DEFIN RUHSATI D ZENLENMESI

1. DEFIN RUHSATI D�ZENLENMESI Dr. Hacer YASAR TEKE Adli Tip Uzmani Adli Tip Kurumu Ordu Sube M�d�rl�g�

2. DEFIN RUHSATININ �NEMI Saglikla ilgili kayitlar arasinda bulunan dogum,�l�m, intihar ve benzerleri hayati istatistikler basligi altinda toplanmaktadir . �lkemizde de, �l�lerin defnedilmesi i�in gerekli yasal belge niteligi tasiyan defin ruhsatindaki bilgiler esas alinarak DIE tarafindan �l�m istatistikleri d�zenlenmektedir. Saglik sorunlarinin saptanmasinda ve �nlenmesinde rol oynayacak �l�m istatistiklerinin dogru ve g�venilir olmasi d�zenlenen defin ruhsatindaki bilgilere bagli olmaktadir.

3. DEFIN RUHSATININ �NEMI �len kisilerin defin ruhsatlarinda yer alan bilgilerin saglik istatistiklerinde veri tabani olarak kullanildigindan toplumlarin saglik politikalarini belirlemede ve saglik hizmetlerinin �ncelige g�re planlanmasinda hatalar s�z konusu olabilmektedir.

4. DEFIN RUHSATININ �NEMI Defin ruhsati hukuki bir dok�mandir. Kisinin yasaminin en son belgesidir. �l�m nedenini (hastalik/yaralanma) dogru bir sekilde belirleyerek �lenin yakinlarina paha bi�ilmez bilgi saglar. Ayrica bir�ok �l�m, yasal makamlar i�in �nemli oldugu gibi, yasam sigortasi ve miras i�in de gereklidir. �l�m belgeleri ayni zamanda epidemiyolojik verileri i�erir ki bu veriler hayati istatistiklerin yapilmasi ve halk sagliginda karsilasilan sorunlarin saptanmasi ve ��z�m�nde �nemlidir .

5. DEFIN RUHSATI D�ZENLEYENLER Belediye bulunan yerlerde �l� defin izni verme g�revi �ncelikle belediye hekimlerine aittir. Belediye hekimi bulunmayan yerlerde ilgili SaglikOcagi hekimleri tarafindan verilmektedir (UHK ve ilgili diger kanun ve y�nergeler geregince). Hastane ve diger saglik kurumlarinda yatan hastalar �ld�g�nde, adli bir sorun bulunmuyor ise, sorumlu hekim tarafindan verir; bashekim veya hastane m�d�r� onaylar(UHK Madde: 218). Hekim bulunmayan yerlerde saglik memurlari veya ebe, hemsire gibi g�revliler tarafindan verilir. Saglik personeli bulunmayan yerlerde ise, jandarma karakol komutanlari, k�y muhtarlari tarafindan verilebilir(UHK Madde: 219).

6. HEKIM DISI DEFIN D�ZENLENMESI �l� defin izni belgesinin hekim disindaki kisilerce verilmesi �nemli sakincalar i�ermekle birlikte, �l�m�n oldugu yerde ve yakininda bir hekime bulunmamis ise, yukarida belirtilen g�revliler tarafindan da bu belge verilebilir. Ancak, bu raporun iki hafta i�inde bir hekim tarafindan onaylanmasi gerekir. Hekim bulunmayan yerlerde, �l� muayenesi yapacak ve defin ruhsatini verecek kisiler ilin en b�y�k m�lkiye memuru tarafindan belirlenir.

7. KAYIT ISLEMLERI Belediyeler dahil olmak �zere �l� g�mme izni veren birimlerde bir �l� kayit defteri tutulmasi gerekmektedir. Bu defterde �l�n�n adi, soyadi,adresi, �l�m tarihi, eger bilinmekte ise �l�me neden olan hastalik ve �l� g�mme belgesini verenin adi yazilmalidir. Bu bilgilerin yillik olarak daha sonraki ayin ilkyarisinda yerel saglik yetkilisine iletilmek zorunlulugu vardir. Bu birimler s�z konusu bilgileri n�fus idaresine bildirmekle g�revlidirler ( UHK Madde 220).

8. �NEMLI KANUNI HUSUSLAR �l� muayenesinde kaza veya bulasici bir hastaliktan s�phe edildiginde Saglik M�d�rl�g��ne haber verilmeden defin ruhsati verilmez (UHK 221) UHK Madde 221 kuskulu durumlarda g�mme izin belgesi verilemeyecegi, kaza, vb. gibi hastalik disi �l�mlerde yetkili birimlere bilgi verilmesi geregi belirtilmektedir. Adli olarak nitelendirilen olgulara defin ruhsati d�zenlenmeyip Cumhuriyet Savciligina bildiriminin yapilmasi gerekir (YatakliTedavi Kurumlari Isletme Y�netmeligi, Md 83).

9. �NEMLI KANUNI HUSUSLAR G�revini yaptigi sirada bir su�un islendigi y�n�nde bir belirti ile karsilasilmasina ragmen, durumu yetkili makamlara bildirmeyen veya bu hususta gecikme g�steren saglik meslegi mensubu hapis cezasi ile cezalandirilir (TCK Md.280). Bir �l�m�n dogal nedenlerden meydana gelmedigi kuskusunu doguracak bir durumun varligi veya �l�n�n kimliginin belirlenememesi halinde Cumhuriyet Bassavciligi�na bildirilmesi gerekmektedir, bu durumda �l�n�n g�m�lmesi ancak Cumhuriyet Savcisi tarafindan verilecek yazili izne baglidir (CMUK Md. 152)***. TCK Madde 4: Ceza kanunlarini bilmemek mazeret kabul edilmez.

10. �NEMLI KANUNI HUSUSLAR Avrupa Birligi �lkelerinde,�l�m istatistikleri a�isindan birlikteligin saglanmasi amaciyla D�nya Saglik �rg�t��n�n �ng�rd�g� 900 baslikli hastalik kodlama sisteminin (ICD-10) hassasiyetle uygulanmasinin gerektigi vurgulanmaktadir(17).

11. �L�M OLGULARINDA YAKLASIM

12. �L�M ARASTIRMASI H�k�met ve belediye tabipleri, gerek duyduklarinda, kisiyi tedavi eden hekimden �l�m nedeni konusunda rapor isteyebilirler.Tedavi eden hekim bu raporu vermek zorundadir (UHK 217). Defin ruhsati, bir saglik personeli esliginde, ceset t�m�yle soyulduktan sonra, hekim tarafindan muayene edilerek d�zenlenmelidir. Muayene edilip �ld�g� karari verildikten sonra, yakinlarindan tibbi �yk�s� alinir, olay taniklari dinlenir, �l�mle ilgili herhangi bir iddia ya da su�lama olup olmadigi �grenilir,var olan tibbi evrak ve grafileri ile kullandigi ila�lar incelenilir. Bu degerlendirmeler sonucunda; �l�m�n adli olup olmadigina karar verilir.

13. �L�M ARASTIRMASI Semptomlar, iyi tanimlanamayan durumlar, kesinlikle �l�m nedeni olarak g�sterilmemelidir. �rnegin, �remi, perikardit, serebrovask�ler olay, solunum yetmezligi, kalp yetmezligi, kardiyak arrest, solunum arresti, bursit, peritonit ve benzeri semptom ya da iyi tanimlanamayan durumlar temel �l�m nedeni olamazlar. Kiside daha ciddi, daha a�iklayici, daha ayrintili bilgi veren bir hastalik ya da durum varsa temel �l�m nedeni olarak bu ciddi hastalik ya da durum g�sterilmelidir .

14. ICD-10 DEGERLENDIRILMESI ICD, istatistiksel bir siniflamadir. Burada, genellikle birbiri ile karistirilabilecek durumlarla etkenlerinin farkliligina g�re d�zenlenmis bir hastalik grubu degerlendirilir. Istatistiksel siniflamada ise birbirine benzer hastalik veya durumlar bir araya getirilip, tasidiklari �neme g�re siniflandirilmaktadir. Buna ek olarak her hastalik i�in o hastaliga �zg� bir kod kullanilmaktadir. Bu yapisi sayesinde ICD, gerek saglik hizmetlerinin y�netimi, gerekse epidemiyolojik �alismalarda kullanim kolayligi saglamaktadir. ICD'nin �nemli bir fonksiyonu da hastaliklara uluslararasi ortak bir dil kazandirmaktadir.

15. �L�M NEDENI Temel �l�m nedeni olarak kabul edilmeyen durumlara �rnek;sok, karaciger yetmezligi,b�brek yetmezligi,duedenum perforasyonu, kalp yetmezligi, kardiyak arrest,sepsis, srebrovask�ler olay vb. Temel �l�m nedeni olarak kabul edilen durumlar romatizmal kalp hastaligi, kanser, koroner arter hastaligi,hipertansiyon, dibetes mellitus, alzheimer hastaligi, ateroskleroz,trafik kazasi,d�smeler vb.

16. �L�M NEDENI TEMEL NEDEN-ARA NEDENLER- SONU� Atheroskleroz- koroner kalp hastaligi- akut myokard infarkt�s� Trafik kazasi-Genel beden travmasi- i� ve dis kanama Romatizmal Kalp Hastaligi-Kalp yetmezligi

17. ILGILI MAKAMLARA HABER VERILMESI GEREKEN DURUMLAR S�pheli �l�mler (ev veya arazi gibi herhangi bir yerde bulunan �l�ler), Dogal afetlere bagli �l�mler (deprem, sel, toprak kaymasi, yildirim �arpmasi) V�cudunda yara, bere gibi siddet izi olan �l�ler, Travmatik �l�mler, Is kazalari sonucu �l�m, �ocuk istismari bulgulari olan �ocuk �l�mleri, Cinsel iliski izi olan �l�mler, Intihara bagli �l�mler, Her t�rl� kazaya (trafik,d�sme vb.) bagli �l�mler, Zehirlenmeye bagli �l�mler, Gayri mesru bebek �l�mleri, �l�mle ilgili bir s�ylenti var ise defin islemi yapilmadan ilgili makamlara (JANDARMA vb.) haber verilmesi zorunludur.

18. BULASICI HASTALIK DURUMU Bulasici ve salgin hastaligin mevcut oldugu veya tehdit ettigi yerlerde b�t�n cenazelerin defninden �nce bir tabip tarafindan muayenesi gereklidir. Bulasici hastaliktan s�phelinilmesi gereken durumlar; Y�ksek ates,Kasilmalar,Ishal, D�k�nt�ler, �ks�r�k ve morarmalar, Sarilik, Hayvan isirigi izi, Ailede veya b�lgede benzer sikayetlerin oldugu baska kisilerin olmasi vb.

19. DEFIN RUHSATININ D�ZENLENMESI Formlarin Yanlis anlamalara yol a�mayacak,B�y�k harflerle ve okunakli olacak sekilde,doldurulmasi gereklidir. Defin ruhsatinda belirtilmesi gerekenler; �lenin kimligi, �l�m nedeni, �lenin g�m�lmesine izin verildigi,

20. DEFIN RUHSATLARININ D�ZENLENMESINDE DIKKAT EDILECEK HUSUSLAR N�fus c�zdanindan yararlanarak yazilir ve kullanilan isimler farkli bile olsa n�fus kagidi esas alinir. N�fus c�zdani olmayan bebeklerde dogum fisinden faydalanilir. Bebeklerde Isim konmamis ise BEBEK------------(babasinin soyadi) yazilir. Bebek bir yasindan k���k ise aylik( 10 aylik) Bebek bir aydan da k���k ise g�nl�k( 20 g�nl�k) seklinde yazilir. Meslegi kismina egitim aldigi degil yaptigi is yazilir. Ikametgah: �len kisi o b�lgede oturmuyor ise asil yerlestigi yer yazilir. Bir kadinin gebelik, dogum ve lohusalik d�neminde herhangi bir nedenle �lmesi anne �l�m� olarak tanimlanir. (40 hafta+ 42 g�n) Kadin gebe ise gebelikte, dogum sirasinda veya dogumundan sonra herhangi bir nedenden �lm�s ise ebenin verdigi bilgiye g�re �l�m nedeni (kaza, travma, beyin kanamasi vb.) yazilip yanina anne �l�m� yazilmalidir.

21. BILDIRIMLER �niversite Hastaneleri Devlet Hastaneleri Belediye Hastaneleri �zel Hastaneler Il Saglik M�d�rl�g�ne Ilgili ayin ilk 5 g�n� i�inde

22. BILDIRIMLER Il�e Belediye Tabibi Il�e SGB baskanligina Saglik ocaklari Ilgili ayin ilk 5 g�n� i�inde Saglik Grup Baskanligi Il Saglik M�d�rl�g�ne Ilgili ayin ilk 10 g�n� i�inde Il Saglik M�d�rl�g� Devlet Istatistik Enstit� Baskanligina ilgili ayin son 5 g�n� i�inde teslim edilmektedir.

23. DENETIM VE YAPTIRIM Sehir, kasaba, k�ylerde insan �l�lerinin yikanmasi, kefenlenmesi, nakli ve g�m�lmesi hususunda ilgili mevzuatla saglik d�zenlemeleri yapma ve denetim g�revi Saglik Bakanligina verilmistir. UHK Madde 282-283 yazili olan yasaklara uymayanlarla ilgili uygulanacak cezalari h�kme baglamistir.

24. DEFIN RUHSATI D�ZENLENMESI ESNASINDA YAPILAN HATALAR �L�M NEDENI D�nyada en iyi kosullara sahip olan adli tip merkezlerinde bile incelenen �l�mlerin %1 ile %5�inin izah edilemeyen �l�mler (negatif otopsi)oldugu bildirilmektedir. Adli olgularin disinda otopsi ya da postmortem inceleme yapilmamasi nedeniyle bu m�mk�n olmamaktadir. Adli �l�mler ve bulasici hastalik disindaki �l�mlerde ailenin izninin gerekli olmasi otopsi islemi yapilmasi i�in ayri bir g��l�k olusturmaktadir.

25. DEFIN RUHSATI D�ZENLENMESI ESNASINDA YAPILAN HATALAR Hasta dosyalarinda bulunan bilgilerin �l�m formlarina uygun sekilde yansitilmamaktadir. �l�m formlarinda yapilan en yaygin hata �l�m nedeni olarak kardiyak arrest, kardiyorespiratuar arrest gibi nedenlerin yazilmasidir. Hastanelerde meydana gelen �l�mlerde �l�m nedenlerinin dogru kaydedilme olasiliginin, hastane disinda olan �l�mlere g�re daha fazla oldugu bildirilmektedir.

26. DEFIN RUHSATI D�ZENLENMESI ESNASINDA YAPILAN HATALAR Hastanelerde dogru temel neden yazilma orani �esitli �alismalarda %34, %70 gibi farkli oranlardadir. Bildirilen �l�m nedenlerinin bir kisminin ara neden veya son neden olarak yazildigi g�r�lmektedir.(En sik ikinci hata) Bir kisim formlarda ise ne temel neden ne de son neden ile ilgili olmayan tamamen farkli bir neden yazilmistir. Bunlarin �ogunlukla hastaligin �n tanilari oldugu g�r�lmektedir. Bu durum temel nedeni bilinmeyen olgularda daha fazla g�zlenmistir.

27. DEFIN RUHSATI D�ZENLENMESI ESNASINDA YAPILAN HATALAR Adli tabiplik g�revi yapan hekimin belirledigi �l�m nedenleri ile hastanede d�zenlenen defin ruhsatlari, hastane kayitlari arasindaki farklilik hukuksal sorunlara da neden olabilmektedir. Hastaneye getirilirken �len olgulara hastanede g�revli hekimler tarafindan defin ruhsati d�zenlenmesi de hatali sonu�lara neden olabilir.

28. DEFIN RUHSATI D�ZENLENMESI ESNASINDA YAPILAN HATALAR Kisinin hastaligi hakkinda bilgi sahibi olmadan ve hastaneye getirilmeden �nce �l�m�nde hangi fakt�rlerin etkisinin oldugu bilinmeden defin ruhsati d�zenlemenin �nemli adli sorunlar yaratabilecegi unutulmamalidir. �l�m nedeni yazilmayan defin ruhsatlari oldugu yapilan arastirmalarda tespit edilmistir.

29. DEFIN RUHSATI D�ZENLENMESI ESNASINDA YAPILAN HATALAR KISALTMALAR VE YAZIM HATALARI Kisaltmalarin bazilari yaygin olarak kullanilan kisaltmalar olmasina karsin (�rn. DM: Diabetes Mellitus) bazilari sadece hekimlerin anlayabilecegi kisaltmalar (�rn. RDS:respiratuvar distres sendromu) olabilir. Diger yandan formlara yazilan tanilarin bazilarinin hastalik listesinde olmamasi ya da tibbi terimler ile ifade edilmesi de bu �l�m nedenlerinin dogru olarak kayit edilmesini engellemektedir.

30. DEFIN RUHSATI D�ZENLENMESI ESNASINDA YAPILAN HATALAR �rnegin Fallot tetrolojisi olarak kayit edilen �l�m nedeni,dosya incelemesi sonucu ayni zamanda temelneden olarak degerlendirilse bile, �l�m nedenini kodlayan memur i�in anlasilmaz bir ifade olacaktir.

31. DEFIN RUHSATI D�ZENLENMESI ESNASINDA YAPILAN HATALAR D�zenlenen belgelerde d�zenleyen hekimin isminin olmadigi, hatta imzasinin olmadigi siklikla karsilasilan sorunlardan biridir. Bazen kurumun onayinin olmadigi da g�r�lm�st�r.

32. DEFIN RUHSATI D�ZENLENMESI ESNASINDA YAPILAN HATALAR 174 hekim �zerinde yapilan bir �alismada defin ruhsati d�zenlerken karsilastiklari sikintilar sorusuna hekimlerin cevaplari: �l�m nedeni olarak ne yazilacagini bilmemek %30.4, Hekimin isi olmadigi halde d�zenlemek zorunda kalmak %29.6 Yasal d�zenlemeleri bilmemek %20 Defin d�zenlemeyi bilmemek %16 Adli olgularda nasil d�zenlenecegini bilmemek %4

33. DEFIN RUHSATI D�ZENLEYEN HEKIMLERIN KARSILASABILECEGI HUKUKI DURUMLARA �RNEKLER Hekim defin ruhsati d�zenlerken �l� muayenesi yapmadan sadece kisi ifadelerinden ruhsati d�zenlemis ve daha sonra travmatik bulgular oldugu y�n�nden hasta yakinlari savciliga duyuruda bulunursa; Defin ruhsati ger�ege aykiri d�zenlenmis ise; Muayene etmesine karsin ger�ege aykiri defin ruhsati d�zenledigi ise;

34. DEFIN RUHSATI D�ZENLEYEN HEKIMLERIN KARSILASABILECEGI HUKUKI DURUMLARA �RNEKLER Muayene etmesine karsin ger�ege aykiri defin ruhsati d�zenledigi ise; Tababet ve Suabati Sanatlarinin Tarzi Icrasina Dair Kanun 73. maddesi, ne gibi durumlarda T�rk Ceza Kanununun 210. ve kasit vd. �zellikler mevzu bahise 204. maddesinin (resmi belgede sahtecilik) uygulanabilecegini g�sterir(Agir Ceza-3-8). Bu durumlardan biri de protokol defterinin hekim tarafindan ger�ege aykiri tutulmasidir.

35. DEFIN RUHSATI D�ZENLEYEN HEKIMLERIN KARSILASABILECEGI HUKUKI DURUMLARA �RNEKLER �l� g�r�lmeden rapor verildigi durumda �ihmal� olarak da kabul edilebilecektir. Yapilacak yargilama sirasinda manevi unsurun ne y�nde oldugu, su�un islenis bi�imi, su�a katilanlar vb. hakkinda yeni veriler ortaya �ikabilir.

36. DEFIN RUHSATI D�ZENLEYEN HEKIMLERIN KARSILASABILECEGI HUKUKI DURUMLARA �RNEKLER G�revi k�t�ye kullanma (TCK mad.257), bulasici hastaliklara iliskin tedbirlere aykiri davranmak (TCK mad.195), ger�ege aykiri bilirkisilik ve terc�manlik (TCK mad. 276), saglik meslegi mensuplarinin su�u bildirmemesi (TCK mad.280), su� delillerini yok etme, gizleme veya degistirme (TCK mad.281).

37. KAYNAKLAR Kolusayin �, Ko� S. �l�m. I�inde: Adli Tip, Cilt I Sosyal Z, �akalir C, edit�r. I. �. Cerrahpafla TipFak�ltesi Yayinlari. Istanbul: 1999. s. 93-152. Johansson LA, Westerling R. Comparing Swedish hospital discharge records with death certificates:implications for mortality statistics. Int J Epidemiol 2000;29:495-502. Etiler N, �olak B, Demirbas I. Kocaeli �niversitesi Hastanesi�nde Bildirilen �l�m nedenlerinin G�venirliligi. Trakya �niversitesi Tip Fak�ltesi Dergisi 2005; 22(2):93-101

38. KAYNAKLAR Pritt BS, Hardin NJ, Richmond JA, Shapiro SL. Death certification errors at an academic institution. Archives of Pathology and Laboratory Medicine. 2005; 129(11):1476-29. T�rkiye Istatistik Yilligi 1997, T.C. Basbakanlik Devlet Istatistik Enstit�s�, Devlet Istatistik Enstit�s� Matbaasi,Ankara 1998. B�t�n C, Y�cel Beyaztas F, �elik M, Kili��ioglu B. Defin Ruhsatlarinda belirtilen �l�m nedenlerinin Incelenmesi. Cumhuriyet �niversitesi Tip Fak�ltesi Dergisi 2006; 28 (3):79-83

39. KAYNAKLAR Gamsiz Bilgin N, Mert E. Hekimlerin Defin Ruhsati D�zenlerken Karsilastiklari Sorunlar: Bir anket �alismasi Adli Tip B�lteni 2003; 8(1):15-19 Aydiner AH, Fedakar R. Uludag �niversitesi Tip Fak�ltesi�ndeki defin ruhsatlarina yazilan �l�m nedenlerinin uluslar arasi hastalik siniflamasi -10 (ICD-10) ile uyumu. Adli Tip B�lteni, 2006; 11 (1):5-12 Dogan S. �l�m bildirme Formlari. Il saglik M�d�rl�g� Istaistik ve bilgi Islem Sube M�d�rl�g� sunumu.

40. KAYNAKLAR Turla A, �zkanli �, Kocakaya M. Defin ruhsati (�l� G�mme Izin Kagidi) D�zenlenmesindeki Hata ve Eksiklikler OM� Tip Dergisi, 2005; 22 (2):85-92 �ekin N, Hilal A, Atici E, Cavlak M. STED 2004; 13 (10): 371-374

41. Sabriniz i�in tesekk�r ederim.