmaların kapsamında genellikle şu konular yer almıştır: • Sanayi toplumunun değerleri ve ögeleri • İş örgütlerinin yapısı ve endüstri ilişkilerinin niteliği • İş örgütlerinde/işletmelerde çalışma grupları • Farklı uğraş ve meslekleri karakterize eden roller ve statüler

24. İş Etiği Alanları: Çalışma ve Meslek Etiği • Meslek etiği de iş etiği ve çalışma etiği ile ilintilidir ve belirli ölçüde örtüşmektedir. “Profesyonel” ve “profesyonellik” sözcükleri bir işin maharetli ve gereklerine uygun bir biçimde yürütüldüğünü ifade eder.

25. İş Etiği Alanları: Çalışma ve Meslek Etiği Ancak bir işin meslek sayılabilmesi, • Belirli bir akademik eğitim süresi • Belirli bir ihtisaslaşma eğitimi gerektirir. • Meslek üyelerinin yer aldığı meslek örgütünü gerektirir. Örgüt, üyelerini denetler, mesleki uygulamalar için standartlar geliştirir ve bunlara uyulmasını izler. • Meslek mensuplarının birincil amacı kendilerine ihtiyaç duyanlara hizmet etmektir.

26. İş Etiği Alanları: Çalışma ve Meslek Etiği etik konularına ilişkin birer örnek: • Siyasette Etik: Siyasetçilerin gerçekleştiremeyecekleri vaatlerde bulunmamaları • Kamu Yönetiminde Etik: Vatandaşlara eşit muamele yapılması ve hizmette bulunulması • Yargıda Etik: Yargı organlarının kararlarında devlet-birey dengesinin gözetilmesi ve süreçlerin daha hızlı çalışması • Eğitimde Etik: Öğretmenlerin öğrencilerine özel ders vermemeleri • Bilim Etiği: Araştırma bulgularının saptırılmaması • Medya Etiği: Haber ile yorum ayrımının yapılması • Sporda Etik: Doping ve şike yapılmaması

27. İş Etiği Alanları: Çalışma ve Meslek Etiği İş etiği, işletmeciliğin işlevsel alanları itibariyle de bir sınıflandırmaya tabii tutulmuştur. üretim etiği, pazarlama etiği, finans etiği, muhasebe etiği, yönetim etiğinden söz edilebilir.

28. İş Etiği Alanları: Çalışma ve Meslek Etiği • Yönetim - Yönetici Etiği (Yönetsel Etik) ilintili olumsuz örnekler genellikle haksız rekabete yönelmek, keyfilik, hesap vermemek ve kişisel çıkardan kaynaklanmaktadır. Yaygın bazı örnekler aşağıda verilmiştir: • Sigortasız işçi çalıştırmak • Finansal raporlarda hile yapmak • Fikri Hak İhlalleri • Ürün sorumluluğundan her koşulda kaçınmak • Terfilerde liyakat ilkelerine uymamak ve ayrımcılık yapmak

30. İş Etiği Alanları: Çalışma ve Meslek Etiği Pazarlama Etiği ilintili örnekler özünde müşterinin ya da tüketicinin haklarına saygı duyulmaması ve ihlal edilmesi sonucu ortaya çıkmaktadır. • Niteliksiz, ayıplı, güvensiz ya da tehlikeli ürün veya hizmeti piyasaya sürmek, • Ürün veya hizmet hakkında eksik ya da yanıltıcı bilgilendirme veya etiketleme yapmak, (örneğin, ürünün veya hizmetin içerdiklerine ve kullanımında dikkat edilmesi gereken hususlara değinmemek) • Rakip firmalar hakkında asılsız suçlamalarda bulunmak, • Satış sonrası hizmete ilişkin bilinçli eksiklikler bırakmak, • Garanti koşullarına ilişkin karmaşık düzenleme ve sürümceme yöntemleri uygulamak.

31. Etik ve Hukuk • Yasal düzenlemeler genellikle olumsuz durumları belirtir, yani suçu tanımlar ve cezasını öngörür. Etik kodlar ise olumsuz yanında olumlu durumlara ve davranışlara da yer verir.

32. Etik ve Hukuk • Etik ve hukuk ilişkisi:

33. İş Etiği Alanları: Çalışma ve Meslek Etiği Pazarlama Etiği ilintili örnekler özünde müşterinin ya da tüketicinin haklarına saygı duyulmaması ve ihlal edilmesi sonucu ortaya çıkmaktadır. • Niteliksiz, ayıplı, güvensiz ya da tehlikeli ürün veya hizmeti piyasaya sürmek, • Ürün veya hizmet hakkında eksik ya da yanıltıcı bilgilendirme veya etiketleme yapmak, (örneğin, ürünün veya hizmetin içerdiklerine ve kullanımında dikkat edilmesi gereken hususlara değinmemek) • Rakip firmalar hakkında asılsız suçlamalarda bulunmak, • Satış sonrası hizmete ilişkin bilinçli eksiklikler bırakmak, • Garanti koşullarına ilişkin karmaşık düzenleme ve sürümceme yöntemleri uygulamak.

34. Etik ve Hukuk • Yasal düzenlemeler genellikle olumsuz durumları belirtir, yani suçu tanımlar ve cezasını öngörür. Etik kodlar ise olumsuz yanında olumlu durumlara ve davranışlara da yer verir.

35. Etik ve Hukuk • Etik ve hukuk ilişkisi:

36. Etik ve Din • Din, insan ve doğaüstü güçler arasındaki ilişkileri temel alır; inanç temelli bir değerler ve davranış sistemi buyurur. Etik ise ussallığı temel alarak dünyevi ilişkileri düzenler. • etik farklı din ve kültürden toplumların bir arada yaşamalarına imkan verecek ortak değerler ve ilkeler içermektedir.

37. Etik ve Kurallara Uyum • Kohlberg bireyin ahlaki gelişimini üç aşamalı görmektedir. • etik kurallara uyma özünde ceza görmemek, cezadan kaçınmak içindir. • kurallara uyma özünde ödül almaya yönelik kişisel çıkar kaynaklıdır. • birey kuralın doğruluğuna yani ilkeye inandığı için kurala uygun davranmaktadır.

38. ahlaki kurallar • *Toplumun bütün üyelerine saygılı olmak, • *farklı kültürlere ve düşüncelere karşı hoşgörü, • * kişilerin eşitliğinin kabul edilmesi, • * kaynakların adil olarak dağıtılması vb.

39. Ortak etik kurallar(değerler): • Doğruluk, dürüstlük • • Güvenilir olma • • Sadakat • • Adalet • • Başkalarına yardım etme • • Başkalarına saygı gösterme • • Vatandaşlık sorumluluğuna sahip olma • • Yalan söylememe • • Başkasının hakkını yememe • • Karşısındakinin güç durumundan yararlanmama • • Acısı olanın acısını paylaşma • • Dayanışma • • Bireylerin eşitliğinin kabul edilmesi • • Kaynakların adil dağıtılması • • Mükemmeliyeti arama vb.

41. Amaçlanan Sonuç Etiği • Mill’e göre bir eylemi “iyi” kılan şey sonuçta getirdiği fayda ile mutluluğu sağlamasıdır. “İyi”nin ölçütü olan mutluluğun, sadece eylemde bulunanın değil, ilgili herkesin, dolayısıyla tüm insanlığın mutluluğu olduğunu savunur. Amaçlanan sonuç etiğinin sorunlara pratik yaklaşımı ve eylemlerin etkileyeceği bireylerin, verilen kararda dikkate alınmasını gerektiren faydacı yaklaşımı günlük sorunların çözümüne yardım edebilir.

42. Kural Etiği • Kural etiği Immanuel Kant tarafından geliştirilmiştir. Kant etik ilkelerin yıllardır bilindiğini, evrensel ve nesnel olduklarını belirtmiştir. Bütün insanlar için geçerli evrensel kurallar arayışı, bireyin davranışlarında temel alacağı sağlam çerçeveler çizebilir.

43. Toplumsal Sözleşme Etiği • Öncüsü Jean Jack Rousseau’dur. Onun için en önemli olgu, otorite ve özgürlük arasındaki dengedir. İnsanlar “toplumsal sözleşme “adını alan bir sözleşmeyle belirledikleri hukuk kurallarına uymak zorundadırlar. Hukuk kuralları özgür insanlar arasında eşit koşullar altında yapılan toplumsal sözleşmeye dayanır.

44. Hukuk Kurallarının belirleyici özellikleri: • • Hukuk kuralları yazılı ve devlet eliyle uygulanan kurallardır. • • Her hukuk kuralı bir değer yargısına dayanır. Toplumdaki olaylar, hukuk tarafından değerlendirilir ve kural haline getirilir. • • Hukuk kuralları insan davranışlarını düzenler. • • Hukuk kuralları çoğu kez olumlu ya da olumsuz emirler şeklindedir. Bazen izin, bazen yasaklama biçiminde kendini gösterir. • • Hukuk kuralları tek bir olaya değil, aynı niteliği taşıyan bütün olaylara uygulanır. • • Hukuk kurallarının yaptırım gücü fazladır. Bu güç devlet tarafından korunur.

45. Etik Toplum İlişkisi • Etik davranışın toplumsal temelini oluşturan etkenler ise üç başlık altında toplanabilir. * Kültür * Değerler *normlar

46. Etik Değerlere Uygun Davranışların Sonuçları • Olumlu sonuçlara baktığımızda şunları görebiliriz: • • Saygınlık kazanma • • Güvenirlik • • İyi bir imaja sahip olma • • Problem çözümünde yardım görme • • Etik değerler özellikle sosyal çalkantı dönemlerinde ahlaki çöküşü azaltır ve toplum açısından kötü niyetli girişimlere karşı önleyici rol oynar. • • Toplumda kabul görme vb.

47. Etik değerlere uymayan davranışların sonuçları: • İşini kaybetme • Saygınlığını yitirme • Yozlaşmanın kurumsallaştırılması • Saygınlığını kaybetme • Müşterisini kaybetme • Etik değerlerin önemini yitirmesi • Toplumdan soyutlanma • İmajının zedelenmesi • Anemik davranışların yaygınlaşması • Güvenirliğini yitirme • İş birliğinin zayıflaması • Kişisel benliğin zarar görmesi • Grup çalışmalarının etkililiğini yitirmesi • Mesleksel ve örgütsel bağlılığın zayıflaması • Kurum içi iletişimin zarar görmesi • Özsaygının yitirilmesi • Örgütsel bağlılığın zayıflaması • Çalışma arkadaşlarıyla ilişkilerin bozulması • Kişisel imajın bozulması  

48. Mesleki Etik İlkeler • 1.Doğruluk • 2.Yasallık • 3.Yeterlik • 4. Güvenirlik • 5. Mesleğe Bağlılık

49. İş Hayatında Etik Ve Etik Dışı Konular İş Hayatında Etik İlkeler Adalet: Eşitlik: Dürüstlük ve doğruluk: Tarafsızlık: Sorumluluk: İnsan Hakları: Hümanizm: Bağlılık: Hukukun Üstünlüğü:

50. İş Hayatında Etik İlkeler Sevgi: Hoşgörü: Laiklik: Saygı: Tutumluluk: Demokrasi: Olumlu insan ilişkileri: Açıklık: Hak ve özgürlükler: Emeğin hakkını verme: