Elektrokimia e sjelljes

1. Elektrokimia e sjelljes • Qelizat mbeshtetese: qelizat kryesore mbeshtetese jane qelizat glia, qe kryejne procesin e tutkallizimit duke i ndare neuronet nga njeri-tjetri. • Qelizat glia ndahen ne qeliza astrocite fagocite, oligodendroglia, qelizat Schwann dhe ne qeliza satelite

2. Qelizat glia • Qelizat astrocite – kane formen e yllit dhe jane mjaft te medha • Perdoren si mbeshtetes fizik per neuronet • Bejne pastrimin zonal nga qelizat neurale te vdekura. Eliminim • Rregullojne nivelin e kimikateve ne lengun jashteqelizor

3. Qelizat fagocite • Funksion te njejte me fagocitet ne eliminimin (gelltitjen) e mbeturinave te neuroneve te vdekura

4. Oligodendroglia • Qelize mbeshtetese rezidente ne SNQ • mbeshtet aksonin duke prodhuar kellefin prej mieline

5. Qelizat satelite • Kane funksion mbeshtetes ne SNP • Sigurojne mbeshtetje fizike per neuronet e lokalizuara jashte SNQ • Prodhojne mieline

6. Qelizat Schwann • Rrethon aksonin • Ndihmojne ne eliminimin e mbeturinave te aksoneve te vdekur • Eshte pjese e SNP • Mund te autoriparohen ndryshe nga oligodendrogliat e SNQ qe nese demtohen nuk mund te riparohen

7. Barrierat ndermjet trurit dhe gjakut • Dy komponente luajne rol ne strukturimin e barrieres tru-gjak • Qelizat endoteliale – lejojne shkembimin e lire te substancave ne plazmen e gjakut • Qelizat astrocite – bllokojne substancat

8. Impulsi neural • Sipas saj komunikimi neural eshte nje proces elektrik (Galvani) • Komunikimi ka natyre elektrokimike (Bernstein dhe Du Bois-Reymond) • Young izoloi nje qelize neurale per te studiuar vetite kimike dhe elektrike te impulsit

9. Impulsi neural • Huxley dhe Hodgkin demonstruan se aksoni eshte i kontrolluar nga aktiviteti kimik ne membrane • Rreth viteve ‘50 u percaktua perfundimisht struktura elektrokimike e impulsit neural ashtu sic pranohet edhe sot e kesaj dite

10. Sinjali elektrokimik • Eshte informacioni qe tejcohet nepermjet qelizave neurale • Prodhohet nga levizja e pjeseve te ngarkuara elektrikisht te cilat i quajme jone

11. Sinjali elektrokimik • Sinjali elektrokimik ne dendrite dhe ne some quhet potencial sinaptik • Sinjali elektrokimik ne akson e quajme potencial i aksonit • Madhesia e sinjalit elektrokimik njehsohet me ane te intensitetit te stimulit

12. Sinjali elektrokimik • Madhesia e potencialit sinaptik eshte e ndryshueshme kurse ajo e potencialit te aksonit eshte konstante • Efekti i kombinimit te ketyre dy lloj sinjaleve ne neuron eshte marrja e vendimit. Aksoni merr vendimin te pergjigjet ose te mos pergjigjet

13. Sinjali elektrokimik • Marrja e vendimit bazohet tek fakti nese sinjali i njehsuar arrin pikun e tij te eksitimit • Procesi i vendimmarrjes kalon ne disa sekuenca:

14. Procesi i vendimmarrjes • Sinjalet elektrokimike te ardhura i nenshtrohen procesit te njehsimit • Me pas sinjali udheton permes aksonit • Kur sinjali elektrokimik arrin piken e tij te eksitimit ne akson, atehere prodhohet nje sinjal i dyte elektrokimik i cili nuk i nenshtrohet procesit te njehsimit • Sinjalet ndryshojne ne baze te raportit qe kane me intensitetin e stimulit

15. Sinjali elektrokimik • Dy kushte ne procesin e prodhimit te sinjalit tek neuroni • Gjendja e pushimit • Gjendja e goditjes

16. Gjendja e pushimit • Neuroni eshte i ngarkuar elektrikisht me me shume negativitet brenda qelizes sesa jashte saj. • Pasqyron nje vlere elektrike te caktuar, ne saje te ekuilibrit te joneve ne te dyja anet e membranes

17. Gjendja e goditjes • Qeliza neurale eshte e ngarkuar me me shume negativitet brenda sesa jashte saj • Pasqyron nje vlere te ndryshme elektrike • Kemi nje levizje te joneve te ngarkuara ne te dy anet e membranes • Faktor kyc – membrana neurale

18. Sinjali elektrokimik • Rezultat i kesaj levizjeje eshte prodhimi i sinjalit elektrokimik me ngarkese elektrike te ndryshme nga gjendja e qetesise

19. Membrana • Membrana lejon kalimin e joneve brenda dhe jashte qelizes nepermjet poreve, kanaleve, qe i quajme pasive dhe aktive • Kanalet pasive jane gjithnje te hapur • Kanalet aktive kane disa «porta» qe hapen vetem kur neuroni stimulohet

20. Membrana • Membrana pra krijon diferencen e ngarkeses elektrike brenda dhe jashte qelizes • Rol thelbesor ne formimin e sinjalit elektrokimik • Ne kete detyre ndihmohet nga dy forca natyrale, brenda dhe jashte qelizes:

21. Membrana • Gradienti i voltazhit – merret me levizjen e joneve gjersa zona qe ato okupojne te njehsohet me ngarkesa elektrike • Gradienti i perqendrimit – merret me levizjen e joneve gjersa perqendrimi ne zonen qe ato okupojne te behet i njejte

22. Sinjali elektrokimik • Fillimisht kemi nje potencial konstant pushimi ne qelize me nje disekuiliber ne energji dhe ne jonet Na dhe K. • Vendosja e ekuilibrit ne te dy anet e membranes tregon mbarimin e potencialit te qetesise

23. Transmetimi neural • Sic thame sinjali tejcohet nese arrihet nje pike eksitimi e caktuar • Arritja e ketij caku varet nga intensiteti i sinjalit. Intensiteti matet me sasine e sinjaleve qe kerkojne te arrijne piken e eksitimit. Nese kemi te bejme me pak sinjale themi se stimuli eshte i dobet dhe ne keto raste nuk kemi arritjen e pikes se eksitimit

24. Transmetimi neural • Rrjedhimisht nuk kemi tejcim te stimulit. Stimuli humbet. • Ne rastin e kundert, shuma e sinjaleve qe arrijne piken e eksitimit bejne te mundur tejcimin e stimulit tek neuroni tjeter. Mesazhi tejcohet – njeriu reagon ne sjellje

25. Transmetimi neural • Ekziston dhe nje komponent i fundit ne kete proces, i cili eshte fleksibiliteti (ne rrethana dhe kontekste te ndryshme)