“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE PAKİSTAN DENEYİMİNDEN GÜNÜMÜZE” Nisan 2010 Eylen ŞAVUR

1. “AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE PAKİSTAN DENEYİMİNDEN GÜNÜMÜZE” Nisan 2010 Eylen ŞAVUR

2. İçerik • Psikososyal Destek • Hizmet İlkeleri • Tsunami ve Pakistan Depremi • Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

3. 1999 Marmara Depremleri • 2002 Afyon Depremi • 2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu • 2003 İstanbul Bombalama Eylemi • 2003 Bingöl Depremi • 2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka • 2005 Pakistan Depremi • 2006 Batman Sel • 2006 Elazığ Deprem • 2007 İzmir Trafik Kazası • 2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi • 2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı • 2009 Mardin Şiddet Olayı • 2009 Marmara Seli • 2010 Elazığ Depremi PSİKOSOSYAL DESTEK HİZMETLERİNİN YÜRÜTÜLDÜĞÜ BAZI AFETLER

4. Psikososyal; Kelime anlamıyla birbirini sürekli etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin hareketli ilişkisi, anlamına gelir. (Inter-AgencyGuidingPrinciples, 2005)

5. Afetlerde psikososyal destek hizmetleri; Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/ bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli hizmetler bütünüdür. (Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

6. Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir. (ISTSS, 2003). • Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır; • Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale getirmek, • İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir (IASC, 2007).

7. PSİKOSOSYAL DESTEK Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir. Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da terapi değildir.

8. Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen Çalışmalar • İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi: • - Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri, • - İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar, • - Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların çalışma şekilleri, • - Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri • - Uygulanacak müdahale etkinliklerinin ana hatlarıyla oluşturulması

9. Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen Çalışmalar • Psikolojik İlk Yardım • - İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı ya da hemen ardından başlar. • - Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı hedefler (IFRC, 2009).

10. Toplumu Harekete Geçirme: • Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır. • Sevk Etme ve Yönlendirme: • Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan, kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

11. Sürdürülebilir- Uzun Dönem Çalışmaların/Projelerin Planlaması • Bilgi Merkezi Oluşturma • Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

12. 7. Çalışana Destek: - Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir. - Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin iletilmesi, - Yardım çalışanları için paylaşım ve destek toplantıları düzenlenmesi, - Çalışanları etkileyen olumsuz faktörlerin belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması - yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden, kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi ve desteklenmesi

13. Eğitim: • - Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme yönelik, • - Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması konusunda cesaret verici, • - Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı, • - Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik tepkilerin neler olduğunun aktarılması • - Toplumun afetlere yönelik genel olarak güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır • (ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

14. AFET Alarm Psiko Sosyal Hizmet Müdahalesi AKUT DÖNEM Psikolojik İlk Yardım İhtiyaç Tespiti Koordinasyon ve İşbirliği Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal Hizmet Müdahale Planının Oluşturulması Çalışana Destek Sevk ve Yönlendirme Bilgi Merkezi Kurma ORTA /UZUN DÖNEM Müdahale Sürecinin Sonlanması İZLEME VE DEĞERLENDİRME

15. Tsunami ve Pakistan Depremlerinin Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin Önemi Nedir?

16. ICRC Türk Kızılayı’na Genel Bakış Türk Kızılayı“Uluslararası Kızılay Kızılhaç Dernekleri Federasyonu”na üye 186 Ulusal Dernekten biridir.

17. “ULUSAL DERNEKLER” ULUSLAR ARASI İNSACIL HUKUKTAN ALMIŞ OLDUĞU GÜÇLE İNSANLIĞIN HİZMETİNDE OLAN DEVLETTEN BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ YARDIM KURULUŞLARIDIR.

18. ‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “Osmanlı Yaralı ve Hasta Askerlere Yardım Cemiyeti" olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını alarak çalışmalarına devam etmektedir.

19. 2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye insani yardım ulaştırmıştır.

20. Afetlere Genel Bakış Açısı PAKİSTAN - 8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki Keşmir bölgesi - Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı Ölü Sayısı : 73.331 Yaralı Sayısı : 69.392 Evsiz Sayısı : 2.800.000

21. Afetlere Genel Bakış Açısı ENDONEZYA - 26 Aralık 2004 - 11 Ülke - 280.000 Can Kaybı - 2.200.000 Evsiz insan

22. Endonezya İnsani Yardım Operasyonu TSUNAMİ OPERASYONU Türkiye’nin en büyük insani yardım operasyonlarından biridir ve kapasite geliştirme projeleri arasında yer almaktadır…

23. AKUT DÖNEM : • Acil barınak, gıda, sağlık, • psiko-sosyal destek ve • su sanitasyon hizmetleri • REHABİLİTASYON • DÖNEMİ : • 1052 kalıcı konut, • 4 okul binası, • Toplum Merkezi, • 3 caminin onarımı, • ve Sağlık Merkezi inşası

27. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır. • Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793 kişiye ulaşılmıştır. • Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır. Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler, sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

28. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı yapısı altında halen sürdürülmektedir. • Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan kişi sayısı 14.968’dir. • 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

29. TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK İNSANİ YARDIM OPERASYONU ACİL DÖNEMDE; 55.000 ton yardım malzemesi 60.000 ilaç, 14.500 barınma ünitesi, 2.500.000 yararlanıcı… PAKİSTAN KIZILAYI KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

30. PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER 2005- 2009 Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan Kişi Sayısı 20.960

33. TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ • - Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini arttırmıştır. • - Kapasite arttırma projelerine yönelim artmıştır. • - Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım eden ülke konumuna geçmiştir. • - Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur. • - Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma esasları tanımlanmıştır.

34. AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ ‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

35. Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

36. Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve olağan dönemde psikososyal hizmetlerin geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları belirlemek üzere hazırlanmıştır.

37. 11 Haziran 2005 tarihinde “Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü” Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği, Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği, İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla imzalanmıştır. “Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?

38. 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı, hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları” belirlenmiştir. • Bu protokolün son maddesi “Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır. “Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?

39. 11 Haziran 2005 tarihinde “Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek protokolü olan “Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde taraflarca imzalanmıştır. Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından yürütülmektedir.

40. APHB’nin önemi

41. MÜDAHALE SİSTEMİ MÜDAHALE müdahale MÜDAHALE MÜDAHALE MÜDAHALE MÜDAHALE RESPONSE RESPONSE hazırlık MÜDAHALE MÜDAHALE MÜDAHALE RESPONSE MÜDAHALE HAZIRLIK MÜDAHALE MÜDAHALE müdahale MÜDAHALE İÇ UNSURLARIN KISA İLGİSİ müdahale Normal hayata dönüş GENEL İLGİSİZLİK

42. ICRC IFRC NATO bagışçılar basın hükümet WFP UNHCR UNDP basın OCHA mülteciler/ afet yaşamış topluluklar Hükümetler arası organizasyonlar basın yönetimler diğer UN UNICEF Yerel Ulusal ve yerel örgütleri basın STK basın Kızılay basın Uluslar arası NGOs Askeri unsurlar Bunu koordine edebilir misiniz?

43. Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay ile 2 yıl sonra öğrenmektedir. Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar yukarıya koşuyordu. M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf 31-32

44. Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir adım • Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin giderilmesi adına atılan bir adım • Acil durumlara özgü mekanizmaların tanımlanması adına bir örnek

45. Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak mümkün mü? • Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların giderilmesi mümkün mü? • Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi? • Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak? • Afet ve  Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

46. eylems@kizilay.org.tr eylemsavur@gmail.com