E.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Psikiyatri Hemşireliği Anabilim Dalı

1. E.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Psikiyatri Hemşireliği Anabilim Dalı PSİKİYATRİ HEMŞİRELİĞİNDE PSİKOTERAPİ EĞİTİMİ VE HİZMETE YANSIMALARIProf. Dr. Olcay ÇAMEge Üniversitesi Hemşirelik YüksekokuluPsikiyatri Hemşireliği AD.

2. Ülkemizde her yüz kişiden sadece beşi ruh sağlığı uzmanına ulaşabilmekte, 6 milyon kişiye bir psikiyatrist düşmektedir. Hastaların sadece %1’ i tedavi olanaklarından yararlanabilmektedir. Bu tedavi olanaklarının, psikoterapiyi ne kadar içerebileceği ise tartışmalıdır.

3. Bu oranlar, psikiyatristlerin psikoterapi yapabilme yaygınlığının ülke gereksinimini karşılayabilecek oranı bulmasının mümkün olamadığının bir yansıması yada aynasıdır.

4. Herhangi bir meslekte yeterli bir profesyonel uygulayıcı olmanın en temel ölçütü, meslekle ilgili bilgi birikimine sahip olmak ve bu bilgileri gerektiği şekilde uygulayabilir olmaktır. Psikiyatri hemşireliği için, öncelikle, hemşirelik bilgi ve becerisine sahip olduktan sonra psikiyatri yada ruh sağlığı ve hastalıkları ile ilgili bilgileri, hemşirelikle ilgili bilgilerle bütünleştirebilmeyi sağlayacak şekilde, daha fazla bilgi ve beceri sahibi olunması gerekmektedir.

5. Uluslararası anlamda, lisans eğitiminden sonra yüksek lisans yada bilim uzmanlığını tamamlayarak üst düzey bir eğitim alan hemşireler, psikiyatri hemşiresi olarak adlandırılmaktadır.

6. Ülkemizde lisans üstü eğitim alarak uzmanlaşmış hemşirelerin çoğu, eğitim hizmetlerinde, üniversitelerde akademisyen olarak çalışmaktadır. Bu nedenle, uzman psikiyatri hemşirelerinin ruh sağlığı hizmetlerindeki en önemli katkısı, genç hemşirelerin, genç kuşakların ruh sağlığı bilgi ve bilincinin artırılması şeklinde olmaktadır.

7. Ayrıca psikiyatri hemşireleri aşağıda belirtilen alanlarda da gelişim göstererek hizmetler vermektedir; • Psikoeğitim • Psikoterapi • Psikoonkoloji • KLP hemş. • Ruh sağlığı danışmanlığı • Ruh sağlığı açısından risk gruplarına yönelik çalışmalar(kadın ve yaşlı ruh sağlığı çalışmaları, çocuk ve ergen ruh sağlığı, rehabilitasyon ve evde bakım hizmetleri).

8. Bütün bu çalışmalar, ülkemiz nüfusuna göre az sayıda olan yaklaşık 400 civarındaki yetişmiş uzman psikiyatri hemşirelerinin eğitim desteğiyle alanda çalışan hemşireler tarafından yürütülmektedir.

9. Ülkemizde psikiyatri/ruh sağlığı hemşireleri ister uzman düzeyinde olsun ister olması güçlerinin üzerinde son derecede özverili bir biçimde çalışmaktadırlar. Buna karşın, psikiyatri/ ruh sağlığı hemşireleri geleceğe yönelik olarak, çağdaş yeni bilgileri hızla öğrenerek, ülkemiz koşullarına uygun bir şekilde eğitim ve hizmet alanına aktarmaya çalışmalıdırlar.

10. Ayrıca ruh sağlığı ve hastalıklarıyla ilgili daha spesifik alanlarda-psikoterapiler, farklı terapilerle ilgili eğitimler, konsültasyon liyezon psikiyatrisi hemşireliği, çocuk ve ergen ruh sağlığı hemşireliği, şiddet ve istismarda psikiyatri hemşireliği gibi- uzmanlaşmayı ve bilgi birikimini artırmak gerekmektedir.

11. Gittikçe globalleşen dünyamızda ve ülkemizin Avrupa birliğine girme çabalarının arttığı bu dönemde, mültikültürel yaklaşımla kültürlerarası psikiyatri hemşireliği bilgisini artırmanın mesleğimizin işlevselliği, evrenselliği ve geleceği açısından yararlı olacağı kuşku götürmez bir gerçekliktir.

12. Hemşireliğin gelişmiş olduğu ülkelerde büyük yatak kapasiteli psikiyatri hastanelerinin sayısı azaltılarak toplumla bağı kopmayan gündüz çalışan ayaktan tedavi birimlerinin sayısının arttırılması girişim ve uygulamaları görülmektedir. • Hemşireliğin gelişmiş olduğu ülkelerde psikiyatri ortamlarında, hastanın sosyalleşme ve özgüven duygularının artması açısından yararları görülen ve uygulayıcısı hemşire olan günlük/haftalık hasta faaliyet programları kullanılmaktadır.

13. Hemşireliğin gelişmiş olduğu İngiltere, İskoçya gibi ülkelerde hasta ve diğer sağlık bakım ekibi üyeleriyle terapötik ilişki kurmayı kolaylaştırmak amacıyla hemşirelerin kendilerini hastalardan soyutlamaktan kaçındıkları, etkileşimlerin rapor edilmesine ağırlık verdikleri ve buna bağlı olarak, aynı amaçla üniforma giymedikleri görülmektedir.

14. Hemşire başına düşen hasta sayısı ortalama beş olup, on hastayı geçmemektedir. Psikiyatri hemşirelerinin rol aldıkları alanlar, ülkemizde hasta bakımı, eğitimi ve denetimi şeklindeyken gelişmiş ülkelerde psikoterapiler ağırlık kazanmaktadır. Gelişmiş ülkelerde hemşirelik uygulamalarına rehberlik etmesi amacıyla performans, uygulama standardı kullanımı, hemşirelik modelleri kullanımı yaygındır. Mezuniyet sonrası kurslara ve hizmet içi eğitim programlarına ayrı bir önem verilmektedir. Ülkemizde de bu doğrultuda gelişmeler için çaba gösterilmektedir.

15. Psikoterapi eğitimi alan hemşire sayısı her geçen gün artmaktadır. Psikoterapi eğitimi alabilmek için en az yüksek lisans mezunu olmak gerekmektedir. Psikoterapi çok geniş anlamda, ruhsal yollarla yardım ve iyileştirme demektir. Psikoterapi, zihinsel ve duygusal bozuklukların hasta ile tedavi edicinin (terapist) arasında kurulan sözel ve sözel olmayan iletişimin temel aldığı yollarla tedavisi olarak tanımlanmaktadır.

16. Psikoterapi, ancak bu alanda yetki ve sorumluluk alabilecek kadar eğitim görmüş uzmanlarca uygulanabilir. Hastayla kurulan her iletişimi psikoterapi kapsamı içinde değerlendirmek olanak dışıdır.

17. PSİKOTERAPİNİN AMAÇLARI GENEL OLARAK ŞÖYLE SIRALANABİLİR; • Varolan belirtilerin ortadan kaldırılması, geriletilmesi veya değiştirilmesi • Bozulmuş davranış örüntülerinin değiştirilmesi • Olumlu kişilik değişiminin ve gelişiminin hızlandırılmasıdır.

18. Bir çok psikoterapi çeşidi vardır. Bunlar arasında; • Psikodinamik temellere dayananlar psikoterapiler (psikanaliz ve psikanalitik yönelimli psikoterapiler) • Destekleyici Psikoterapiler • Bilişsel Davranışçı Psikoterapiler • Varoluşçu psikoterapiler • Aile Psikoterapileri • Grup Psikoterapileri • Psikodrama • Eş Terapileri • Evlilik Terapileridir.

19. Hangi psikoterapi türü ve tekniğinin hangi hastalara uygun olduğu bu konudaki bilimsel bilgilere dayanmalı, hastanın ve uygun psikoterapinin seçimi buna göre yapılmalıdır. Terapist ve hasta ilişkisinin yapısı ve niteliği tedavide temel etkendir.

20. Terapi süreci içerisinde hastanın gelişiminin daha erken aşamalarına ait çocuksu hissetme ve düşünme düzeylerine geri dönebileceği unutulmamalıdır. Hastada bilinçli veya bilinç dışı yollardan tedavi sürecine karşı çıkan güçlere direnç denir. Özellikle terapinin başlangıcında güvenli bir tedavi edici işbirliği kurulana kadar terapist hastanın direnç ve savunmalarına saygı göstermelidir.

21. Terapi amaçları, belirtileri geçici olarak rahatlatma şeklinde kısa dönemli olabileceği gibi kişilik değişimini hedefleyen bir tarzda geniş amaçlı ve uzun dönemli de olabilir. Bu amaçlar terapistin ve hastanın kafasında net olarak belirginleşmiş ve bu konuda terapist ve hasta arasında tam bir fikir birliği olmalıdır.

22. Güvenilirlik ve sorumluluk tüm psikoterapi kontratlarının vazgeçilmez öğesidir. Derneğimiz aracılığıyla Sağlık Bakanlığına sunulan “Ruh Sağlığı ve Psikiyatri Hemşireliği ile ilgili Yönetmelik Taslağı Önerisi” nde, Ruh Sağlığı Ve Psikiyatri Hemşiresinin Görev Yetki ve Sorumlulukları açıklanmıştır.

23. BU KAPSAMDA SIRALAN GÖREVLER ARASINDA; Birey, aile ve gruplara yönelik, ruh sağlığı servislerinde veya toplum içinde ruhsal bakım, danışmanlık, tedavi ve terapi programları yürütür, denilmiştir. Bu genel ifadelere ek olarak psikoterapilerle ilgili olarak ta ayrı bir maddede, aşağıdaki görev, yetki ve sorumluluklara ilişkin açıklamalar yer almıştır.

24. Hemşire, Bireysel ve grup psikoterapileri -özel bir eğitim alarak- yapar. Psikoterapi alanında almış olduğu eğitimi ruh sağlığı hemşireliği ilkelerine paralel olacak şekilde aşağıdaki gibi uygular: • Hasta/danışan, hasta yakını ve hekim ile işbirliği içinde psikoterapi/danışmanlık için uygun görülen hastanın/danışanın devam biçimine, sürecine ve uygulanacak yaklaşıma karar verir.

25. Hastanın/danışanın servise/üniteye kabulünden sonra, hastaya/danışana uygulanacak psikoterapi veya özel uygulama yöntemini, süreci ve kurallarını tanıtır, hastanın/danışanın sorularını cevaplandırır, hastanın/danışanın beklentilerini değerlendirir ve uyumunu sağlar. • Hastanın/danışanın değişim gereksinimi olduğu alanları ve sorunlarını belirler, hasta/danışanla tedavi hedeflerini belirler. • Tedavi ekibi ile iş birliği içerisinde psikoterapi oturumlarının programını yapar.

26. Psikoterapi oturumlarına ilişkin kayıt tutar. • Oturumların verimliliği ve hastanın/danışanın değişim motivasyonunu değerlendirerek psikoterapi süreci hakkında tedavi ekibini bilgilendirir. • Psikoterapi hizmeti verirken güvenlik, etkililik ve psikoterapi maliyeti gibi faktörleri dikkate alır.

27. Psikoterapi alanında yeni bilgi ve teknolojileri takip eder. Kişisel ve mesleki gelişimi için ulusal/ uluslararası kongre, sempozyum, çalıştay vb. organizasyonlara katılır. • Çalışmalarına ilişkin araştırmalar yapar, yapılan araştırmalara katkıda bulunur, bunları bilimsel toplantı ve yayınlarda meslektaşları ile paylaşır. • Gerektiğinde, yeni yetişen psikoterapi hemşiresine ve öğrenci hemşirelere danışmanlık yapar, eğitim ve deneyimlerine katkıda bulunur.

28. Türkiye’de psikoterapi eğitimi incelenecek olursa; tıp, hemşirelik, psikoloji bölümlerinde lisans programlarında kısıtlı saatlerde, psikoterapilerle ilgili genel bazı bilgiler verilmektedir. Ayrıca lisans üstü programlarda psikoloji ve hemşirelik programlarında psikoterapiler isimli derslerin olduğunu görmekteyiz.

29. Ege Üniversitesi’nde Psikiyatri Hemşireliği lisans üstü programında, önceki yıllardan beri “Psikoterapiler’’ isimli bir ders vardı. Son beş yıldan beri, “Grup terapileri’’ ve “Psikodrama’’ isimli iki ders tarafımdan programa eklenmiştir. Her ders bir dönemde yer alacak şekilde, 42’ şer saat teorik eğitim verilmektedir.

30. Ayrıca bazı psikoloji bölümlerinde ise, biraz daha özel alanlardaki psikoterapilerle (bilişsel davranışçı psikoterapiler gibi) ilgili derslerin varlığını görmekteyiz. Elbetteki bu kapsamda verilen bilgiler psikoterapist olmaya yetmemektedir. Daha kapsamlı programlar ise dernekler yada özel merkezlerde yürütülmektedir.

31. Bu dernekler arasında en eski olanlarından birisi de, Psikoterapi Ve Grup Psikoterapileri Derneğidir. Bir diğeri ise, A. Özbek Psikodrama Enstitüsüdür. Bu kapsamda geçtiğimiz günlerde, en son kurulan bir dernek ise, İstanbul ‘da kurulan, “Psikodrama ve Grup Terapileri Derneği”dir.

33. Psikodrama eğitimi ise üç aşamalı bir eğitimdir. Birinci aşama, Hazırlık Aşaması olup, 48 birim yada yaklaşık saattır ( en az 2 hafta, en çok üç ay olmak üzere), Birinci Temel Aşama ise 380 birimdir (en az bir yıl en çok üç yıldır. 60 birimi kuramsal, en az 72 en çok 96 birimi başka yöneticilerle yürütülmelidir.Ayrıca yöneticiler ve grup kararı ile en çok 100 birim olmak üzere uzatılabilir).

34. İleri Eğitim Aşaması, üçüncü aşama olup, toplam 500 birimdir. En az 260 birim eğitim grubu içinde bu grubu yönetmeyi, 60 birim kuramsal bilgiyi ve 160 birim de uygulamayı gerektirmektedir. Ve kişi dışarıda kendi grubunu yönetirken o gruba ilişkin süpervizyon almayı bu süreçte gerçekleştirmesi gerekmektedir. Bu aşama da en az 2 en çok üç yıl sürer. Görüldüğü üzere en az süre 3 yıl, en fazla ise 6 yıldır. Bu günkü koşullarda ücret ise, 20 birim karşılığı 240 YTL’dir.

35. Bir başka dernek, Psikoterapi Enstitüsü Derneğidir ve 2005 yılında kurulmuştur. Son zamanlarda, bu derneğin başlatacağı bir psikoterapi eğitim programı ( ki programın adı ‘ Bütüncül Psikoterapi Eğitimi ‘dir ) yayınlanmıştır. Bu program incelendiğinde, 30 ay süren toplam 900 saatlik bir eğitimi içeren bir program olduğu görülecektir. Ücreti ise, her ay için 450 YTL+KDV’ dir.

36. Bilişsel Davranışçı Psikoterapi Eğitimi ise, ‘’Kognitif Ve Davranış Terapileri Derneği’’ tarafından verilmekte olup, süresi 150 saat, yaklaşık iki yıldır. Birinci yıl teorik, ikinci yıl uygulama ve süpervizyon ağırlıklıdır. Eğitimin yarısı teorik, yarısı uygulama - süpervizyonu içermektedir. Ücret ise, yaklaşık olarak 16 saat karşılığı 200YTL’ dir.

37. Psikoterapi eğitimi almak, uzun ve masraflı bir süreçtir. Bununla birlikte ilgisi olan hemşireler bu eğitimleri alabilmektedirler. Ancak hizmet alanında alınan bu eğitimlerin maaşlara da yansıması gerekmektedir. Oluşturulacak yönergelerde bu konuyu da dikkate almak gerekmektedir. Psikoterapi ile ilgili eğitimler alarak, eğitilmek ve yeni yetişenlere bu eğitimi vermek bizlerin görevidir. Edinilen bu bilgi ve beceriler hizmette, kliniklerde kullanılabilirse, hizmetin kalitesini önemli düzeyde artıracaktır.

38. TEŞEKKÜRLER TEŞEKKÜRLER