POLITYK A MIEJSK A; ROZWÓJ OBSZARÓW ZURBANIZOWANYCH

1. POLITYKA MIEJSKA; ROZWÓJ OBSZARÓW ZURBANIZOWANYCH Olgierd R. Dziekoński Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Infrastruktury czerwiec 2008 r.

2. Terytorialny wymiar polityki spójności • Wymiar terytorialny trzecim filarem polityki spójności obok gospodarczego i społecznego na mocy projketuTraktatu Lizbońskiego • Wejście w życie Traktatu Lizbońskiego oznaczać będzie włączenie polityki miejskiej do aquis communitaire • Wymiar terytorialny, w tym polityka miejska, należy do kompetencji dzielonych Unii – spójność terytorialna jest zatem przedmiotem działań zarówno wspólnotowych, jak i na szczeblu państw członkowskich • Oznacza to konieczność przyjęcia krajowych polityk miejskich przez państwa członkowskie UE

3. Wspólnotowe podstawy polityki miejskiej Podstawowe dokumenty, wyznaczające kierunki działań na poziomie krajowym: • Agenda Terytorialna Unii Europejskiej • Karta Lipska na rzecz Zrównoważonych Miast Europejskich • Nieformalne Spotkanie Ministrów odpowiedzialnych za rozwój miast Państw Członkowskich Unii Europejskiej ds. Spójności Terytorialnej i Rozwoju Miast, Lipsk 24 i 25 maja 2007 r

4. Narzędzia polityki spójności dla działań z zakresu polityki miejskiej; 2007/2013 • Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego: regiony objęte celami zbieżności oraz konkurencyjności i zatrudnienia; wsparcie zintegrowanych projektów miejskich, w oparciu o strategie łączące rozwiązywanie problemów gospodarczych, środowiskowych i społecznych, występujących na terenach miejskich. • Europejski Fundusz Społeczny: • wzmocnienie roli miast, jako centrów rozwoju; • działania mające na celu zmniejszenie różnic między miastami i dzielnicami oraz pomiędzy grupami społecznymi; • działania mające na celu tworzenie efektywnych i dobrze nakierowanych instrumentów mieszkalnictwa społecznego, z uwzględnieniem celu inkluzji społecznej; • działania mające na celu tworzenie miejsc pracy. • Fundusz Spójności: • infrastruktura transportu, przyczyniająca się do tworzenie transeuropejskich sieci; • ochrona środowiska, zwłaszcza zarządzanie odpadami i zasobami wody w obszarach miejskich oraz efektywnością energetyczną.

5. Agenda Terytorialna Unii Europejskiej • Przyjęta na Nieformalnym Spotkaniu Ministrów Państw Członkowskich UE ds. Spójności Terytorialnej i Rozwoju Miast 24 i 25 maja 2007 r. w Lipsku. • Nie ma charakteru obligatoryjnego – wyznacza kierunki terytorialnego rozwoju państw członkowskich UE • Podstawowe zasady; • Wzmocnienie policentrycznego rozwoju oraz innowacji poprzez tworzenie sieci współpracy regionów miejskich i miast • Nowe formy partnerstwa i zarządzania terytorialnego pomiędzy obszarami wiejskimi i miejskimi • Tworzenie regionalnych klastrów konkurencyjności i innowacji • Wzmacnianie i rozbudowa sieci transeuropejskich • Transeuropejskie zarządzanie ryzykiem, z uwzględnieniem efektów zmian klimatycznych • Wzmocnienie struktur ekologicznych i zasobów kulturowych jako wartości dodanej dla rozwoju

6. Priorytety Karty Lipskiej • Wykorzystanie zintegrowanego podejścia do rozwoju miast, poprzez: • Tworzenie i zapewnianie wysokiej jakości przestrzeni publicznych, • Modernizację sieci infrastrukturalnych oraz poprawę efektywności energetycznej, • Aktywną politykę innowacyjną i edukacyjną. 2. Zwrócenie szczególnej uwagi na kryzysowe dzielnice w kontekście miasta jako całości, poprzez: • Utrwalenie urbanistycznych strategii oceny, • Wzmacniania polityki w zakresie gospodarki lokalnej i lokalnego rynku pracy, • Polityki aktywnej edukacji i szkoleń dla dzieci i młodzieży, • Promocja skutecznego i korzystnego cenowo transportu.

7. Kraje Unii Europejskiej;analiza krajowych polityk miejskich Finlandia: • polityka miejska prowadzona na podstawie programu rządowego oraz narodowych celów rozwoju, ustalanych w oparciu o ten program • działania skupione na innowacyjności i nauce • główne wyzwania dla polityki miejskiej w Finlandii to rozproszona struktura miejska i transport oraz problemy społeczne w miastach Portugalia: • priorytety polityki miejskiej to: regeneracja obszarów centralnych, spójne i zintegrowane podejście to regionów podmiejskich, zabezpieczenie obiektów użyteczności publicznej, a w ramach polityki mieszkaniowej – promowanie dostępu do mieszkań • jednostkami odpowiedzialnymi za planowanie przestrzenne są zarówno Państwo, regiony autonomiczne, jak i lokalne samorządy • wyrównanie poziomu gospodarczego regionów jako najistotniejszy cel polityki

8. Kraje członkowskie Unii Europejskiej poddane analizie, c.d. Hiszpania: • polityka miejska prowadzona głównie przez autonomiczne regiony • głównym wyzwaniem jest rosnąca migracja • celem jest uzyskanie wzrostu zrównoważonego oraz rewitalizacja, istnieje system informacji statystycznej, polityka należy do kompetencji regionów Francja: • Polityka miejska projektowana przez Komitet Międzyresortowy ds. Miast, na czele którego stoi Premier • polityka miejska dotyczy wyłącznie obszarów kryzysowych w miastach • polityka miejska została połączona z innymi: w dziedzinie inkluzji społecznej, reformy współpracy między gminami, rozwoju zrównoważonego i mieszkalnictwa • nacisk na integrację społeczną

9. Kraje członkowskie Unii Europejskiej poddane analizie, c.d. Belgia: • regiony (Flandria, Walonia i miasto Bruksela) posiadają kompetencje w zakresie mieszkalnictwa, planowania urbanistycznego, rewitalizacji, rozwoju gospodarczego i środowiska • wysoki poziom urbanizacji kraju – wysoka ranga polityki miejskiej • polityka rządu centralnego skupiona na obszarach kryzysowych • głównym celem programów jest utrzymanie i przyciągnięcie mieszkańców do miasta oraz podniesienie poziomu zatrudnienia Holandia: • pierwsza polityka miejska w Europie • polityka miejska realizowana jest na dwóch szczeblach: centralnym i miejskim • elastyczne podejście • priorytety to: asymilacja i integracja społeczna, podniesienie poziomu bezpieczeństwa, promowanie aktywności obywatelskiej • mierzalne cele i system monitoringu

10. Kraje członkowskie Unii Europejskiej poddane analizie, c.d. Niemcy: • silnie policentryczna struktura • problemy to sub-urbanizacja, starzenie się społeczeństwa, imigracja i duży zasób niewykorzystanych mieszkań • cele polityki miejskiej to m.in.: zahamowanie rozlewania się miast, współpraca między miastami na poziomie regionalnym, tworzenie systemów ułatwiających mobilność • programy polityki miejskiej wspierane są z budżetu federalnego na podstawie umów administracyjnych Włochy: • polityka miejska prowadzona jest przez Ministerstwo Prac Publicznych i koncentruje się na : pracach publicznych w przestrzeni miejskiej oraz mieszkalnictwie • priorytetami są elastyczne podejście, inicjatywy oddolne

11. Kraje członkowskie Unii Europejskiej poddane analizie, c.d. Węgry: • wdrażanie polityki miejskiej należy do kompetencji samorządów lokalnych • na poziomie centralnym poszczególne zagadnienia są prowadzone przez ministerstwa zgodnie z ich kompetencjami i koordynowane przez ministra ds. rozwoju regionalnego i spójności • nacisk na rozwój policentryczny w związku z silnie monocentryczną strukturą (Budapeszt)

12. Cechy miasta konkurencyjnegow ramach globalnej konkurencji • Wysoka jakość połączeń międzynarodowych • Możliwość połączenia miasta z innymi ważnymi ośrodkami miejskimi • Wysoka atrakcyjność śródmieścia • Przekształcanie centrów miast z formuły miasta przemysłowego w miasto poprzemysłowe społeczeństwa informacyjnego • Atrakcyjne projekty architektoniczne i programy kulturalne • Efektywna i dostępna infrastruktura biznesowa • Silna baza badawczo-rozwojowa; centra innowacji • Wysoka jakość zasobów ludzkich; permanentna edukacja • Wysoka jakość dzielnic mieszkaniowych z dostępem transportu • Umiejętność utrzymania polaryzacji mieszkańców w granicach umożliwiających zarządzanie ( kwestia spójności społecznej) • Powiązania administracyjne/zarządzanie z całym subregionem

13. Cele polskiej polityki miejskiej Przyjęcie podejścia, zgodnie z którym celem polityki miejskiej jest z jednej strony stworzenie miasta, które jest w stanie konkurować w gospodarce regionalnej, krajowej i globalnej, z drugiej zaś – miasta, które zapewnia swoim mieszkańcom wysoką jakość życia.

14. Rekomendacje dla prowadzenia polskiej polityki miejskiej • Uwzględnianie priorytetów Karty Lipskiej • Wykorzystanie dostępnych narzędzi polityki spójności dla realizacji działań polityki miejskiej • Diagnozowanie problemów polskich obszarów miejskich w oparciu o społeczny i ekonomiczny wymiar wraz ze środowiskiem zurbanizowanym • Koordynacja działań w ramach miasta, regionu i kraju poprzez mechanizm planowania • Przejrzysty i czytelny system zagospodarowania przestrzennego oraz planowania rozwoju • Uwzględnienie roli społeczności lokalnych • Monitoring realizacji polityki miejskiej:INSPIRE

15. Polska polityka miejska szczegółoweobszary działań • Zwartość miasta (idea compact city) – polityka miejska powinna zapewniać bodźce do utrzymania zwartości miasta i hamować proces sub-urbanizacji, rozlewania obszarów miejskich na obszary rolne, (audyt urbanistyczny dla oceny alternatyw rozwoju); • Spójność wewnętrzna miasta – eliminacja poszczególnych obszarów wykluczenia, zarówno w sensie ekonomicznym, jak i społecznym; • Zapewnienie aktywnego wykorzystania przestrzeni publicznych – większa atrakcyjność miasta dla jego mieszkańców oraz przybyszy;

16. szczegółoweobszary działań, c.d. • Zapewnienia współpracy miast położonych w bliskości, w tym obszarów metropolitalnych – istotne jest tworzenie sieci miejskiej współpracy sub-regionalnej. Polityka miejska powinna dotyczyć nie tylko funkcjonowania poszczególnych miast jako pojedynczych obszarów, ale także funkcjonowania miast w ramach sieci obszarów miejskich; • Zapewnienie dostępnego transportu – dotyczy to dostępności cenowej i fizycznej transportu publicznego zarówno w miastach, jak i otoczenia subr-egionalnego; • Zagwarantowanie bezkonfliktowej współpracy miast i intensywnej urbanizacji z użytkowanymi rolniczo przyległymi obszarami (nowa formuła dla polityki CAP);

17. szczegółoweobszary działań, c.d. • Aktywne działania na rzecz efektywności energetycznej miast - minimalizacja zużycia energii w gospodarce komunalnej i oszczędność zużycia w budynkach, źródła alternatywne; • Wsparcie lokalnej przedsiębiorczości – tworzenie bodźców dla tworzenia i utrzymanie przedsiębiorstw lokalnych, wraz z tworzeniem bazy edukacyjnej, dla kształcenia zawodowego i ustawicznego. • Prowadzenie rewitalizacji opartej na zasadach trwałości efektów uwzględniającej proces modernizacji miast a w szczególności poprawę jakości, spójności i atrakcyjności funkcjonowania przestrzeni publicznych i publicznie dostępnych

18. Możliwe narzędzia dla realizacji polityki miejskiej • Ustawowe uregulowanie polityki miejskiej „Ustawa o ..” • Zintegrowany system planowania rozwoju • Możliwość alokacji w formule kontraktu regionalnego • Krajowy system informacji przestrzennej • Zadania rządowe jako realizacja art. 48 • Współpraca z sektorem prywatnym w formule koncesji w realizacji infrastruktury • System prawa dla realizacji rewitalizacji (spółki) • Możliwość aktywnej gospodarki nieruchomościami przez gminę; zasób gruntów • Fundusze gwarancyjne i „dźwigniowe” w ramach BGK • Aktywny system podatku lokalnego powiązany z systemem dodatków mieszkaniowych • Przedsiębiorstwa multimedialne-ustawy działowe

19. Szczególna rola planowania przestrzennego-studium • zintegrowanie i powiązanie systemu gospodarki przestrzennej i zasad planowania oraz realizacji inwestycji z wymogami dyrektyw europejskich środowiskowych i i o udziale społeczeństwa • intensyfikacja rozwoju lokalnego przy uwzględnieniu mechanizmu opracowywania planów i programów lokalnych i regionalnych oraz krajowych w powiązaniu z alokacją środków finansowych, w szczególności w odniesieniu inwestycji celu publicznego w oparciu o studium uwarunkowań • przyjęcie zasady kontroli publicznej zarówno w procesie monitorowania, prognozowania rozwoju, kształtowania priorytetów i wyboru propozycji alternatywnych rozwiązań w ramach sporządzania studium • Formuła obszaru urbanizacji i jej powiązanie z systemem ustawowym oraz ustawami działowymi i polityką gminy