HASTA HAKLARI TEMELİNDE PEDİATRİK HASTALAR ve ETİK SORUNLAR

1. 6. Uluslararası Hasta ve Çalışan Hakları Kongresi HASTA HAKLARI TEMELİNDE PEDİATRİK HASTALAR ve ETİK SORUNLAR Yrd. Doç. Dr. Esin KARLIKAYA Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı Başkanı Trakya Üniversitesi Sağlık Araştırma ve Uygulama Merkezi Hasta Hakları ve Sorumlulukları Komitesi Başkanı

2. “Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2013 yılına ilişkin çocuk istatistiklerini açıkladı”20 Ekim 2014http://www.aa.com.tr/tr/turkiye/316674--turkiye-nufusunun-yuzde-30u-cocuk • 2013 sonu itibariyle 76 milyon 667 bin 864 kişi olan Türkiye nüfusunun, 22 milyon 761 bin 702 kişisi çocuklardan (0-17 yaş grubu) oluşuyor • Çocuk nüfusun oranı %29,7 • 0-4 yaş grubu: %27,3 • 5-9 yaş grubu: %27,6 • 10-14 yaş grubu: %28 • 15-17 yaş grubu: %17,2 Dr. Esin KARLIKAYA

3. AMAÇ pediatrik hastaların bakımına ilişkin temel etik ilkelerden ve yaşanmış olumlu/olumsuz vaka örneklerinden yola çıkarak, tanı-tedavi ve klinik araştırmalar sürecinde çocuk hastaların temel haklarının yeniden değerlendirilmesi Dr. Esin KARLIKAYA

4. Pediatri Alanında Yaşanan Güncel Etik Sorunlar Dr. Esin KARLIKAYA

5. Pediatri Alanında Yaşanan Güncel Etik Sorunlar 1) Tanı aşamasında: • Deneyimsiz hekimlerce meslek hatası (malpraktis) korkusuyla ya da ebeveynlerin aşırı baskısı altında konulan aşırı tanı • Kötü prognozlu bir hastalık tanılandığında çocuk ve ebeynlerin aydınlatılması sorunu Dr. Esin KARLIKAYA

6. Tanı aşamasında etik açıdan dikkat etmemiz gerekenler • Tanı için gerekenlerin, küçük hastaya uygun olarak, ona en az zarar verecek ve yoracak şekilde uygulanmasına özen gösterilmesi • Birçok anne-baba için, kötü prognozlu bir tanının içlerine sindirilmesinde insani bir yaklaşım, dinlemeye ve konuşmaya hazır olmak Dr. Esin KARLIKAYA

7. Pediatri Alanında Yaşanan Güncel Etik Sorunlar 2) Tedavi aşamasında: • Cenine uygulanan intrautein tedaviler • Ağır özürlü çocukların tedavisinde sınırlar • Kötü prognozlu çocuklarda yaşamı devam ettirmeye yönelik önlemler • Organ nakli • Yararlı olabilecek bir tedavinin ebeveynler ya da hekim tarafından reddedilmesi • Çocuklarda deneysel tedaviler ya da klinik araştırmalar • İstenmeyen çocuklar ve çocuk istismarı Dr. Esin KARLIKAYA

8. HASTA ÇOCUĞUN HAKLARI ÇOCUĞUN SAĞLIK HAKKI Dr. Esin KARLIKAYA

9. ULUSLARARASI BELGELER • İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi • (27 Mayıs 1949 tarihli ve 7217 sayılı Resmi Gazete) • Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme • (11 Ağustos 2003 tarihli ve 25196 sayılı Resmi Gazete) • ÇocukHaklarınaDairSözleşme • 27 Ocak 1995 tarihli ve 22184 sayılı Resmi Gazete’)

10. ULUSLARARASI YASAL BELGELER • Çocuğun yaşamaya ve gerektiğinde mümkün olan en iyi sağlık hizmetlerini almaya hakkı vardır • Çocuk ile ilgili bütün kararların alınmasında çocuğun menfaati esas alınmalıdır • Çocuk görüşünü söyleyebilme ve saygı görme hakkına sahiptir • Anne ve babalar çocuktan en yüksek derecede sorumludurlar; buradan hareketle, sağlık hizmeti çocuğa velisinin rıza ve onayı ile verilecektir • Çocuğun yaşı büyüdükçe ve olgunluğu arttıkça, çocuğun isteğine gösterilecek saygı da artmalıdır. Çocuğa, zaman içinde karar verme yetkisine dönüşecek, kararda pay sahibi olma hakkı tanınacaktır • Çocukların özel hayatlarının korunmasına ve kendilerine karşı dürüst olunmasına hakları vardır • Bunların sağlanması devletlerin sorumluluğu altındadır Dr. Esin KARLIKAYA

11. ÇOCUKLARIN MAHREMİYETLERİNE SAYGI VE SIRRIN KORUNMASI MESELESİ Dr. Esin KARLIKAYA

12. HASTA SIRRININ KORUNMASI AIDS'li çocuk yalnız! • Şanlıurfa Devlet Hastanesi'nde verilen AİDS'li kanla HIV virüsü bulaştırılan 3 yaşındaki Yusuf Çoban ölüme terk edildi.Şanlıurfa'nın merkeze bağlı Ulucanlar Köyü Karagöz Mezrasında oturan Mehmet Çoban'ın oğlu Yusuf Çoban'ın üzerine 2008 yılının Mart ayında sıcak çay döküldü. Beşyüz Yataklı Devlet Hastanesi'ne kaldırılan Yusuf, yanık ünitesinde tedavi altına alındı. Hastanede küçük çocuğa kan transfüzyonu yapıldıktan sonra, yapılan tetkiklerde çocuğun HIV virüsü kaptığı saptandı. Dr. Esin KARLIKAYA

13. Şanlıurfa Doğum Hastanesi'nde 'yarı dudak yarı damak' olarak beyni dışarıda dünyaya gelen bebek öldü  • Şanlıurfa merkeze bağlı Payamlı Köyü'nde bir süre önce doğum sancıları tutan M.K. Şanlıurfa Doğum Hastanesi'ne kaldırılmıştı. Doğumu gerçekleşen Makbule Kılıç'ın tıp dilinde 'yarı dudak yarı damak' olarak bir erkek çocuğu dünyaya gelmişti. Bebeğin kafatası gelişmediği için beyni dışarıda olan bebek, Adana Numune Hastanesi'ne sevk edilmiş, baba H.K. bebeği Adana yerine Payamlı Köyü'ne götürmüştü. Bebek, Payamlı Köyü'nde dün akşam saatlerinde hayatını kaybetti. Bu arada baba H.K. ise, Şanlıurfa'da bulunan hastanelerin zamanında bebeğe müdahale etmediğini ve geç ambulans verildiğini iddia ederek, hastanelerdeki görevliler hakkında suç duyurusunda bulunacağını söyledi. Hayatını kaybeden 5 günlük bebek Payamlı Köyü'nde toprağa verildi. İHA; Yayın Tarihi : 22 Ocak 2007 Dr. Esin KARLIKAYA

14. ÇOCUĞUN SÜRECE DAHİL EDİLMESİ MESELESİ Dr. Esin KARLIKAYA

15. Kararı onaylayacak son kişi aile ya da yasal temsilci olsa da Dr. Esin KARLIKAYA Bilme hakkına saygı göstererek, çocuğu tıbbi karar katma yönünde hekimin gayret göstermesi ahlaki bir yükümlülük Bu, çocukla hekim arasındaki güven ilişkisini de geliştirecek bir yaklaşım Hukuksal bir zorunluluktur

16. Etik ve Yasal Açıdan Dr. Esin KARLIKAYA Çocuğun bedensel, zihinsel, psikolojik ve sosyo-kültürel gelişimleri normal seyrediyorsa Ayırtım gücüne sahipse Veli (anne-baba) ya da vasinin vereceği onamla birlikte çocuk da bilgilendirilmeli ve onun da rızası alınmalı

17. HASTA HAKLARI YÖNETMELİĞİHastanın Rızası ve İzinMadde 24- Kanuni temsilcinin rızasının yeterli olduğu hallerde dahi, anlatılanları anlayabilecekleri ölçüde, küçük veya kısıtlı olan hastanın dinlenmesi suretiyle mümkün olduğu kadar bilgilendirme sürecine ve tedavisi ile ilgili alınacak kararlara katılımı sağlanır. Dr. Esin KARLIKAYA

18. Çocuğun sürece katılımı • Şimdi iğnenin kolundan mı ayağından mı yapılmasını istersin? • İlacını meyve suyuyla mı, suyla mı içmek istersin? • Serum takmamız gerekli. Elinin üstünden mi, kolundan mı takmamızı istersin? Dr. Esin KARLIKAYA

19. KADİR HAS ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ HUKUK ANABİLİM DALI ÖZEL HUKUK BİLİM DALI KÜÇÜKLERİN TIBBİ MÜDAHALEYE RIZASI Yüksek Lisans Tezi ZEYNEP ATEŞ İstanbul, 2010 Dr. E. KARLIKAYA

20. ABİDEN AĞLATAN SÖZLERhttp://www.hurriyet.com.tr/gundem/16894583.asp31 Ocak 2011 Ben dayanırım kardeşime verin • Ankara’da, 22 Ocak’ta zatürreden ölen 1 yaşındaki Uğur Berat Zorlu’nun organları, ailesi tarafından bağışlandı. • Zorlu’nun karaciğeri, ambulans uçakla getirildiği Gaziantep’te, doğuştan karaciğer yetmezliği olan 7 yaşındaki Esengül ya da ağabeyi 10 yaşındaki Osman’a nakledilecekti. Yıllardır organ bekleyen iki kardeşten ağabey Osman’ın “Ben dayanırım, organı kardeşime takın” demesi aileyi ve doktorları duygulandırdı. Osman’ı, annesi 32 yaşındaki Yıldız Korkmaz ile işsiz babası 32 yaşındaki Mehmet Korkmaz teselli ederken, karaciğer Esengül’e nakledildi. Dr. E. KARLIKAYA

21. ‘Abimin hakkını aldım’ • Kardeşinin iyileşmesine sevindiğini belirten Osman, “Bana da organ bulunmasını istiyorum” derken, Esengül ise, “Ağabeyimin hakkını aldım, onun da iyileşmesini istiyorum. Büyüyünce doktor olacağım” diye konuştu. Dr. E. KARLIKAYA

22. Doç. Dr. Ünal Aydın, “Ağabey büyük fedakarlık yaptı. Fakat can kıymetli. Esengül’ü ameliyata götürürken, Osman, ‘Beni de iyileştirin’ diye ağlamaya başladı. Dr. E. KARLIKAYA

23. ANNE ve BABANIN ORTAK RIZASI MESELESİ Dr. Esin KARLIKAYA

24. Anne ve baba evli ise • Medeni Kanunun 335. vd. hükümlerinde velayet hakkının anne baba tarafından birlikte kullanılması gerektiği düzenlenmiştir • Anne ve baba çocuğun menfaatine tedavi sözleşmesini hekim ile birlikte yapacaklar ve ortak karar vereceklerdir • Anne baba velayet hakkını birlikte kullanırken; TMK 339/3 e göre çocuğun kavrama yeteneği, yaşı ölçüsünde hayatına yönelik kararlarda, çocuğun da fikrini almalı ve göz önünde tutmalıdır Dr. Esin KARLIKAYA

25. Anne ve baba evli ise • Kural olarak anne ve babanın birlikte onayının alınması gerekli iken, basit tıbbi müdahalelerde anne ya da babadan sadece biri gelmişse, diğer tarafın onayı olup olmadığı gelen kişiye sorulması yeterlidir • Örneğin; bir olayda çocuğa yapılan aşı sonucu felç olan çocuğun ailesi aşıyı yapan hekimi dava ederek çocuğun muayenehaneye annesiyle beraber geldiğini, dolayısıyla babasının rızasının alınmamış olması nedeniyle tıbbi müdahalenin hukuka uygun olmadığını iddia etmiştir. Mahkeme, esasen çocuğun velisi olarak hem anne, hem de babanın rızasının alınması gerektiğini fakat hekim tarafından uygulanan rutin tıbbi müdahalelerde, aksini kabul etmesini gerektirecek veriler olmadığı sürece, çocukla gelen kişinin, diğer velinin de onayını temsil ettiğini kabul etmenin mümkün olduğuna karar vermiştir Dr. Esin KARLIKAYA

26. Anne ve baba evli ise • Orta ağırlıktaki tıbbi müdahalelerde ise, hekimin hazır bulunan anne ya da babanın rızasını almakla birlikte, diğer velinin tıbbi müdahaleye rıza gösterdiği konusunda emin olması gerekmektedir • Önemli sayılabilecek nitelikteki ağır tıbbi müdahalelerde ise anne ve babanın her ikisinin de rızası hukuka uygun şekilde alınmış olmalıdır. Örneğin çocuğa ağır bir beyin ameliyatı yapılması gerekiyorsa her ikisine de danışılmalı, aydınlatılmalı ve rızaları alınmalıdır Dr. Esin KARLIKAYA

27. Anne ve babanın ortak hayatlarının sona ermesi • Eşler hakkında ayrılık kararı verilmesi durumunda, evlilik birliğini temsil yetkisi geçici olarak sona ererken, evlilik boşanma kararı ile sona erdiğinde ise temsil yetkisi tamamen sona ermektedir • MK 336. maddesine göre velayetin bir tarafa bırakılacağı hüküm altına alınmıştır. • Çocuğun velayeti kendisine bırakılan taraf tedavi sözleşmesinin tarafı ve rıza vermeye yetkili kişi konumunda olacaktır. Dr. Esin KARLIKAYA

28. Anne ve babanın hiç evlenmemiş olması • Anne ve babanın evli olmaması halinde MK. 337. maddesine göre anne baba evli değilse velayet anneye aittir • Anne küçük, kısıtlı veya ölmüş ya da velayet kendisinden alınmışsa hâkim, çocuğun menfaatine göre, vasi atar veya velayeti babaya verir Dr. Esin KARLIKAYA

29. EŞLER ARASINDA FİKİR AYRILIĞI DURUMUNDA • Eşler arasında tıbbi müdahaleye ilişkin fikir ayrılığı çıktığı durumlarda hâkim kararı alınması gerekir • Uygulamada bir mahkeme kararında çocukların yararının esas alınması gerektiğine karar verilmiştir • Karara konu olan olayda baba, sağlıklı çocuklarının hasta olan üvey kardeşlerine kemik iliği bağışlamalarını ister, anne bu duruma karşı çıktığında mahkeme, kemik iliği naklinin çocukların yararına olmaması nedeniyle anne lehine karar verir ve kemik iliği alınmasına izin vermez Dr. Esin KARLIKAYA

30. EBEVEYNLERİN TEDAVİYİ REDDETMESİ MESELESİ Dr. Esin KARLIKAYA

31. Çocukluk Çağı Akut Lenfoblastik Lösemilerinde Geçici SpontanRemisyon(3 Olgu Nedeniyle) Ahmet Faik Öner*, Şükrü Arslan*, Avni Çelik*, Dursun Odabaşı*, Abdullah Ceylan* Van Tıp Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 1, Ocak/1999 ÖZET Bu makalede geçici spontan tam remisyon (STR) gösteren 3 akut lenfoblastik lösemili çocuk hasta bildirilmiştir. Bu olgularda geçirdikleri enfeksiyonlara ve anemileri nedeniyle uygulanan kan ve kan ürünü transfüzyonlarına dikkat çekilmiş ve literatür bilgileri ile birlikte tartışılmıştır. Üç hastaya da ailelelerin kemoterapiyi reddi veya izlemden çıkmaları nedeniyle tedavi verilememiştir. Hastalarımızın hepsinde bir süre sonra relaps gözlenmesi, STR gösteren akut lösemili hastalarda lösemi tanısını takiben başlanan kemoterapiye devam edilmesi gereğini vurgulamaktadır. Dr. Esin KARLIKAYA

32. “Trafik kazası sonucu 5 yaşındaki çocuğun ayağında kangren gelişir. Ayak kesilmek zorundadır. Aksi halde, bu durum ilerleyip çocuğun ölümüne sebep olacaktır. Ancak, çocuğun anne ve babası ayağın kesilmesine izin vermezler ve çocuğu çıkarmak isterler. Bunun üzerine Tabip Odasını arayan hekimlere adli makamlara başvurmaları önerilir. Cumhuriyet Savcılığından durumun ciddiyetine binaen izin istenir. Savcı ise, anne ve babanın izin vermemesi sebebiyle bir şey yapılamayacağını bildirir. Neticede hasta taburcu edilir, iki gün sonra da öldüğü haberi alınır.” Dr. Esin KARLIKAYA

33. Makbule'nin kara kaderi27.07.2005http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=159812 • Torbalı ilçesinde yaşayan sekiz aylık Makbule Başboğa'nın kangren olan iki kolu ve iki ayağı bugün kesilecek. Makbule, savcılık talimatıyla jandarma tarafından ailesinden alınarak yatırıldığı hastanede her şeyden habersiz ameliyata hazırlanıyor. Baba Kadri Başboğa ise "Ameliyat iznini vermezsem suçlu olacağım söylendi. Hapse girersem altı çocuğuma kim bakacak? Tamam doktorlar gereğini yapsın. Ama kolu bacağı olmayacak kızım için Sağlık Bakanlığı'ndan protez dahil her türlü yardımı bekliyorum" diyor. Makbule, çocuk felci yüzünden ortopedik engelli olan 35 yaşındaki Kadri Başboğa ile 25 yaşındaki eşi Kudret'in altıncı çocuğu Dr. Esin KARLIKAYA

34. Makbule'nin doktoru, Dr. Behçet Uz Çocuk Hastanesi İntaniye Kliniği Şef Yardımcısı Tülay Kavaklı ise hastalığın bulaşıcı ve ölüm riski yüksek olduğunu vurgulayarak şöyle konuştu: "Makbule'de görülen yaygın damar içi pıhtılaşma her hastada görülmez. Makbule bir hafta ölüm kalım savaşı verdi. İyileşti ama kangren gelişti. Tüm hekim heyetlerinin kararı, hayatını kurtarmak için kangrenli ekstremitelerin kesilmesiydi. Ama aile kocakarı ilaçları kullanıp bebeklerini iyileştirmeye çalışacaklarını söyledi. Biz İl Sağlık Müdürlüğü'ne durumu bildirip hukuki görüş istedik. Hukuk bürosu bu konuda savcılıkla birlikte çalışma içerisine girdi." Dr. Esin KARLIKAYA

35. Makbule bebek Dr. Esin KARLIKAYA

36. Doğumundan itibaren 'baba', 'abi', 'hala', 'dede', 'nine', 'mama' kelimelerini söylemeyi başaran Makbule bebek dün 7. kelime olarak, 'ayak' dedi. Bu davranışıyla ailesini şaşırtan bebek, protezlerinin üzerine giydiği ayakkabılarını öptü. Makbule bebek Dr. Esin KARLIKAYA

37. Makbule bebek Dr. Esin KARLIKAYA

38. Makbule bebek Dr. Esin KARLIKAYA

39. Aile 'Tedavi etmeyin' dedi mahkeme kararı yaşattı08.08.2009http://www.sabah.com.tr/yasam/2009/08/08/aile_tedavi_etmeyin_dedi_mahkeme_karari_yasatti • Kız bebeğin ailesi, önce sezaryene sonra da yoğun bakıma karşı çıktı. Doktorlar da bebeği, mahkeme kararıyla kuvöze aldı. İyileşen kızı devlet, gözetim şartı ile annesine iade etti Dr. Esin KARLIKAYA

40. 79 günlük bebeğe ‘hukuki’ ameliyat28 Mart 2011http://www.hurriyet.com.tr/yasasinhayat/17387250.asp • Doğum sonrası kafasında su toplanan henüz 79 günlük bir bebek, mahkeme kararıyla ameliyat edilecek. Ameliyat sonrası bebeklerinin sakat kalmasından korkan ailenin karşı çıkmasına rağmen, doktorların “Ya olur, ya ölür” itirazı üzerine açılan davaya bakan mahkeme, bebek için ‘sağlık tedbiri kararı’ aldı. Böylece ameliyatın yolu açıldı. . Bu arada H.Ç.’nin, halen kuvözdeki bebeklerini kendilerine vermemeleri nedeniyle hastane yetkilileri hakkında ’görevi kötüye kullanma’ suçundan yaptığı suç duyurusuyla ilgili olarak da Cumhuriyet Savcısı ’takipsizlik’ kararı verdi. Dr. Esin KARLIKAYA

41. 13 ve 16 yaşında uyuşturucu bağımlısı iki kardeş mahkeme kararı ile tedavi altına alındı Dr. Esin KARLIKAYA

42. Dr. Esin KARLIKAYA

43. 5395 Sayılı Çocukları Koruma KanunuMADDE 5 • Koruyucu ve destekleyici tedbirler; çocuğun öncelikle kendi aile ortamında korunmasını sağlamaya yönelik danışmanlık, eğitim, bakım, sağlık ve barınma konularında alınacak tedbirlerdir. Bunlardan sağlık tedbiri, çocuğun fiziksel ve ruhsal sağlığının korunması ve tedavisi için gerekli geçici veya sürekli tıbbi bakım ve rehabilitasyonuna, bağımlılık yapan maddeleri kullananların tedavilerinin yapılmasına yönelik tedbirdir Dr. Esin KARLIKAYA

44. ÇOCUK KORUMA KANUNUNA GÖRE VERİLEN KORUYUCU VE DESTEKLEYİCİ TEDBİR KARARLARININ UYGULANMASI HAKKINDA YÖNETMELİK Devlet Bakanlığı ile Adalet Bakanlığından: • Resmi Gazete Tarihi : 23/12/2006 • Resmi Gazete Sayısı : 26386 Dr. Esin KARLIKAYA

45. Tedaviye Hiç Başlamama ya da Yaşam Desteğinin Kesilmesi Kararının Ahlaki Açıdan Kabul Edilebilirliği İçin Kronik ve dönüşü olmayan koma durumu Tedavi ile sadece ölümün kısa bir müddet için geciktirilmesi Tedavinin bebeğin yaşamını kurtarmak adına boşuna olması ve çok fazla eziyet vermesi Hastalığın seyrinin umutsuz bir prognozu olması Dr. E. KARLIKAYA

46. Örneklem: Haziran 2009 ve Ağustos 2009 tarihleri arasında Ankara Dışkapı Çocuk Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi’ne başvuran ve doktorlar tarafından önerilen tedaviyi veya yatışı reddeden 30 ebeveyn oluşturmaktadır.

47. Hasta veya yakInlarInIntIbbİgİrİşİmİreddetme nedenlerİ • Sağlık kurumunun niteliği • Sağlık sistemi • Hastanın eğitimi • Sağlık çalışanları ile olan iletişim sorunları • Hastaya yeterli bilgi verilmemesi • Güven yitimi • Psikiyatrik bozukluklar • Yoksulluk • Uzak yerde oturma • Kronik hastalığa uyum güçlüğü çeken hastalarda görülen tepkilerden Dr. Esin KARLIKAYA

48. DİKKAT Ebeveynin etkisiz ya da ümitsiz bir tedavinin sonlandırılmasını istemeleri haklı bir taleptir Ancak ebeveyn bazen kısa sürede büyük yarar getirmeyecek, ancak uzun erimde yararlı sonuçları olacak tedaviyi de boşuna tedavi olarak niteleyebilir Çocuklarının çok uzun sürmüş tedavisinden bitkin düştükleri için sonun gelmesini isteyebilir ve bu nedenle tedaviyi “ümitsiz” olarak niteleyebilirler Böyle durumlarda hekimlerin ebeveyni kapsamlı şekilde bilgilendirmeleri önemlidir Dr. E. KARLIKAYA Dr. Esin KARLIKAYA

49. Kronik hastalığı olan çocukların ise tedaviyi reddederek ikincil kazançlar elde ettikleri, böylelikle yetişkinin denetiminin ve ilgisinin artmasını sağladıkları ifade edilmektedir Dr. Esin KARLIKAYA

50. İSVEÇ ÖRNEĞİhttp://www.1177.se/Other-languages/Turkiska/Regler-och-rattigheter/Barns-och-foraldrars-rattigheter-i-varden/ • Temel prensip, her iki velinin tedaviye onay vermesidir. • Acil veya pek önemli olmayan kararların alınması için velilerden birinin onayı yeterlidir. • Eğer veliler karar konusunda anlaşamıyorlarsa, çocuğun kendi görüşü belirleyici olacaktır. • Eğer veliler karar konusunda çok nadiren anlaşabiliyor veya hiçbir zaman anlaşamıyorlar ise, bazen tek çözüm velayetin tek bir ebeveyne verilmesi olabilir. Dr. Esin KARLIKAYA