Protekcjonizm i interwencjonizm rolny

1. Protekcjonizm i interwencjonizm rolny

2. Dla współczesnej gospodarki rynkowej charakterystyczna jest ingerencja państwa ukierunkowana na stabilizację rynku rolno-żywnościowego oraz ochronę dochodów uzyskiwanych w rolnictwie. • „w krajach o gospodarce rynkowej polityka rolna jest formą interwencji państwa w żywiołowe funkcjonowanie mechanizmu rynkowego" [Kożuch B.] • „regulacja rynku rolnego jest obszarem polityki rolnej utożsamianej z pojęciem interwencjonizmu" [Adamowicz M.]

3. Przesłanki interwencjonizmu państwowego • wynikają z właściwości mechanizmu rynkowego, który zapewnia racjonalność gospodarowania w krótkim okresie czasu, dostosowując produkcję i podaż do popytu. Natomiast jest zawodny w odniesieniu do okresów drugich.

4. Zakres interwencjonizmu rolnego • Zakres zależy od modelu, do którego zbliżona jest gospodarka narodowa. gospodarka wolnorynkowai odpowiadający jej neoliberalny nury współczesnej ekonomii gospodarka regulowanai odpowiadający jej postkeynesowskinury współczesnej ekonomii Żaden z tych modeli w praktyce me istnieje w czystej postaci. Istnieją modele mieszane, łączące zasady gospodarki wolnorynkowej z interwencjonizmem.

5. Zakres interwencjonizmu państwowego • Zakres interwencjonizmu państwowego wyznaczają cztery jego obszary: •  polityka makroekonomiczna; •  polityki gałęziowe i polityka mikroekonomiczna; •  infrastruktura społeczno-gospodarcza; •  kreowanie i upowszechnianie postępu naukowo-technicznego.

6.  polityka makroekonomiczna • Obejmuje m.in..: • stabilizację cen • ochronę praw publicznych, • pobudzanie popytu, • przeciwdziałanie bezrobociu, • eliminowanie sfer ubóstwa, • równoważenie bilansu płatniczego, • ochronę rynku krajowego, • prywatyzację, • politykę regionalną

7.  polityki gałęziowe i polityka mikroekonomiczna • Szczególne znaczenie posiadają: • polityka przemysłowa; • polityka rolna; • polityka bezpośredniego oddziaływania na zachowania jednostek gospodarczych.

8.  infrastruktura społeczno-gospodarcza • ten obszar dotyczy przede wszystkim: • infrastruktury rynkowej; • infrastruktury technicznej, szczególnie w otoczeniu rolnictwa. • Rozwój infrastruktury obszarów rolniczych umożliwia bowiem eliminowanie negatywnych zjawisk społeczno-ekonomicznych, które są dla nich charakterystyczne.  postęp naukowo-techniczny • Związany jest z koniecznością prowadzenia długofalowej polityki badań naukowych i działalności badawczo-rozwojowej

9. Cele interwencjonizmu • Specyficzne cele interwencjonizmu państwowego w rolnictwie wynikają z właściwości produkcji rolniczej. • Istotne różnice rolnictwa względem innych gałęzi: • długi cykl produkcyjny, • zależność od warunków przyrodniczych, • krótkotrwałe wykorzystywanie maszyn i urządzeń, • mniej korzystne warunki dostępu do kapitału, • ograniczone możliwości inwestowania, • istnienie struktur ekonomicznych oraz społecznych, które nie nadążają za rozwojem innych działów gospodarki i generują problemy produkcyjne i socjalne, których nie sposób rozwiązać bez ingerencji państwa

10. Cele interwencjonizmu • Istotne różnice rolnictwa względem innych gałęzi: • niska elastyczność rolnictwa w zakresie struktury produkcji, jak i metod wytwarzania • nienadążanie w skali globalnej wzrostu produkcji rolnej za rozwojem całej gospodarki narodowej i wzrostem popytu na żywność, • niższa w porównaniu z resztą gospodarki wydajność pracy w rolnictwie i produkcyjność innych czynników, • niska elastyczność rolnictwa w zakresie struktury produkcji, jak i metod wytwarzania, • dysparytet (nierówność) dochodów ludności rolniczej w stosunku do pozarolniczej, prowadzący do nadmiernych dysproporcji w poziomie życia oraz korzystaniu ze zdobyczy socjalnych.

11. Cele interwencjonizmu • efektywne wykorzystanie posiadanych zasobów wytwórczych • jest jednym z podstawowych warunków racjonalnego rozwoju produkcji rolniczej. • zapewnienie społecznie akceptowanych dochodów rolniczych • ponieważ zaangażowane w rolnictwie czynniki produkcji są niżej opłacane niż w innych działach gospodarki, istnieje konieczność redystrybucji dochodów i zapewnienie producentom rolnym poziomu dochodów, który będzie społecznie akceptowany

12. Cele interwencjonizmu • zapewnienie pożądanego poziomu wyżywienia społeczeństwa • dążenie do zrównoważonej podaży artykułów rolnych oraz zagwarantowanie cen, umożliwiających ich nabycie przez różne grupy społeczne (tzw. umiarkowanych cen) i tym sposobem zapewnienie pożądanego poziomu wyżywienia społeczeństwa • zagwarantowanie bezpieczeństwa żywnościowego kraju • czyli taki stan rolnictwa i jego otoczenia, ich strukturę, poziom rozwoju i system powiązań, które pozwolą przeciwstawiać się negatywnym wpływom zewnętrznym (np. wywołanym przez konkurencję zagraniczną) • - ochrona środowiska naturalnego

13. Metody i środki interwencjonizmu • Dobór rolnego zależy od wielu czynników. Do najważniejszych zalicza, się poziom rozwoju społeczno-ekonomicznego kraju oraz charakter powiązań ze światową gospodarką. • Najważniejsze z nich: • wspieranie cen rynkowych, • bezpośrednie i pośrednie wspieranie dochodów rolniczych,

14. Wspieranie cen rynkowych • Wzrost poziomu dochodów rolniczych można uzyskać, obniżając koszty wytwarzania lub poprzez gwarantowanie określonego poziomu cen oraz dopłaty do cen rynkowych • - przy czym poziom tych dopłat wyznacza różnica pomiędzy cenami wynegocjowanymi i cenami ukształtowanymi przez rynek

15. Ceny gwarantowane • Pozytywne rezultaty cen gwarantowanych: • eliminowanie wahań cenowych, • stabilizację, a następnie wzrost poziomu produkcji i dochodów rolników, • większą skłonność do inwestowania i wprowadzania innowacji, • ograniczanie importu produktów rolnych. • Negatywne cechy gwarancji cenowych: • powodują konieczność ponoszenia kosztów utrzymania ekonomicznie nieopłacalnej produkcji, • wywołują ryzyko wzrostu cen, • opóźniają proces dostosowywania struktury produkcji do struktury popytu, • wywołują wzrost społecznych kosztów wytwarzania

16. wspieranie dochodów rolniczych • polega na stosowaniu dopłat wyrównawczych do swobodnie kształtowanych na rynku cen do poziomu, który jest uważany za właściwy. Dopłaty wyrównawcze pokrywane są z budżetu państwa i wpływają bezpośrednio na poziom dochodów rolniczych. Zatem konsumenci kupują żywność po niższych cenach, a podatnicy pokrywają koszty tych dopłat.

17. Wykorzystywane instrumenty oddziaływania państwa na rolnictwo • Do instrumentów wewnętrznych zalicza się: • Subwencje do produktów rolnych / dopłaty bezpośrednie • Subwencje do środków produkcji: • w formie ● stałych dopłat (subwencje do paliw w określonych granicach zużycia) oraz • ● zmiennych dopłat • (tańsze kredyty dla rolnictwa) • 3. Bezpośrednie regulacje ilościowe za pomocą systemu kwotowego

18. Wykorzystywane instrumenty oddziaływania państwa na rolnictwo • 4. Bezpośredni interwencjonizm rynkowy – obejmuje: • subwencjonowanie produktów rolnych • stabilizację cen zarówno dla producentów, jak i konsumentów, wyróżnia się: • ◊ stabilizację wahań sezonowych • ◊ stabilizację wahań przypadkowych

19. Wybór i ewolucja instrumentów • Zasadniczy cel interwencji a więc podtrzymywanie dochodów rolników ponad poziom wynikający ze swobodnej gry rynkowej, pozostaje taki sam. • Zrezygnowano z dodatkowego celu, jakim była próba stabilizacji cen rynkowych w aspekcie ich poziomu, a zwłaszcza zmienności. Przede wszystkim głównym trendem zmian jest to, że konsekwentnie odchodzi się od stosowania metod interwencji poprzez rynek. • Definitywnie odstąpiono od interweniowania poprzez ustalanie cen czy też bezpośrednie oddziaływanie na nie: Plan Mansholta, Programu Mac Sharry'ego

20. Wybór i ewolucja instrumentów • Obecna faza interwencjonizmu to stopniowe upowszechnianie metod oddziaływania na dochody rolników poza mechanizmem rynkowym. Wiąże się to z ugruntowanym już poglądem, iż interwencjonizm to w istocie określona forma transferu dochodów zebranych w formie podatków w działach pozarolniczych na rzecz dochodów rolników. • Kwestią wyboru jest jedynie upraszczanie i obniżanie kosztów metod tych transferów.

21. Wybór i ewolucja instrumentów • Ważną rolę odgrywa w tym procesie obszar swobody w zakresie wyboru zasad i metod interwencjonizmu przez państwa i systemy. • Wyróżnia się 3 czynniki wyboru (Frenkel, Hunek, Tomczak): • poziom rozwoju gospodarczego • zatrudnieni w rolnictwie • wydatki na żywność

22. Wyróżnia się 3 czynniki wyboru- poziom rozwoju gospodarczego- zatrudnieni w rolnictwie- wydatki na żywność • Z punktu widzenia interwencjonizmu zasadnicze znaczenie ma poziom dochodów jednostkowych uzyskiwanych w działach pozarolniczych jako baza do poboru sumy składki podatkowej przeznaczonej na cele interwencjonizmu w rolnictwie. • Im niższy ogólny poziom jej rozwoju, tym bardziej każde zakłócenie w funkcjonowaniu i rozwoju rolnictwa jest odczuwane przez całą gospodarkę i większość społeczeństwa.

23. Wyróżnia się 3 czynniki wyboru- poziom rozwoju gospodarczego- zatrudnieni w rolnictwie- wydatki na żywność • udział zatrudnionych i utrzymujących się w rolnictwie w pozostałym zatrudnieniu i utrzymywaniu się z pozarolniczych źródeł dochodów. • Wskaźnik ten ma istotne znaczenie w aspekcie subiektywnego odczucia wyrównywania niesprawiedliwości w rezultacie transferu dochodów do rolnictwa za pomocą określonych metod interwencjonizmu.

24. Wyróżnia się 3 czynniki wyboru- poziom rozwoju gospodarczego- zatrudnieni w rolnictwie- wydatki na żywność • Oczywistym jest, iż im większa jest baza sumy składki podatkowej i im niższe są relatywne wskaźniki zatrudnienia w rolnictwie, tym większy jest dochodowy efekt interwencji w rolnictwie. Wiąże się z tym wyższa ocena sprawności i skuteczności w osiąganiu celów interwencji, lepsza ocena polityczna.

25. Wyróżnia się 3 czynniki wyboru- poziom rozwoju gospodarczego- zatrudnieni w rolnictwie- wydatki na żywność Im niższy jest udział wydatków na żywność w sumie przeciętnych wydatków, tym zakres, zasady i metody interwencji są bardziej obojętne dla społeczeństwa.