Çin Halk Cumhuriyeti’nde Eğitim

1. GELİŞMİŞ ÜLKELERDE EĞİTİM Prof.Dr. Mustafa Ergün Çin Halk Cumhuriyeti’nde Eğitim

4. Eski Çin'de ülkeyi kral ve ona bağlı soylular idare ediyordu. MÖ 1766'daki Şang Hanedanı ülkeyi 600 yıl yönetti. Onu deviren Zou, Çin'i "göklerin vekili" olarak yönetmeye başladı. Han sülalesi Çin yönetimini merkezileştirdi. Katı sınavlarla seçtiği sivillerden 17 tabakalı bir sivil bürokrasi kurdu. 17. ve 18. yüzyıllarda büyük Avrupa ülkeleri birbiri ardından Çin'i sömürgeleştirmeye başladılar. İngiltere'nin Çin'e büyük miktarda afyon kaçırarak Çin gümüşünün dışarıya kaçırması üzerine Afyon Savaşı başlamış, ama Çin yenilmiştir (1840-49). Bundan sonra Çin yarı sömürge ve yarı feodal bir ülkeye dönüştü. Yapılan birçok ayaklanma bastırıldı. Dr. Sun Yat-Sen önderliğindeki bir burjuva demokratik devrimi olan 1911 Devrimi, Qing Hanedanı yönetimine son verdi. Çin’i 2000 yılı aşkın bir süre yönetmiş olan monarşik sistem, Çin Cumhuriyeti hükümetinin kurulması ile son buldu.

5. 1911-1949 arasında Çin Cumhuriyeti'ni Sun Yat-sen yönetti. 1921'de Mao Zedong, Çin Komünist Partisi'ni kurdu. Bu Parti Çin yönetimini eline geçirmek için sürekli ayaklanmalar yaptı ve İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra Sovyetler Birliği'nin de desteği ile savaşı kazandı. Çan-Kay-Şek yönetimini Tayvan adasına kaçmaya zorladı ve Çin Halk Cumhuriyeti'ni kurdu. 1949'dan beri Çin ana kıtasını Halk Cumhuriyeti formatında Komünist Partisi yönetiyor.

6. Konfüçyüs, bütün Çin'in babasıdır. Fazilet ve iyilik üzerine dayalı bir öğretisi vardır. Geçmiş, bize geleceğin nasıl olacağını bildirir; geçmişi inceleyerek gelecek hakkında daha fazla bilgi elde edebiliriz, demiştir. Sözleri toplanarak Analektler adıyla yayınlanmıştır.  Çin'in diğer önemli felsefeleri Taoizm (Daoism) ve Legalizm'dir. Budizm de Hindistan'dan Çin'e yayılan bir başka öğretidir.

7. Çin seddi (Büyük Duvar), MÖ 657 yılında Ç’in derebeyliği tarafından yaptırılmaya başlanmış, yapım MÖ 200’lü yıllara kadar sürmüştür. 6.700 km (8.500 diyenler de var) uzunluktadır. Derebeylikler arasındaki sınır, göçebe halklarla aradaki sınır vs şeklinde değişik yorumlar vardır. Okay, B. (1993). Çin Seddinin Yapılış Nedeni Hakkında Değişik Bir Görüş, DTCF Dergisi, 36:1,2. (http://www.genelturktarihi.net/cin-seddinin-yapilis-nedeni)

8. Çin nüfusunun büyük bir kısmı ülkenin doğu kısımlarında yaşar.

9. Çin yazısı alfabe değildir. Kelimeleri ifade eden işaretlerdir. Her harf bir sesi değil, bir düşünceyi ifade eder. Yukarıdan aşağıya yazılır. Yazılı dil ile konuşulan dil arasında bağlantı yoktur; insanlar aynı yazıyı öğrenirler ama farklı diller konuşurlar. Kökü çok eskilere giden Çin yazısı MÖ 200'lerde standartlaştırılmıştır. Yaklaşık 50 bin kadar karakter vardır. Çin dilindeki harfler yan yana gelerek kelimeyi oluşturmazlar. Çin dilinde her kelime için farklı bir harf vardır. Çin yazı sistemi geleneksel ve basitleştirilmiş olarak ikiye ayrılır. Geleneksel Çin yazısı (Hanzi), 1954'te Çin Halk Cumhuriyeti'nde Basitleştirilmiş Çin yazısına geçişten sonra resmen kalkmıştır. Bu karakterlerin 2 bin kadarını bilenler okuma yazma biliyor kabul edilir. İyi ve eğitim almış bir Çinli okuyucu 5000 ile 7000 karakteri bilir. Çince bir gazete okuyabilmek için en az 3000 karakter öğrenilmelidir. Çin yazısı, Çin'i Çin yapan unsurlardan biridir ve Çince'nin farklı lehçelerini, hatta belki de dilleri konuşan insanlar bu yazı sayesinde anlaşabilirler. Çin'de bütün televizyon programları altyazılıdır. İzleyici, programda kullanılan lehçeyi anlamasa da sorun olmaz.

10. 1951’de Çin yazısında ve dilinde reform yapılması kararı alındı. 1956’da öğretim dili standartlaştırıldı. 1964’te Çin Yazı Dili Reform Komitesi kuruldu. 2.238 basit karakter kabul edildi. Bu 1977’de tüm ülke çapında uygulanmaya başlandı. 1987’de tekrar bir ortak tek dil kullanma girişimi olduysa da yüzlerce bölgesel ağız konuşulmaya devam ediyor. Bu arada 1958’den veri Çin yazısını Batı harfleriyle yazma çalışmaları da devam ediyor.

11. Milattan önceki dönemlerde Çinli soylular altı sanat (liu-yi) (Ata binme, okçuluk, savaş arabası kullanma, müzik, yazı, matematik) üzerine dayalı bir eğitim alıyorlar. Bu dönemde yüzlerce farklı düşüncenin okulu kuruluyor. Bunlardan en kalıcı olanı Konfüçyüs’ün herkese açık olan okuludur. Gene bu dönemde Legalizm dediğimiz ataerkil Çin devlet felsefesi ortaya çıktı. beyond-school.org -

12. Han döneminde Mencius‘un «Aklını çalıştıran başkalarını yönetir, bedenini çalıştıran ise yönetilir«ilkesinden hareketle soylu ailelerin onbinlerce çocuğuna binlerce okulda eğitim verilmeye başlandı. 950’lerde Beyaz Geyik Grotto Akademisi, 1111’de Donglin Akademisi kuruldu ve burada yüksek Çinli bürokratlar yetişti. 1178’de ulusal askeri akademi kuruldu. www.absolutechinatours.com

13. Çin, dünyada ekonomik faaliyetin ilk ortaya çıktığı yerlerden biridir. Hem tarım ve dokuma alanında hem de el sanatları (boyama, porselen vs) ve madencilik alanında çok büyük bir kültür geliştirdiler. Dünyanın ilk barajını yaptılar. Kâğıdı ve matbaayı, barutu ve fişeği buldular. Bütün Ortaasya’yıgeçip Akdeniz’e ulaşan İpek Yolu ticaretini geliştirdiler. Çinli gezginler başka ülkelere, Marko Polo gibi başka gezginler Çin'e gittiler. Felsefede, edebiyatta, sanatta kendilerine has büyük gelişmeler sağladılar. Astronomi, matematik ve coğrafya alanlarında da büyük başarılar elde ettiler. Sismografı keşfettiler, pi sayısını buldular. Boylam dairesinin uzunluğunu hesapladılar. Tıpta akupunktur tekniğini geliştirdiler.

14. Çin, modern eğitim sistemine 1911-1949 arasında yaşayan Çin Cumhuriyeti zamanında kavuştu. Geleneksel ders programı kaldırıldı ve modern bir ders programı uygulanmaya başlandı. Konfüçyüscülükartık temel değildi. Ortaokul, lise ve üniversiteler kuruldu. Yabancı dil (özellikle İngilizce) öğretilmeye başlandı.

15. Komünist dönemde, önce 1966'ya kadar Rus eğitim sistemi taklit edildi. Rusça ağırlıklı bir yabancı dil eğitimi yapıldı, sonra geri İngilizceye dönüldü. «İki ayak üzerinde yürüme» sloganı ile Konfüçyüscülük ile Batı dengeli götürülmeye çalışıldı. 1966-76 arasında Büyük Kültür Devrimi yapıldı. Büyük Kültür Devrimi, kapitalizm ve liberal burjuva unsurların Çin toplumunda tekrar egemen olmasına karşı başlatılmış, bu tür düşüncelerin Çin gençlerinin kafasından tamamen uzaklaştırılmasını amaçlayan bir hareketti. Bunun için Kızıl Muhafızlar sistemi kuruldu. Eski geleneklere, eski kültüre, eski alışkanlıklara ve eski fikirlere savaş açılmıştı. Bu kargaşa Çin'e çok büyük maddi kayıplar verdi.

16. 1958-60’taki İleriye Doğru Büyük Sıçrama ve 1962-65 arasındaki Sosyalist Eğitim Hareketi, işçi ve köylülerle aydınlar arasındaki farkı kapatmaya çalıştı. Kültür Devrimini amacı da bu idi. Ama Kültür Devrimi sırasında üniversite hayatı neredeyse bitti. Üniversite karşı devrimci cephede görülüyordu ve kapatıldı.

17. 1976’da Mao’nun ölümünden sonra Çin eğitim politikasında da önemli değişiklikler yaptı. • “Dört modernleşme alanı” olarak tarım, sanayi, milli savunma ve bilim-teknoloji seçildi. • “Dört temel prensip” olarak sosyalist yol, halkın demokratik diktatörlüğü, Çin Komünist Partisi’nin liderliği ve Marksizm-Leninizm-Maoizm düşüncesi esas alındı. • Seçkin okulları temizlendi. • Ortaöğretim düzeyinde mesleki ve teknik liseler kuruldu. DengXiaoping döneminde Çin modernleşmesi eğitimin modernleşmesine bağlandı. Eğitim yönetiminde merkezi yönetim kaldırıldı. Eğitim hedefleri evrensel gelişmelere göre belirlendi. Program, sınavlar, ders kitapları ve öğretmen yetiştirmede standartlar geliştirildi. Ama gene de eğitimin her tarafında ÇKP ilkeleri geçerlidir.

18. 1995’te Dokuz Yıl Zorunlu Eğitim Kanunu (中华人民共和国义务教育法) çıkartıldı. Burada hem sosyalist modernleşmeden hem de Çin’in geleneksel kültür ve medeniyetinden bahsediliyordu. Ayrıca ilköğretimde %100, ortaokullarda %95, liselerde %50’nin üzerinde okullaşma hedefleri konuyordu. 9 yıl zorunlu öğretim ilkokullarla ortaokulların program bakımından bütünleştirilmesini amaçlıyordu. Çin 1950’den beri 9 yıllık zorunlu eğitim uyguluyor. 1985’de ÇKP temel eğitimi mahalli idarelere bıraktı. Aileler ilköğretim için küçük bir ücret ödüyor, ama yoksul aileler destekleniyor. Genelde ilkokullar 7 yaşında başlıyor ve beş yıl sürüyor. Pekin, Şangay gibi şehirlerde 6.5 yaşında başlayıp altı yıl sürüyor.

19. Dönem süre Okulöncesi 1~3 İlkokul 5~6 Ortaokul 3~4 Lise 3 Yükseköğretim Kolej2~3 Üniversite4~5 Yüksek lisans 2~3 Doktora 3

20. 1986 yasasında zorunlu eğitimi uygulama bakımından Çin üç bölge oluşturdu: Gelişmiş bölgeler, orta gelişmiş kasaba ve şehirler ve gelişmemiş bölgeler. Dolayısıyla ilköğretimde eşitlik ve standardı sağlamak çok zordur. Çocuklar okula 7 yaşında gider, 6+3 = 9 yıl zorunlu eğitim vardır. Haftada beş buçuk gün okula gidilir. İki dönem 9.5 ay eğitim yapılır. 1 Eylülde başlayan okullar Temmuz-Ağustos'ta tatil yapar. Kış tatili Ocak-Şubatta. En iyi öğrencileri toplayan seçme ortaokullar (Keyschool) Kültür devrimi sırasında kapatılmıştı, 1980 başlarında yeniden ortaya çıktı. Ama gene de sürekli tartışılıyor ve bazı şehirlerde kapatılıyor.

22. Zhongkao (中考), lise giriş sınavıdır. Sözlü ve yazılı olarak yapılır. Üniversiteye giriş sınavı kadar zor bir sınavdır. Okul 800 öğrenci alacaksa 700’u bu sınavla, geri kalan 100’ü okul giriş puanına yakın alt puanlılardan ücretli olarak alır. Mesleki eğitim Kanunu 1996’da çıkarıldı. Artık yüksek kalite beceriler kazandırılmaya çalışılıyor. Lise öğrencilerinin yarısı, özellikle kırsal bölgelerde bu okullara yönlendirilmek isteniyor. Ama bu sağlanamıyor. Bu okullarda yüzlerce program var. Çin ortaöğretim sisteminde bir orijinallik yoktur. Ortaokul ve liseler vardır. Liseler genel (akademik) ve teknik-meslek liseleri olarak iki gruba ayrılır. İlginç olan ortaokul düzeyinde de mesleki-teknik eğitim sistemi devam ediyor.

23. Çin okullarında her okulun farklı üniforması geleneği de devam ediyor. Bu, aslında Mao dönemindeki tek tip kıyafet uygulamasına ters bir durum. www.asiafinest.com

24. Çin’de ilk ve ortaöğretimdeki okullaşma durumu

25. Üniversiteye Giriş Sınavı (普通高等学校招生全国统一考试) Ulusal Olgunluk Sınavı da denir (Gaokao, 高考). 1952 yılından beri yapılır. Lise son sınıf öğrencileri girer. Mao döneminde zeki öğrenciler bazen köylere çalışmaya gönderildi, politik ve aileye göre öğrenci seçimleri yapıldı. 1977’de tekrar düzene sokuldu ve tek standart sınav yapılmaya başlandı. 1985’te Şangay’a bağımsız sınav yapma izni verildi ve onu diğer büyük şehirler izledi. 2006’da 8.8 milyon öğrenci sınava girdi. Bazı üniversitelere tercih sınavdan önce, bazılarına sınavdan sonra, başka bazılarına da puanlar belli olduktan sonra yapılır. Sınav 2-3 gün sürer. Vilayetlerin seçme talepler farklı farklıdır. Üniversitede kayıtlı öğrenci bu sınavlara giremez. Sınavlara katılmanın sağlık dahil birçok şartı var. 3+X, 3+2, 4+X, 3+1+X, 3+2+X, 3+X+1 gibi formatları vardır.

26. Seçkin üniversiteler ayrı, normal üniversiteler için ayrı çeşitli kotalar var. Çeşitli bölgeler veya vilayetler önseçme sınavları yapıyor. Azınlık veya geri kalmış bölgelere (mezun olunca kendi bölgelerinde çalışmak şartıyla) kontenjan ayrılıyor. europe.chinadaily.com.cn www.passimblog.com Bazı fakülteler düşük puanlı öğrencilerden “deneme öğrencisi” alırlar. Bu biraz yöneticilere verilen torpil hakkı gibidir. Yazılı sınavın yanı sıra beden sağlığı ve politik kontroller ve elemeler de yapılır. Sınavı Devlet Eğitim Komisyonu yapar. www.globaltimes.cn

27. Pekin Üniversitesi, 1898 yılında eski Gouzijian eğitim enstitüsünün yerine İmparatorluk Başken Üniversitesi (京師大學堂) adıyla kuruldu. 1895'te Amerikalı eğitimci Charles Daniel Tenney tarafından Tianjin'dePeiyang Batı İnceleme Okulu (天津北洋西學學堂) adıyla bir yükseköğretim kurumu kuruldu (sonrdanPeiyang Üniversitesi oldu). 1896'da daha sonra JiaoTong Üniversitesi olacak kurumun ilk şekli Şangay'da kuruldu. Bu kurum 1930'larda Doğunun MIT'si adıla ün yaptı. Wuhan Üniversitesi de kendisinin ilk şeklinin 1893'te kurulan Ziqiang Enstitüsü olduğunu iddia eder. Bundan sonra kurulan üniversiteler olarak Nanjing Üniversitesi (1902), Fudan Üniversitesi (1905)，Tongji Üniversitesi (1907) ve Tsinghua Üniversitesi (1911) sayılabilir.

28. 2004 sonlarında Çin’de 2.235 yüksek öğretim okulu vardı ve okullaşma oranı %19 idi. Çin’de üniversitelerin yanı sıra sanayi multiversiteleri ve uzmanlık kolejleri (okyanus, nükleer fizik, polimer kimya ve fizik gibi) açıldı. 1993’te 302 üniversitenin 100’den fazlası dünya çapında ünlü idi. 1999-2003 arasında öğrenci sayısı 1.6 milyondan 3.82 milyona çıktı. 1994’te seçkin üniversiteler korunmakla birlikte üniversite eğitiminin kitleleşmesi (massification) yaşandı. Tek tip merkezi üniversite anlayışından vazgeçildi. Biraz ticarileşme (marketization) başladı. 2007 yılından itibaren bazı seçkin üniversiteler merkezi sınav verilerinin yanı sıra kendi seçme sistemlerini de kurdular.

29. Çin’de yükseköğretim kurumları

30. Toplam kayıt (225 m) Toplam kayıt(197 m) · Lise (14.2m) Lise 2.2m) Ortaokul (98.6m) Orta (52.4m) İlkokul (122.4m) İlkokul (112.5m) 1990 2004 Data: China National Statistics

31. Yükseköğretim kurumlarına kayıtlar

32. Çin’de 100’ün üzerinde Öğretmen Üniversitesi vardır. Buralarda hem öğretmen yetiştirilir hem de eğitim araştırmaları yapılır, yüksek lisans ve doktora eğitimi verilir. En meşhur öğretmen üniversiteleri şunlardır: Anhui Öğretmen Üniversitesi (安徽师范大学) (1928), Şangay (1954), Şaansxi (1944), Hunan (1938), Güney Çin (1933), Kuzeydoğu (1950), Merkez Çin (1903), Pekin (1902), Doğu Çin Öğretmen Üniversiteleri (1951)…

33. 2009 PISA sonuçlarına göre Şangay’dan katılan Çinli 15 yaş grubundaki öğrenciler Matematik ve okumada en yüksek skorları elde ettiler.

34. Hilmi Şahlı, Gülsüm Atanur BASKAN, Türk Eğitim Sistemi ile Çin Eğitim Sisteminin Eğitimin Genel Amaçları ve Temel İlkeleri Açısından Karşılaştırılması, http://www.pegem.net/akademi/kongrebildiri_detay.aspx?id=122930 Sezgin, M. Fatih, Türk ve Çin Eğitim Ve Öğretim Sistemleri Üzerine Bir Karşılaştırma, Ankara Üni. SBE Yüksek lisans tezi, 2008. http://acikarsiv.ankara.edu.tr/browse/4086/4564.pdf Konfuçyüs, Eğitim Modeli, Ankara:Devrez Matbaa (http://www.ayrinti.net/nietzsche/makale/m-f_konfucyus.htm) Emily Hannum, Albert Park (Eds), Education and Reform in China, Routledge 2007 Xiufang Wang, Education in China Since 1976, McFarland, 2003 http://books.google.com.tr/books?id=8qd7pask21IC Thomas H.C. Lee. Education in Traditional China: A History, Brill, 2000 http://www.questia.com/read/117601803/education-in-traditional-china-a-history