T.C. Yükseköğretim Kurulu

1. T.C. Yükseköğretim Kurulu BOLOGNA SÜRECİ ULUSAL TOPLANTISI - Yeterlilikler “Uygulama Süreci” Çalıştayı - 7 Kasım 2008, Sakarya Kerim EDİNSEL Gonca BAYRAKTAR DURGUN

2. ÇALIŞTAY AKIŞI • Sunum ve Soru-Cevap (45 dakika) • Grup Çalışması Şeklinde Lisans Programı Çıktılarını Belirleme Uygulaması (45 dakika)

3. Avrupa Yükseköğretim Alanı için Yeterlilikler ÇerçevesiUlusal Yeterlilikler ÇerçevesiSektörel YeterliliklerProgram Yeterlilikleri Yeterlilikler ve Öğrenme Çıktıları

4. YETERLİLİKLER VE YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ • Yeterlilik bir yükseköğretim kademesini başarı ile tamamlayan bir kişinin neleri bileceğinin, neleri yapabileceğinin ve nelere yetkin olacağının tanımıdır. • Yeterlilikler çerçevesi bunları organize eden ve sınıflandıran yapıdır. • Yeterliliklerin kazanılma derecesi, her ders/modül esnasında ve sonunda uygun ve nesnel yöntemlerle “öğrenme çıktıları” olarak ölçülür. Yükseköğretim Kademeleri: Ön lisans, lisans, yüksek lisans, doktora

5. 4.33 • Kolay anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir bir akademik derece sistemi: • 2/3 kademeli (Lisans, Yüksek Lisans, Doktora) yükseköğretim sistemi • Kademeler arası geçiş • Ulusal yeterlilikler Çerçevesi 3 • Yükseköğretim Yeterlilikleri • Mesleki Yeterlilikler: 21.09.2006 tarihinde 5544 sayılı Mesleki Yeterlilikler Kurumu Kanunu

6. Kolay anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir bir akademik derece sistemi: • 2/3 kademeli (Lisans, Yüksek Lisans, Doktora) yükseköğretim sistemi • Kademeler arası geçiş • Ulusal yeterlilikler Çerçevesi 4.33 5 • Bologna Süreci ile uyumlu 2/3 aşamalı sistemimiz var. • Lisans • Lisansüstü - Master - Doktora

7. Kolay anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir bir akademik derece sistemi: • 2/3 kademeli (Lisans, Yüksek Lisans, Doktora) yükseköğretim sistemi • Kademeler arası geçiş • Ulusal yeterlilikler Çerçevesi 4.33 5 • Kademeler arası geçiş belirli bir mevzuat çerçevesinde uygulanabilir durumda: • Mevzuat daha dazla şeffaflaştırılmalı • Çok disiplinli alanlara geçiş süreçlerinde daha açık süreçler belirlenmeli • Üst kademelere geçişi olmayan disiplinler tanımlanmalı ve geçişe engel sorunlar ortadan kaldırılmalı

8. AVRUPA YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ • Yükseköğretim sistemleri arasında uluslar arası ilişkilendirmeyi sağlamak (saydamlık) • Yükseköğretim sistemlerinin birbirini tanımasını kolaylaştırmak (tanınma) • Öğrenenlerin ve mezunların hareketliliğini artırmak (hareketlilik)

9. AVRUPA YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ(Şemsiye Çerçeve) 1. Avrupa Yükseköğretim Alanı için Yeterlilikler Çerçevesi (The overarching framework for qualifications of the EHEA) “QF - EHEA”: Bologna Süreci-Bergen Kararı 2. Yaşam Boyu Öğrenim için Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi (European Qualifications Framework for Lifelong Learning) “EQF-LLL”:Avrupa Birliği Tavsiye Kararı (22 Nisan 2008 AP ve AB Konseyi Başkanları imzası) 2010’da ulusal yeterliliklerin, 2012’de sertifika ve diplomaların EQF’e uyumu kararı İki çerçevenin yaklaşımı benzerdir.

10. AVRUPA YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ QF-EHEA EQF-LLL AKTS EQF Kademe 8 Üçüncü Kademe (Doktora) ??? 90-120 EQF Kademe 7 İkinci Kademe (Yüksek Lisans) Yükseköğretim Kademeleri 180-240 EQF Kademe 6 Birinci Kademe (Lisans) 120 EQF Kademe 5 Kısa Kademe (Önlisans) Kazanılması gereken yeterlilikleri genel olarak tanımlayan Dublin Tanımlayıcıları EQF Kademe 4 EQF Kademe 3 İlk Ve Orta Öğretim Kademeleri EQF Kademe 2 EQF Kademe 1 Yaşam Boyu Öğrenmede Anahtar Yeterlilikler

11. Bologna Süreci Ülkelerinin Görevi: Kendi ulusal ve sektörel gereksinimlerine göre, ama karşılaştırılabilir ve tanınabilir yeterliliklere sahip yükseköğretim mezunları için Avrupa Yeterlikler Çerçevesi (EQF) ile uyumlu Ulusal Yeterlilikler Çerçeveleri(NQF)oluşturmak NQF 4 NQF 2 NQF 1 NQF 3 …......... NQF 5 NQF 7 NQF 6 NQF 8 EQF

12. ULUSAL YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ NEDİR? • Ülkelerin • toplumsal, • kültürel • ve ekonomik gerçeklerine en yakın tanımları ve yaklaşımları içeren, • Yükseköğretim kurumları tarafından kabul gören ve uygulanabilen, • Ulusal ve Uluslararası paydaşlarca tanınan ve ilişkilendirilebilen • derecelerin verilebileceği bir sistemdir.

13. NEDENULUSAL YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ? • Uluslararası alanda o ülkenin yüksek öğretim sisteminin • şeffaflığı • tanınması • öğrenenler ve mezunlarının hareketliliği için bir araçtır. • Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi, o ülke yükseköğretim kurumlarının uluslararası çekiciliğini artıracaktır.

14. İLİŞKİLENDİRME, TANINMA VE AKTARILABİLİRLİK EQF Kademe 8 (Doktora) Yeterlilikler (Öğr. Çıkt.) EQF Kademe 7 (Yüksek Lisans) Yeterlilikler (Öğr. Çıkt.) EQF Kademe 6 (Lisans) Yeterlilikler (Öğr. Çıkt.) EQF Kademe 5 (Ön Lisans) Yeterlilikler (Öğr. Çıkt.) EQF Kademe 4 Yeterlilikler (Öğr. Çıkt.) EQF Kademe 3 Yeterlilikler (Öğr. Çıkt.) Yeterlilikler (Öğr. Çıkt.) EQF Kademe 2 EQF Kademe 1 YÜKSEKÖĞRETİM YÜKSEKÖĞRETİM ÖNCESİ Ülke B (Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi B) Ülke A (Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi A)

15. ULUSAL YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ KADEMELERİ YÜKSEKÖĞRETİM PROFİLLERİ YÜKSEKÖĞRETİM KADEMELERİ VERİLEN DERECELER * Yeterlilikleri taslak olarak tanımlanmış profiller. ** Yeterlilikleri tanımlanması gereken profiller

16. ULUSAL YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ Hazırlama Süreci • Sürecin organizasyonu • Taslak metnin hazırlanması • Paydaşlarla tartışma ve nihai metnin oluşturulması • Ulusal otorite onayı • Uygulama ile ilgili hazırlık süreci, idari yapılanma, ilgili yasal düzenlemeler ve akreditasyon • Eğitim-öğretim programları seviyesinde uygulama

17. ULUSAL YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ HAZIRLAMA SÜRECİ TAKVİMİ • Başlangıç için karar verme (Ulusal otorite, YÖK) • Sürecin planlanması ve organizasyonu (Komisyon, Çalışma grubunun oluşturulması, ilgili paydaşların belirlenmesi vb.) (YÖK, Komisyon, Çalışma Grubu) 3.Sürecin tasarımı (Kademeler, Kademelerin Tanımlanması, Verilen Dereceler ve Profiller) (Komisyon, Çalışma Grubu) 4.Taslak metnin hazırlanması (Komisyon, Çalışma Grubu): Kasım 2008 5.Metnin paydaşlar tarafından Ulusal düzeyde tartışılması ve kabulü (Komisyon, Çalışma Grubu): Aralık 2008 6.Ulusal otorite tarafından çerçevenin onaylanması ve ilgili yasal düzenlemelerin yapılması (Kanun, yönetmelik) (YÖK): Mart 2009

18. ULUSAL YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ HAZIRLAMA SÜRECİ TAKVİMİ • Başlangıç için karar verme (Ulusal otorite, YÖK) • Sürecin planlanması ve organizasyonu (Komisyon, Çalışma grubunun oluşturulması, ilgili paydaşların belirlenmesi vb.) (YÖK, Komisyon, Çalışma Grubu) 3.Sürecin tasarımı (Kademeler, Kademelerin Tanımlanması, Verilen Dereceler ve Profiller) (Komisyon, Çalışma Grubu) 4.Taslak metnin hazırlanması (Komisyon, Çalışma Grubu): Kasım 2008 5.Metnin paydaşlar tarafından Ulusal düzeyde tartışılması ve kabulü (Komisyon, Çalışma Grubu) Aralık 2008 6.Ulusal otorite tarafından çerçevenin onaylanması ve ilgili yasal düzenlemelerin yapılması (Kanun, yönetmelik) (YÖK) Mart 2009 7.Ulusal otorite tarafından idari düzenlemeler (Yükseköğretim Kurumları, Kalite Ajansları ve Diğer İlgili kuruluşlar) (YÖK) Mayıs 2009

19. ULUSAL YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ HAZIRLAMA SÜRECİ TAKVİMİ • Sektörel yeterliliklerin belirlenmesi (İlgili akademik birimler ve sektör paydaşları) (Komisyon, Çalışma Grubu): Aralık 2009 • Çerçevenin seçilecek kurum, bölüm ve program düzeyinde pilot ölçekte uygulanması ve ders programlarının öğrenim çıktılarına dayalı olarak güncellenmesi (YÖK, Komisyon, Çalışma Grubu): Aralık 2010 • Çerçevenin tüm yükseköğretim kurumlarında, bölüm ve program düzeyinde uygulanması ve ders programlarının öğrenim çıktılarına dayalı olarak güncellenmesi (YÖK, Komisyon, Çalışma Grubu): Aralık 2012 • Yeterliliklerin, Ulusal Yeterlilikler çerçevesine Ulusal Kalite Güvencesi Sistemi (Akreditasyon, Değerlendirme) ile dahil edilmesi (YÖK, Komisyon, Çalışma Grubu): Aralık 2010-2020

20. ULUSAL YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ ÖN LİSANS • Genel veya mesleki orta öğretimde kazanılan yeterlilikler üzerine kurulan ve orta öğretim düzeyi üzerindeki dersler ile uygulama araç ve gereçleri ile desteklenen bir alandaki bilgi ve becerilere sahip olmak ve o alandaki temel kavramları kavradığını göstermek • Alanında tanımı iyi yapılmış problemlerin çözümü için gerekli olan verileri tanımlama, toplama ve kullanmayı etkin bir biçimde yapabilmek; pratik uygulamalarda gereken teorik bilgileri, el ve/veya düşünsel becerileri kullanabildiğini göstermek. • Alanı ile ilgili tasarımları ve uygulamaları çalışma arkadaşlarına, üstlerine ve hizmet verdiği kişi ve gruplara açık bir biçimde anlatabilmek ve takım çalışması yapabilmek • Alanında bağımsız olarak öğrenmeyi ve öğrendiklerini uygulayabildiğini göstermek.

21. ULUSAL YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ ÖN LİSANS • Alanı ile ilgili çalışmalarda öngörülmeyen durumlarla ilgili sorunları belirleme ve çözüm arama yeteneğini kazandığını göstermek • Sorumluluğu altında çalışanların performanslarını objektif olarak değerlendirmek ve denetlemek • Alanında yeterli olacak düzeyde yabancı dil bilgisine sahip olmak (“European Language Portfolio Global Scale”, Level A2) • Temel bilgisayar kullanımı bilgisi ile birlikte, mesleğinin gerektirdiği yazılım ve donanımı kullanabilmek (“European Computer Driving Licence”, Basic Level) • Alanı ile ilgili konularda, sosyal sorumluluk, etik değerler ve sosyal güvenlik hakları bilgisi ve bilincine sahip olmak, • Alanı ile ilgili konularda, iş güvenliği, işçi sağlığı ve çevre koruma bilgisi ve bilincine sahip olmak

22. ULUSAL YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ LİSANS • Ortaöğretimde kazanılan yeterlilikler üzerine kurulan, alanındaki en güncel bilgileri içeren ders kitapları, uygulama araç ve gereçleri ve diğer bilimsel kaynaklarla desteklenen ileri düzeyde bilgi ve kavrayışa sahip olmak, bunları kullanabilmek • Alanındaki kavramları, fikirleri ve verileri, bilimsel yöntemlerle değerlendirmek, karmaşık problem ve konuları belirlemek ve analiz edebilmek, tartışmalar yapabilmek, kanıta ve araştırmalara dayalı öneriler geliştirebilmek • Uzman ya da uzman olmayan dinleyici gruplarını, alanı ile ilgili konularda bilgilendirmek, onlara düşüncelerini problemleri ve çözüm yöntemlerini açık bir biçimde yazılı ve sözlü aktarabilmek • Öğrenmeyi öğrenme becerileri ve eleştirel düşünceyle, ileri düzey çalışmaları bağımsız olarak yürütebileceğini gösterebilmek

23. ULUSAL YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ LİSANS • Alanındaki uygulamalarda karşılaşabileceği öngörülemeyen karmaşık durumlarda sorumluluk alarak çözüm üretebilmek • Sorumluluğu altında çalışanların mesleki gelişimine yönelik etkinlikleri planlayıp yönetebilmek • Alanındaki bilgileri takip edip kullanabilecek ve meslektaşları ile iletişim kurabilecek düzeyde yabancı dil bilgisine sahip olmak. (“European Language Portfolio Global Scale”, Level B1) • Alanının gerektirdiği düzeyde bilgisayar yazılımı ve donanımı bilgisi ile birlikte bilişim ve iletişim teknolojilerini kullanabilmek (“European Computer Driving Licence”, Advanced Level)

24. ULUSAL YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ LİSANS • Alanı ile ilgili verilerin toplanması, yorumlanması, duyurulması aşamalarında toplumsal, bilimsel ve etik değerleri gözetme yeterliliğine sahip olmak • Alanı ile ilgili verilerin toplanması, yorumlanması, duyurulması aşamalarında bilimsel, sosyal ve etik değerleri gözetme bilgi ve bilincine sahip olmak • İş güvenliği, işçi sağlığı, sosyal güvenlik hakları, kalite kontrol ve yönetimi ile çevre koruma konularında yeterli bilgi ve bilince sahip olmak

25. ULUSAL YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ YÜKSEK LİSANS • Lisans derecesi yeterlilikleri üzerine kurulan, aynı ya da farklı bir alandaki bilgilerin genişletilmesi ve derinleştirilmesi ile birlikte bilimsel araştırma yaparak bilgiye ulaşabilme, bilgiyi değerlendirme, yorumlama ve uygulama yapabilmek • Alanındaki sınırlı ya da eksik verileri kullanarak bilimsel yöntemlerle bilgiyi geliştirebilmek, bilimsel, toplumsal ve etik sorumluluk ile kullanabilmek • Alanındaki bir problemi, bağımsız olarak kurgulamak, çözüm yöntemi geliştirmek, çözmek, sonuçları değerlendirmek ve gerektiğinde uygulayabilmek • Alanındaki güncel gelişmeleri ve kendi çalışmalarını, alanındaki ve dışındaki gruplara, yazılı, sözlü ve görsel olarak sistemli bir şekilde aktarabilmek • Alanındaki uygulamalarda karşılaşacağı öngörülmeyen karmaşık durumlarda, yeni stratejik yaklaşımlar geliştirebilmek ve sorumluluk alarak çözüm üretebilmek

26. ULUSAL YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ YÜKSEK LİSANS • Alanı ile ilgili konularda strateji, politika ve uygulama planları geliştirebilmek ve elde edilen sonuçları, kalite süreçleri çerçevesinde değerlendirebilmek • En az bir yabancı dilde sözlü ve yazılı iletişim yeteneğine sahip olmak (“European Language Portfolio Global Scale”, Level B2) • 8. Alanının gerektirdiği bilgisayar yazılımı ve donanımı bilgisi ile birlikte bilişim ve iletişim teknolojilerini kullanabilmek ve geliştirebilmek • Alanı ile ilgili verilerin toplanması, yorumlanması, duyurulması aşamalarında bilimsel, sosyal ve etik değerleri gözeterek bu değerleri öğretebilmek ve denetlemek • Alanında özümsedikleri bilgiyi ve problem çözme yeteneklerini, disiplinler arası çalışmalarda uygulayabilmek.

27. ULUSAL YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ DOKTORA • Genellikle yüksek lisans yeterliliklerine dayalı bir alanda bilgilerin genişletilmesi ve derinleştirilmesi ile birlikte, özgün bir konuda bilimsel saygınlık içinde bağımsız olarak araştırma sürecini algılayabilmek, tasarlayabilmek, uygulayabilmek ve sonuçlandırabilmek • Bir alanda en yeni bilgilere sistematik bir yaklaşımla sahip olmak ve kavramanın yanında, bu alanla ilgili araştırmalarda, yöntem ve becerilerde üst düzeyde ustalık kazanmak • Bilime yenilik getiren, yeni bir bilimsel yöntem geliştiren ya da bilinen bir yöntemi, bir alana uygulayan özgün bir çalışmanın en az bir bölümünü, ulusal ve/veya uluslararası hakemli saygın dergilerde yayınlayıp, alanındaki bilginin sınırlarını genişleterek bilime katkıda bulunmak

28. ULUSAL YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ DOKTORA • 4. Yeni ve karmaşık fikirlerin eleştirel analizini, sentezini ve değerlendirmesini yapabilmek • 5.En az bir yabancı dilde, ileri düzeyde yazılı sözlü ve görsel iletişim kurabilmek ve tartışabilmek (“European Language Portfolio Global Scale”, Level C1) • 6.Akademik ve profesyonel bağlamda teknolojik, sosyal veya kültürel • ilerlemeleri tanıtarak, bilgi toplumu olma sürecine katkıda bulunmak

29. ULUSAL YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ KADEMELERİ YÜKSEKÖĞRETİM PROFİLLERİ YÜKSEKÖĞRETİM KADEMELERİ VERİLEN DERECELER * Yeterlilikleri taslak olarak tanımlanmış profiller. ** Yeterlilikleri tanımlanması gereken profiller

30. SONUÇ • Öğrenci Merkezli Eğitim son yıllarda Bologna Sürecinde ortaya çıkan en önemli gelişmelerden birisidir. • Üniversitelerin, oluşturulacak Ulusal Yeterlilikler çerçevesi ve Sektörel Yeterliliklere göre tüm programları için “program çıktıları”nı tanımlamaları gerekmektedir. • Bunun için her bir ders için “öğrenim çıktıları” belirlenmelidir.

31. PROGRAM ÇIKTILARININ BELİRLENMESİ(PROGRAMME OUTCOMES) • Örnek Program: A Üniversitesi B Mühendisliği Bölümü • Amaç: Bu programdan mezun olan öğrencilerin • Ulusal ve sektörel yeterlilikler doğrultusunda, • Kurum misyonuna ve akreditasyon ölçütlerine uygun, • Sürekli iyileştirme için ölçülüp değerlendirilebilen hangi yeterliliklere (bilgi, beceri ve yetkinliklere) sahip olması bekleniyor? • Nasıl bir mezun

32. PROGRAM ÇIKTILARININ BELİRLENMESİ(PROGRAMME OUTCOMES) Nasıl bir program • Program eğitim amaçlarının belirlenmesi • Dış paydaş görüşleri (Mezunlar, işverenler, meslek odası temsilcileri, danışma kurulu) • İç paydaş görüşleri (Öğretim üye ve elemanları, bölüm personeli, öğrenciler) • Bölüm vizyonu ve misyonu (Üniversite vizyonu ve misyonu dikkate alınarak)

33. Program Girdileri Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi Sektörel Yeterlilikler Eğitim Amaçları Program Çıktıları Programa özgün çıktılar Genel (jenerik) çıktılar (Tuning Projesi: 30 genel yetkinlik) PROGRAM ÇIKTILARININ BELİRLENMESİ(PROGRAMME OUTCOMES) Hangi Çıktılar Çıktı (Outcome):Bilgi (Knowledge), Beceri (Skill) ve Yetkinlik (Competence) seti

34. ÖĞRETİM PROGRAMININ HAZIRLANMASI/ GÖZDEN GEÇİRİLMESİ • Program çıktılarını sağlayacak eğitim planının hazırlanması • Derslerin 4 yıla (8 yarıyıla) yerleştirilmesi • 1 Yarıyıl = 30 AKTS • 1 Yıl = 60 AKTS • 4 Yıl = 240 AKTS

35. PROGRAM ÇIKTILARININ BELİRLENMESİ (PROGRAMME OUTCOMES) Örnek: A Üniversitesi B Mühendislik Bölümü Program Çıktıları (PÇ1)Matematik, fen ve mühendislik bilgilerini B mühendisliği problemlerine uygulama becerisi (PÇ2)Bmühendisliği ve ilgili alanlarda mühendislik problemlerini tanımlama, modelleme ve çözme becerisi (PÇ3)Tanımlanmış bir hedef doğrultusunda bir süreci çözümleme ve tasarlama becerisi

36. PROGRAM ÇIKTILARININ BELİRLENMESİ (PROGRAMME OUTCOMES) (PÇ4)Küresel ve toplumsal çerçevede özellikle sağlık, güvenlik ve çevre konularına etkilerinin göz önünde tutularak mühendislik çözümlerinin yapılması becerisi (PÇ5)Verilerin çözümlenmesi, deney yapma ve tasarlama, sonuçları yorumlama becerisi (PÇ6)Mühendislik uygulamaları için gerekli çağdaş teknikleri ve hesaplama araçlarını kullanabilme becerisi

37. PROGRAM ÇIKTILARININ BELİRLENMESİ (PROGRAMME OUTCOMES) (PÇ7)Disiplin içi ve disiplinler arası takım çalışması yapabilme becerisi (PÇ8)Bağımsız davranma, inisiyatif kullanma ve yaratıcılık becerisi (PÇ9)Yaşam boyu öğrenme davranışını kazanma (PÇ10)Sözlü ve yazılı iletişim becerileri

38. PROGRAM VE DERS ÇIKTILARI YÜKSEKÖĞRETİM YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ TANIMLAMA UYGULAMA DEĞERLENDİRME SÜREKLİ İYİLEŞTİRME VERİ TOPL. ANALİZ

39. İlginiz için teşekkür ederiz..

40. ÇALIŞTAY UYGULAMASI • Öğretim üyesi olduğunuz program sizce hangi yeterliliklere sahip mezunlar vermelidir? Sunumda gösterilen örnek doğrultusunda bu programın çıktılarını belirlemeyi deneyiniz.