Fenikelilerin ve İbranilerin bağımsızlığı Asur İmparatorluğu’nun yükselişiyle son bulur.

1. İmparatorluklar Devriİlk Asya Uygarlıklarının (Asur, Yeni Babil, Lidya, Midiya) Doğuşuve Zerdüşlük

2. Fenikelilerin ve İbranilerin bağımsızlığı Asur İmparatorluğu’nun yükselişiyle son bulur. • Asurlular İÖ 2. bin yılda Kuzey Mezopotamya’da önemli bir Semitik kavim olarak görülmüş, çöküşlerinin ardından İS 900’de Ninova’da yeniden ortaya çıkmıştır. • Çeşitli seferlerle doğuda Pers batıda Mısır imparatorluklarına girmişlerdir. Zaferlerini dev ordularına, demir silahlarına ve süvarilerine borçludurlar. • 722’da Asurlular İsrail’i fethederek yerleşiklerini göçe zorladılar. (Araştırın! Kayıp On Kabile) • Devlet terörü Asurlular için rutin uygulamaydı. Sanatları bile yıkım ve korkuyu yüceltti.

3. Asur’un ardından • Sonunda bir grup halk Asurların baskıcı yönetimine karşı birlik olarak ayaklandı. • Bunların başında Yeni Babil geliyordu.. • En ünlü hükümdarı Nebukadnezar (İÖ 605-562) olan Yeni Babil, Mezopotamya’da geniş bir alana hükmetti. • Bu hanedanlığın en önemli işlerinden biri Babil kentinin yeniden imarıydı. Babil’in Asma Bahçeleri antik dünyanın yedi harikasından biriydi. (Araştırın! Babil’in Asma Bahçeleri neden etkileyicidir?)

4. Asur’un ardından • İç Anadolu’daki Lidya bu koalisyonun daha küçük bir ortağıydı. • Lidya’lıların kültür yaşamına en önemli katkısı, İÖ 700 civarında metal paranın kullanıma geçmesiydi. • En bilinen hükümdarları zenginliğiyle bilinen Karun, pek çok dile yerleşmiş Karun kadar zengin deyişinin kaynağıdır. • Asur yönetimine karşı birleşen halklar arasında en önde gelenler Medler (Midiyalılar) ve Persler’dir.

5. Medler ve Persler • Medler Zağros dağlarında, Persler’se İran ovasında yerleşmişlerdir. Kökenleri ortak, dilleri birbirine yakındır. • Pers hükümdarı Kiros’un (İÖ 559-530) tahta geçişine kadar Medler baskın taraf olmuşlardır. • Kiros, ardılları Kambises (İÖ 530-525) ve Darius (İÖ 521-486) tarafından sürdürülen akınlar başlatmıştır. Bu üç hükümdarın kurduğu imparatorluk o güne kadar kurulmuş olanların en büyüğüydü.

6. Perslerin başarısı • Perslerin başarılı yönetiminin pek çok nedeni vardı: • Perslerin dev ordusu 300.000 askere ulaşıyordu. Bunların arasında 10.000 askerlik elit birlik “Ölümsüzler” olarak bilinirdi. • Süvari taktikleri eşsizdi. Savaş alanında atlı birliklerin önemini ilk anlayanlar onlardı. • Her ne kadar yerel halkın geleneklerine karşı ttolerans gösterseler de yönetimde kendi temsilcilerini görevlendirirlerdi. • Yönetimde yetenekliydiler. Valiler yönetiminde karmaşık bir yönetim düzeni kurmuşlardı. • Ağırlık, ölçü ve para birimlerini ortaklaştırmışlardı. Pers imparatorluk postasını kurup çalıştırdılar. İmparator Yolu’nu da içeren kapsamlı yollar yaptılar. • Persce yerine daha yaygın olarak ilini kullanılan Aramca’yı kullandılar.

7. İyi ve kötünün bahçesinde: Zerdüşlük • Pers kültürünün en önemli dışavurumu Zerdüşlüktür. • Zerdüş’ün hangi yıllarda yaşadığı konusunda tartışmalar vardır. Farklı kaynaklar Zerdüş’ü İÖ 1000’e, 750’ye ya da 500’e tarihlemektedir. • Öğretileri Zerdüşlüğün kutsal metni olan Avesta’da korunmuş, gata diye adlandırılan dörtlüklerle (Dikkat! Gata≈Kıta)aktarılmıştır. • Zerdüş öğretisinde iyi niyetli tek tanrı vardır: Ahura Mazda, her şeyin yaratıcısıdır. Zerdüş, kötülük sorununu da yakından incelemiştir. • Zerdüş’e göre Ahura Mazda’nın ikizleri vardır; biri iyi, biri kötü. Bu ikili iyi ile kötü, gerçek ve sahte arasında amansız bir çarpışma içindedir. İnsanlara bu iki yoldan birini seçmeleri için özgür irade bahşedilmiştir. • Zerdüşlüğün ortaya attığı ikilik (dualizm) anlayışı daha sonra Mani dini, Bogomilizm ve Katarcılık’ta kendini gösterdi. (Düşün! İkilik hangi düşünce biçimlerinin oluşmasına temel olmuştur?)

8. İmparatorlukların Mirası • Asur ve Babil’den geriye muhteşem yıkıntılardan fazlası kalmamıştır. • Persler’in mirası öncelikle yönetimle ilgilidir. Yurttaşlık ve devlet kavramlarının yanısıra Musevilik ve Hristiyanlıkla etkileşimli bir din kültürü bırakmışlardır.

9. Özce • Küçük devletler döneminin ardından yakın Doğu bir kez daha büyük imparatorlukların oldu. Bunların ilki askeri güç ve baskı rejimiyle tebasını boyun eğmeye zorlayan Asurlardı. Yönetim biçimleri Asurların dosttan çok düşman edinmesine neden oldu. Bir araya gelen düşman halklar tarafından yıkılan Asurlar İÖ 600 civarında tarih oldu. • Yeni Babil, Lidya, Med ve Mısır Asur’un ardından varlık gösterdi. Medlerle birleşen Persler tarihin en büyük imparatorluğunu kurdular.