mgr Tadeusz Bocheński Katedra Geografii Rozwoju Regionalnego

1. Polityka przestrzenna a transportowa – ewaluacja inwestycji infrastrukturalnych Ewaluacja to systematyczne badanie wartości albo cech konkretnego programu, planu, działania  Warszawa 17-18.12.2011 r. Potencjał wybranych multimodalnych korytarzy transportowych w kontekście realizowanych inwestycji infrastrukturalnych w Europie środkowo-wschodniej mgr Tadeusz Bocheński Katedra Geografii Rozwoju Regionalnego Instytut Geografii Uniwersytetu Gdańskiego

2. Multimodalność transportu Główne założenia: • transport w relacji drzwi-drzwi • rozkład przewozów towarowych między różne gałęzie transportu z uwzględnieniem pełnego rachunku ekonomicznego (w tym kosztów zewnętrznych transportu); • jedna umowa na przewóz na całej trasie (specjalistyczni operatorzy logistyczni); • wykorzystanie zunifikowanych jednostek ładunkowych w transporcie tzw. drobnicy. Podstawowym elementem infrastruktury poza siecią transportową są terminale przeładunkowe i centra logistyczne z dostępem do minimum dwóch gałęzi transportu. 1 TIR = 2 TEU 1 pociąg = 80 TEU = 40 TIRów

3. Sieć Paneuropejskich korytarzy transportowych (TEN-T) przebiegających przez Europę Środkową i Polskę6 z 12 korytarzy TEN-T w Europie Środkowejprzebiega przez Polskę Źródło: opracowanie własne.

4. Korytarz Bałtyk – Adriatyk odcinek północny: Gdańsk/Tallin – Ostrava/Zilina Podstawowa infrastruktura

5. Połączenia intermodalne wykorzystujące w całości lub częściowo północny odcinek korytarza Bałtyk-Adriatyk * Pociągi intermodalne łączące port w Gdyni z terminalami w centralnej i południowej części Polski ** połączenia tranzytowe wykorzystujące jedynie środkowy odcinek korytarza

6. Kraje Bałtyckieinfrastruktura i wykorzystanie korytarza B-A Rail Baltica i linie kolejowe, na których koncentrują się przewozy towarowe w Krajach Bałtyckich. • duży udział kolei w transporcie towarowym; • dominacja kolei w przewozach w relacji wschód-zachód; • transport relacji północ-południe odbywa się prawie wyłącznie drogami; • brak infrastruktury logistycznej w postaci suchych portów (TK i MCL) w Estonii i na Łotwie • inwestycje infrastrukturalne w korytarzu prowadzone są głównie na terenie Litwy 17 6 13* 25* 1,6 17 – średnia dobowa liczba pociągów w 2010 r. * – łączny ruch przez 2 przejścia graniczne Źródło: opracowanie własne.

7. Litwa - infrastruktura logistyczna w korytarzu B-A • Kaunas Palemonas (terminal kontenerowy LG wraz z centrum logistycznym) • Sestokai (terminal uniwersalny) • Mockva (terminal przeładunkowy paliw płynnych) Źródło: opracowanie własne.

8. Kaunas Palemonas Centrum logistyczne i terminal kontenerowy [10.2011 r.]

9. Stacja Sestokai Terminal Przeładunkowy na styku normalnych i szerokich torów [10.2011 r.]

10. Przewozy Polska – Kraje Bałtyckie • Bariery: • zmiana szerokości torów (1435 -> 1520 mm) powoduje konieczność przeładunku towarów. • niedostateczna infrastruktura przeładunkowa • zły stan techniczny linii kolejowych zwłaszcza odcinka Suwałki - Kowno • Efekt: minimalny udział kolei (w przeliczeniu na jednostki ładunkowe) w przewozach w relacji Polska – Litwa. • Średnie dobowe natężenie ruchu towarowego na granicy polsko-litewskiej w 2010 r. wynosiło: • 4 137 ciężarówek (Budzisko) • 1,5 pociągów towarowych (Trakiszki) • według badań z 2007 r. 28% ciężarówek . przekraczających granicę w Budzisku . jedzie tranzytem przez Litwę Źródło: opracowanie własne na podstawie P. Rosik, 2012, Dostępność lądowa przestrzeni Polski w wymiarze europejskim, PAN IGiPZ, Warszawa, s. 144-145.

11. Polski odcinek korytarzainfrastruktura logistyczna Terminale kontenerowe Ogólnodostępne centra logistyczne Źródło: opracowanie własne na podstawie: http://www.industrial.pl/cushman_ wakefield_pl.html – dostęp 03.2012 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji operatorów logistycznych nowe inwestycje: TK Zajączkowo Tczewskie, CL w Katowicach i Gliwicach

12. Polski odcinek korytarzastan modernizacji podstawowej sieci transportowej Źródło: opracowanie własne na podstawie danych PKP PLK i informacji prasowych. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GDDKiA.

13. Polska - Natężenie ruchu towarowego pociągów towarowych na liniach kolejowych zarządzanych przez PKP PLK • w kolejowych przewozach towarowych dominują przewozy w relacji północ-południe (CE65) • koncentracja ruchu towarowego na Górnym Śląsku, • duże natężenie ruchu towarowego zarówno kolejowego i drogowego w obszarze między Warszawą – Łodzią i Katowicami, Średnie dobowe natężenie ruchu w 2010 r. w Polsce samochodów ciężarowych na 20 wybranych drogach krajowych Źródło: opracowanie własne na podstawie niepublikowanych danych PKP PLK. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GDDKiA.

14. Polskapociągi intermodalne Linie kolejowe z największym ruchem pociągów intermodalnych w Polsce Średnie dobowe natężeniem ruchu pociągów TEC i TXC w Polsce w 2010 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie niepublikowanych danych PKP PLK.

15. Przewozy Polska – Czechy/Słowacja w korytarzu Bałtyk-Adriatyk Według badań z 2007 r. 60% ciężarówek przekraczających granicę w Cieszynie jedzie tranzytem przez Czechy w tym 26% w kierunku południowo-zachodnim • Średnie dobowe natężenie ruchu towarowego na granicy polsko-czeskiej i polsko-słowackiej w 2010 r. • samochodów ciężarowych: • Cieszyn (Cz) 4 893 • Zabełków (Cz) 1 006 • Zwardoń (Sk) 300 • pociągów towarowych: • Zebrzydowice (Cz) 25 • Chałupki (Cz) 28 • Zwardoń (Sk) 14 Źródło: opracowanie własne na podstawie P. Rosik, 2012, Dostępność lądowa przestrzeni Polski w wymiarze europejskim, PAN IGiPZ, Warszawa, s. 138-141

16. Kluczowe inwestycje infrastrukturalne w korytarzu I. odcinek Białystok-Kowno • odcinek ten w największym stopniu wymaga modernizacji ze względu na nie dopasowaną infrastrukturę do współczesnych potrzeb szczególnie w transporcie kolejowym (przebieg granicy UE, duże natężenie ruchu samochodowego między Litwą a Polską); • Główne problemy: • przecięcie obszarów przyrodniczo cennych (dolina Rospudy) • zmiana szerokości torów (słabo rozwinięta infrastruktura przeładunkowa)

17. Polska odcinek Suwałki – Mockava [10.2011] odcinek Ełk – Suwałki most na Rospudzie w Raczkach [10.2011] Litwa Inwestycje: , - Rail Baltica: modernizacja linii kolejowej w tym budowa nowych fragmentów na odcinku Ełk – Suwałki oraz

18. Zmodernizowany w 2011 r. odcinek Mockava – Sestokaisplot torów 1520 i 1434 mm Stacja Mockava Terminal Przeładunkowy paliw płynnych [10.2011 r.] Rail Baltica przedłużenie toru 1435 mm do Kowna i 1520 mm do Suwłk

19. droga E67 (okolice Kalwari na Litwie) [10.2011 r.] • Via Baltica - budowa drogi ekspresowej do Kowna • - na Litwie zmodernizowany w I etapie wybudowane zostały obwodnice Kowna, Marijampolu i Kalwarii • - w Polsce w 2012 r. zmodernizowano odcinek Mszczonów – Piotrków Trybunalski do klasy drogi ekspresowej

20. Podsumowanie Struktura gałęziowa przewozów towarowych w wybranych krajach w 2010 r. • konieczne jest zwiększenie nakładów na koleje w Polsce; • potrzeba wskazania kluczowych (węzłowych) lokalizacji infrastruktury logistycznej w postaci suchych portów oraz zapewnienie ich ogólnodostępności; • zwiększenie liczby multimodalnych centrów logistycznych • uszczelnienie systemu poboru opłat (via toll) od ciężarówek na polskich drogach; * śródlądowa i przybrzeżna Źródło: opracowanie własne na podstawie danych urzędów statystycznych poszczególnych państw.

21. Towarowy ruch transgraniczny w 2010 r. na granicach Polski 1 TIR = 2 TEU 1 pociąg = 80 TEU = 40 TIRów Źródło: opracowanie własne .

22. Dziękuję za uwagę.

23. Bibliografia: • Bocheński T., 2012, Transport kolejowy i intermodalny w Krajach Bałtyckich [w:] Przegląd Komunikacyjny 3/2012, SITK RP, Wrocław, s.28-31. • Frąckowiak P., 2012, Perspektywy rozwoju transportu intermodalnego w terminalach morskich na przykładzie BCT [w:] Suche porty w Polsce. Komponenty ekologicznych korytarzy transportowych w Europie Bałtyckiej, Tczew (konferencja w dniu 19.11.2012) • Rosik P., 2012, Dostępność lądowa przestrzeni Polski w wymiarze europejskim, PAN IGiPZ, Warszawa. • dane GDDKiA z generalnego pomiaru ruchu w 2010 r. • niepublikowane dane PKP PLK o ruchu pociągach na sieci kolejowej w Polsce • dane operatorów logistycznych o infrastrukturze terminalowej i połączeniach intermodalnych w Polsce • http://www.industrial.pl/ cushman_wakefield_pl.html – dostęp 03.2012 r. • http://pl.goodman.com/ mieruchomosci/pomeranian-logistics-centre – dostęp 04.2012 r. • zdjęcia własne wykonane podczas badań terenowych w 10.2011 r.