Verlichting/Enlightenment/Aufkl ärung

1. Verlichting/Enlightenment/Aufklärung

2. Wat is Verlichting? Opm: Periode of mentaliteit? • Omnipotentie van rede en verstand • Geenatheïsme, maardeïsme • Extreme belangstellingvoor de natuur • Ontluikendedemocratie en gelijkheidsidealen • Onaantastbaarheid van vrijheid • Enormgeloof in opvoedbaarheid

3. “Verlichting is het bevrijden van de mensuitzijnonmondigheid, waaraanhijzelfschuldheeft. Onmondigheid is het onvermogenzijnverstandtegebruikenzonderleiding van eenander. Dezeonmondigheid is eigenschuldwanneer de oorzaakervannietligt in gebrekaanverstand, maarwel in gebrekaanmoed en wilskracht, het zijnetegebruikenzonderleiding van eenander. Heb de moed je eigenverstandtegebruiken! Sapereaude! is aldus de kernspreuk van de Verlichting” Immanuel Kant, 1784, BeantwortungderFrage: Was istAufklärung? BerlinischeMonatsschrift

4. “VoordezeVerlichtingwordtnietsandersgeëistdanvrijheiden dannogwel de onschadelijksteonderalle (vrijheden), watalleenvrijheidkanheten, namelijk: in allegevallenopenbaargebruiktemaken van zijnverstand. Nu hoorikechterlangsallekantenroepen: redeneerniet! De officierzegt: redeneerniet, maarexerceer! De belastingsambtenaar: redeneerniet, maarbetaal! De geestelijke: redeneerniet, maargeloof! (Alleeneenenkeleheer in de wereldzegt: redeneer, zoveeluwil en waaroveruwil, maargehoorzaam!) Overalwordt de vrijheidbeknot. Welkebeknottingechter is hinderlijkvoor de Verlichting, welkeniet, of integendeeljuistbevorderlijkvoorhaar? - Ikantwoord: Het openbaargebruik van zijnverstandmoetaltijdvrijzijn, en alleendatkanVerlichtingonder de mensen tot stand brengen”.

5. Invoering van de leerplicht • Duitsland: 1850 (Pruisen: eind 18de eeuw) • Engeland: 1870-1880 • Frankrijk: 1882 • Nederland: 1900 • België: 1914 Onderwijsalsbasisrechtvoorallemenseno.a. vanuit de ideedatditzoubijdragenaan de vorming van mensen, maarookaan de welvaart van de natie

7. De opvoedingheeftdriegrotedoelstellingen: • Gezondheid • Geest/kennis • Moraal/zeden Belang van onderwijsvoor • Zichzelf • De familie • De staat Voorwaarde: allekinderen! “Si chaquesorted’éducationétoitdonnéeavec lumière & avec persévérance, la patrie se trouveroitbienconstituéebiengouvernée, & àl’abri des insultes des voisins”

8. Filosofischeontwikkelingen: Rationalisme & empirisme • Bijbel ≠ enigebron van waarheid • Zintuigen en verstand • Descartes en Bacon • Logischredeneren en inductie/experimenteren Maatschappelijkeontwikkelingen • Goudeneeuw • Godsdienstoorlogen • Kritiek op humanistischopvoedingsideaal van de geletterdheid Realistischepedagogiek (Comenius & Locke) Piëtisme

9. 1592-1670

10. Pedagogischegeschriften: • DidacticaMagna (1657) • Orbissensualiumpictus (1658) • De rerumemendationeconsultatioCatholica (Pampaedia) (1935) Algemeenprincipe: Pansofie Onderwijskundigeprincipes • Zaakkennis & aanschouwelijkheid • Volksonderwijs • Allesaaniedereenleren • Pacifisme en verdraagzaamheid • Geleidelijkheid • Moedertaal

13. Kenmerken van Comenius’ onderwijsleer • Geleidelijkheid • Belang van de methode • Geloof in opvoedbaarheid van iedereen • Universelemethode Illustratieaan de hand van citatenuit de Didactica Magna/Groote Onderwijsleer

14. “Nemenwijechterde zonaan de hemelalsvoorbeeldternavolginghierbeneden, eenschitterendvoorbeelddernatuur. Want hoewelhaareenmoeilijke, zotezeggenonbegrensdetaak is opgedragen (namelijk over de ganseaardehaarstralenteverspreiden en aanalleelementen, delfstoffen, planten en dieren, welkesoortenzowelalsindividuentallooszijn, licht, warmte, leven en groeischenken), tochgeeftzijaanallehundeel, en volbrengtjaar op jaar op voortreffelijkewijze den kring van haarplichten. Wijwillendaarom de verschillendewijzen van haarwerkbeschouwen en hierbij op de bovengenoemdemanieren van handelen in de school achtgeven”

15. “De zonbemoeitzichniet met eenenkelvoorwerp, dier of boom, maarverlicht, verwarmt en vervult met dampen de geheleaarde • Zijneemtsteeds dezelfdeordein acht, hedendezelfdealsmorgen, in ditjaardezelfdeals in het volgende; dezelfdebijdezelfdesoort van dingen, zonderwijziging en altijd • Zijbrengtookalles, wattegelijkmoetbestaan, tegelijkertijdvoort: het hout met de schors, de bloem met de bladeren, de vrucht met de schaal, den steel en de pitten”

16. “Het doetnietterzake, datsommige van nature zwak of stompzinnigschijnen; dit is temeereenredenomzulkegeestenalgemeenteverplegen. Want hoe onbevattelijker en boosaardigeriemand van nature is, des temeerhulpbehoefthij, opdathij van dierlijkestompzinnigheid en botheidzomogelijkverlostworde. Er is ooknauwelijkszulkeengebrekaannatuurlijkebegaafdheidtedenken, dat de opvoeding in ‘tgeheelgeenverbeteringzoukunnenbrengen. Ja, gelijkeendoorboord vat, dat, dikwijlsuitgespoeld, welgeen water houdenkan, dochzuiverder en reinerwordt, zowordenook de stompzinnigen en achterlijken, al makenzij in de wetenschappengeengrotevorderingen, tochmeerbeschaafd van zeden”

17. “De natuuroverhaastzichniet, maargaatlangzaamvoorwaarts. Bijvoorbeeld: de vogelwerpt de eieren, omzesneluittebroeden, niet in ‘tvuur; maarlaatze door langzame, natuurlijkeverwarminguitkomen; nochovervoerthij later de jongen, omzesnellergroottebrengen, met spijzen (want hijzouzedaardoordoensmoren), maarhijgeefthunvoedselvoor en na met behoedzaamheiden slechtszooveel, als het zwakkeverteringsvermogenverduwenkan”

18. Oefening: zoek in “De Groote onderwijsleer” naaranderenatuurmetaforenaan de hand waarvan Comenius zijnvisie op opvoeding en onderwijsverduidelijkt

19. 1632-1704

20. “If we will attentively consider newborn children, we shall have little reason to think that they bring many ideas into the world with them”

21. Tabula rasa – het onbeschrevenblad Cf. White papers (Ministeriëlerondzendbrief over opvoeding en onderwijs in Engeland) “Let us suppose the mind to be, as we say, white paper, void of all characters, without any ideas; how comes it to be furnished? Whence comes it by that vast store which the busy and boundless fancy of man has painted on it with an almost endless variety? Whence has it all the materials of reason and knowledge? To this I answer, in one word, from experience” John Locke, 1690, Essay concerning human understanding, book 2, chapter 2, section 2

22. Invloed van John Locke op opvoeding en onderwijs?! • Some thoughts concerning education (1693) • Hoofseopvoeding – Lord Ashley • Aandachtvoor het lichamelijke • Deugdbovenkennis • Geenhardhandigemethodes • Legde de grondslagvoorzintuiglijkeopvoeding

23. Invloedvan empirisme/theorieën van John Locke op ontstaan van onderwijsaandoven en blinden Brief van William Molyneux John Locke  het befaamdeMolyneux-experiment  Denis Diderot: Lettresur les aveuglesàl’usage de ceux qui voient (1749) ≠ enigebeïnvloedende factor – ookontwikkelingen op medisch, politiek en cultureelvlak (wordtverderuitgewerkt in P0L07A: Geschiedenis van opvoeding, onderwijs en vorming, deel 2)

24. Verlichting • Ongebreideldvooruitgangsgeloof en geloof in belang van opvoeding en onderwijs • Kennisals basis voorvooruitgang • Spanning tussenleerplicht en postulaat van de vrijheid – paradox van emancipatie en paternalisme • Intrinsiekverbandtussenpersoonlijkeontwikkeling, welvaart van de staat/natie en ideeën over opvoeding en onderwijs

25. Tabula Rasa • Alles is leerbaar • Men kanookallesterugaf-leren Nietalleenwordt het mogelijkomnatedenken over volksonderwijs in termen van ‘noodzaak’, eenaantalmedische/gemedicaliseerdeproblemenkrijgenook in toenemende mate eenpedagogischantwoord

27. Geschiedenis van de pedagogiekkanniet op zichzelfbestudeerdworden: uitvoorgaande casus blijktenormeverwevenheid van Medischeontwikkelingen Religieuzeovertuigingen Filosofischevernieuwingen Pedagogischetheorievorming Politiekeinnovaties …