Download
1 / 29
310 likes | 632 Vues
MAKROEKONOMİK ANALİZ 2. İŞŞİZLİK VE ENFLASYON. GİRİŞ. Kısa dönemde iş s izlik ve enflasyon arasında ters yönlü bir ilişki olduğu savunulmaktadır. Uzun dönemde ise iş s izlik ve enflasyon arasında bir ilişkinin olmadığı düşünülmektedir.
E N D
MAKROEKONOMİK ANALİZ 2 İŞŞİZLİK VE ENFLASYON Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034-Bahar 2011
GİRİŞ • Kısa dönemde işsizlik ve enflasyon arasında ters yönlü bir ilişki olduğu savunulmaktadır. • Uzun dönemde ise işsizlik ve enflasyon arasında bir ilişkinin olmadığı düşünülmektedir. • Phillips eğrisi, toplam arz ve toplam talep modelinin dinamikleştirilmesidir. Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034-Bahar 2011
İŞSİZLİK • İşsizlik, çalışma gücünde ve arzusunda olan ve cari ücretten çalışmaya razı olup da iş bulamayan işgücünü varlığıdır. • İşgücüne katılma oranı, Türkiye’de yaklaşık olarak % 50 civarındadır. Bu oran gelişmiş ülkelerde % 65’in üzerindedir. Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034-Bahar 2011
İŞSİZLİĞİN TÜRLERİ I. Görünürlük: • Açık işsizlik: bir kişinin para kazanmak veya geçimini temin etmek üzere yapacak bir işinin olmamasıdır. • Gizli işsizlik: bir kişinin açık bir şekilde işsiz görünmemesine rağmen, gerçekte üretime hiçbir katkısının olmamasıdır. Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034-Bahar 2011
İŞSİZLİĞİN TÜRLERİ II. Gönüllülük: • İradi işsizlik: bir işçinin marjinal ürününe/ verimliliğine eşit bir reel ücret teklifini reddetmesi durumunda oluşan işsizliktir. • Gayriiradi işsizlik: işsizliğin süresinin iş arayan bireyin denetiminde olan parametrelere bağlı olmaması durumunda oluşan işsizliktir. • Bekleme işsizliği (spekülatif işsizlik): İşçi reddettiği reel ücretin marjinal faydasının boş zamanının marjinal faydasından daha az olduğunu kabul etmektedir. Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034-Bahar 2011
İŞSİZLİĞİN TÜRLERİ III. Piyasa ve ekonominin yapısı: • Friksiyonel (arızi) işsizlik: işgücü piyasasındaki olağan hareketlilikten dolayı ortaya çıkan işsizliktir. • Yapısal işsizlik: ekonomide oluşan yapısal değişiklikler sebebiyle oluşan işsizliktir. (ekonomik büyüme, teknolojik değişimler, devlet politikaları, sendikalar vb.) Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034-Bahar 2011
İŞSİZLİĞİN TÜRLERİ • Devrevi işsizlik: • Mevsimsel işsizlik: ekonomik faaliyetlerin yılın belirli dönemlerinde yoğunluklarını kaybetmelerinden oluşur. • Konjonktürel işsizlik: ekonomik dalgalanmaların gerileme ve durgunluk dönemlerindeki toplam talepteki daralmaya bağlı oluşan işsizliktir. Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034-Bahar 2011
TAM İSTİHDAM ve DOĞAL İŞSİZLİK ORANI • Tam istihdam, çalışma kabiliyet ve arzusunda olan herkesin, cari ücret ve çalışma şartlarında üretim sürecinde yer almasıdır. • Doğal işsizlik oranı, ekonomi tam istihdamdayken, yani potansiyel ve fiili GSYH eşit iken ölçülen işsizliktir. Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034-Bahar 2011
TAM İSTİHDAM ve DOĞAL İŞSİZLİK ORANI • Friedman: doğal işsizlik oranı (NAIRU), herhangi bir andaki reel ücretler üzerinde değişme baskısı yaratmayan işsizlik düzeyidir. • Bu işsizlik düzeyinde reel ücretler sermaye birikimi, teknolojik ilerleme gibi nedenlerle artabilir. • NAIRU: enflasyonu hızlandırmayan işsizlik oranıdır. Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034-Bahar 2011
DOĞAL İŞSİZLİK ORANI Model: s: işten ayrılma oranı; f: iş bulma oranı L = E + U f*U = s*E (işsizlik oranı sabit iken) f*U = s*(L-U) U/L = s/s+f Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034-Bahar 2011
İŞSİZLİK SÜRESİ • İşsizlik süresi (işsiz kalınan ortalama zaman uzunluğu), ekonomik dalgalanmalara ve işgücü piyasasının yapısal özelliklerine bağlıdır: • İş bulma kurunlarının varlığı veya yokluğu, • işgücünün demografik birleşimi, • işsizlik sigortasının varlığı veya yokluğu, Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034-Bahar 2011
İŞSİZLİK SÜRESİ • İşsizliğe alışılması, • İş bulma umudunun yitirilmesi, • Ücret katılığı, • Asgari ücret uygulaması, • Sendikaların pazarlık güçleri. Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034-Bahar 2011
HİSTERİ HİPOTEZİ • Doğal işsizlik oranı hipotezine göre, toplam talepteki dalgalanmalar çıktı ve istihdamı sadece kısa dönemde etkiler. Uzun dönemde ekonomi klasik model tarafından tanımlanan hasıla, istihdam ve işsizlik düzeylerine geri döner. • İşsizlik histerisi hipotezine göre, bazı mekanizmalar yoluyla talep yetersizliği NAIRU’yu değiştirebilir ve ekonomide kalıcı olarak olumsuz etki bırakabilir. Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034-Bahar 2011
HİSTERİ HİPOTEZİ • İşsizliğe alışılması • Ücret belirleme sürecinin değiştirilmesi • İçerdekiler-dışardakiler • Yapısal değişiklikler • Uluslararası entegrasyon Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034-Bahar 2011
İŞSİZLİĞİN MALİYETLERİ • Gelirin düşmesi • Yaşam standardının düşmesi • Özgüvenin azalması • Hasıla kaybı • Gelir dağılımının bozulması • Vergi gelirlerinin azalması • İşsizlik sigorta ödemelerinin artması Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034-Bahar 2011
ENFLASYON • Enflasyon, ekonomideki tüm fiyatların ağırlıklılandırılmış ortalamasını ifade eden fiyatlar genel düzeyinin yükselmesidir. • Açık enflasyon: piyasa ekonomisinin bir fiyat oluşumu süreci olarak devam ettiği durumda, herhangi bir mala yada faktöre yönelik talep fazlası sebebiyle fiyatlarda ve parasal ücretlerde oluşan artışlardır. Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034-Bahar 2011
ENFLASYON • Bastırılmış enflasyon: Devlet kontrollerinin ücretlerdeki ve fiyatlardaki artışları engellemesi sonucunda talep fazlası azaltılmamış ama bastırılmış olur. Kontrollerin kalkması durumunda talep fazlası etkilerini hissettirir ve ücretler ve fiyatlar genel seviyesi artar. • Sürünen enflasyon: fiyatlardaki artışların çok düşük oranlarda kaldığı ve enflasyon beklentilerinin oluşmadığı enflasyondur. Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034-Bahar 2011
ENFLASYON • Ilımlı enflasyon: enflasyon oranının iki haneli rakamlara ulaşmadığı, ancak halkın etkilerin açıkça hissettiği ve enflasyonist beklentilerin oluştuğu enflasyondur. • Yüksek (dört nala) enflasyon: ekonomiyi zarara uğratan, piyasaların işleyişini çarpıtan, gelecek hakkındaki belirsizliği artıran ve paranın değer ölçüsü ve tasarruf aracı olma özelliklerini zayıflatan oranda bir enflasyondur. Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034-Bahar 2011
ENFLASYON • Hiperenflasyon: yıllık % 1000’i ya da aylık % 50’leri aşan ve paranın bütün fonksiyonlarını yitirdiği çok yüksek oranlı enflasyondur. • Talep enflasyonu: Toplam talebin toplam arzı aşmasından kaynaklanan enflasyondur. • Maliyet enflasyonu: üretim girdilerinin fiyatlarının yükselmesi sonucunda genel fiyat düzeyinin de yükselmesidir (toplam arz sola kayar). Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034-Bahar 2011
ENFLASYON Yaklaşımlar: • Enflasyon, ekonomik bir olgudur. Reel akımlar (mal ve hizmet akımları) ile nakit akımları (harcamalar) arasındaki dengesizlikten oluşur. • Deflasyonist boşluk • Enflasyonist boşluk Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034-Bahar 2011
ENFLASYON • Enflasyon, parasal bir olgudur. Miktar teorisine göre, para arzının reel hasıladan hızlı artması durumunda enflasyon oluşur. Ancak bu ilişki doğrudan olmayıp, parasal büyümenin toplam talebi artırıcı etkisi varsayılarak ortaya konmaktadır. • Enflasyon, sosyal bir olgudur. Gelir dağılımındaki çekişmeden dolayı ortaya çıkar. Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034-Bahar 2011
ENFLASYONUN MALİYETLERİ Beklenen enflasyon: • Enflasyon vergisi • Ayakkabı eskitme maliyeti • Katalog maliyetleri • Nisbi fiyatların değişmesi • Kaynak tahsisinin bozulması • Vergi yükümlülüğünün artması Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034-Bahar 2011
ENFLASYONUN MALİYETLERİ Beklenmeyen enflasyon: • Servet-gelirin yeniden dağılımı • Vergi ödemelerinde kaynakta kesme usuiü ile ödeyenlerin zararı • Belirsizliğin artması • Kaynak tahsisinin bozulması • Enflasyon değişkenliğinin artması Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034-Bahar 2011
ENDEKSLEME • Enflasyonun maliyetlerini azaltmak için yapılan önerilerden birisi, her türlü nominal değerli sözleşmenin fiyat düzeyine endekslenmesidir. • Uzun dönemli kredi sözleşmeleri • Uzun dönemli ücret sözleşmeleri Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034-Bahar 2011
ENDEKSLEME • Fisher etkisi: enflasyon ve faiz oranındaki ilişki • Uzun dönemli borç-alıp verenler için enflasyon oranı çok önemlidir. • Konut kredileri: enflasyonun uzun vadede belirsiz oluşu yeni bir mali aracın geliştirilmesine neden olmuştur: değişken faizli konut kredisi. Bu, uzun dönemli konut kredilerinin periyodik olarak piyasada geçerli olan kısa dönemli faiz oranlarına göre ayarlanmasını öngören bir sözleşmedir. Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034-Bahar 2011
ENDEKSLEME • Ücretlerin herhangi bir biçimde endekslenmesi çoğu ülkelerin işgücü piyasalarının genel bir özelliğidir. Endeksleme uzun dönemli ücret sözleşmelerinin avantajları ile işçiler ve firmaların yararları arasında bir denge sağlamaktadır. • Ücretler TÜFE veya GSYH deflatörüne göre endekslenip, periyodik olarak fiyatlardaki artışa öre artırılabilinir. Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034-Bahar 2011
ENDEKSLEME • Ücretler, periyodik olarak beklenen enflasyona göre artırılabilinir. • Ücret endekslemelerinin etkileri konusunda, arz ve talep şokları arasında bir ayrım yapılmalıdır. Tamamen enflasyonist bir sonuca yol açan bir talep şokunda firmaların reel ücretin aynen korunmasına yani % 100 endekslemeye itirazları olmaz. Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034-Bahar 2011
ENDEKSLEME • Endeksleme karşıtı yaklaşımlar: • endeksleme, ekonomini nispi fiyatların değişmesini gerektiren şoklar karşısında kendisini ayarlamasını güçleştirmekte ve fiyat sisteminin etkinliğini azaltmaktadır. • Endeksleme pratikte güçlüklere yol açmakta, sözleşmelerde hesaplamalarla ilgili sorunlar çıkmaktadır. Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034-Bahar 2011
ENDEKSLEME 3. Enflasyonla birlikte yaşamanın kolaylaştırılması, devletlerin enflasyona mücadele gücünü zayıflatmakta, enflasyonun süreklilik kazanmasına ve yükselmesine yol açmaktadır. Endeksleme, veri bir enflasyon oranında, enflasyon maliyetlerini düşük olmasına yol açmakta, bu da devletleri enflasyon vergisi yoluyla gelir elde etme yönünde cesaretlendirmektedir. Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034-Bahar 2011
