Zelfrapportage bij volwassenen met een lichte of matige verstandelijke beperking

1. Yvonne Post Uiterweer Zelfrapportage bij volwassenen met een lichte of matige verstandelijke beperking

2. Inleiding • Wat is ADHD? • Hoe stelt men de diagnose? • Vragenlijst • Onderzoeksvragen • Methode • Resultaten • Conclusie • Aanbevelingen

3. Wat is ADHD? • Volgens de DSM-IV zes of meer symptomen van aandachtstekort of hyperactiviteit/impulsiviteit

4. Diagnostisch proces • Psychiatrisch onderzoek middels (hetero)anamnese en of observatieverslag • Aanvullende diagnostiek (observatie screeningslijsten) • Beschrijvende diagnose • Classificatie volgens DSM-IV

5. Literatuurstudie Onderzoeksvragen: • Hoe wordt de diagnose in de praktijk gesteld? • Is er een valide vragenlijst? • Is zelfrapportage betrouwbaar als aanvullend middel? • Hoe zijn bovenstaande vragen t.a.v. mensen met een verstandelijke beperking?

6. Conclusies literatuurstudie • Afkappunt voor de diagnose wordt gesteld op 4 of 9 kenmerken (Kooij 2005) • Symptomen begonnen voor 12e levensjaar • Er is een valide vragenlijst ontwikkeld (Kooij e.a. 2005) • Zelfrapportage is betrouwbaar (Kooij e.a. 2005, Murphy 2000)

7. Conclusies literatuurstudie • Hetzelfde classificatie systeem namelijk DSM-IV en genoeg gedragsrepertoire. • Het gebruik van een geschikt screenings-instrument voor mensen met een verstandelijke beperking is beslist nodig (Kraijer 2004) • Mensen met een verstandelijke beperking kunnen vaak zelf haarscherp aangeven waar het om gaat, als er maar goed naar hen geluisterd wordt (Schuurman e.a. 2004).

8. Vragenlijst • Op basis van de vragenlijst van Kooij • Alle ADHD criteria dubbel gevraagd • Twee vragen om de sociaal wenselijkheid te toetsen • Twee vragen om te toetsen of men de vragenlijst heeft begrepen • Formulering simpel en volgens gebruikelijk wijze van communiceren • Toevoeging van pictogrammen

9. Voorbeeld vragen Score: 1 = nooit 2 = soms 3 = vaak 4 = heel vaak

10. Onderzoeksvragen • Is het nieuw ontwikkelde meetinstrument geschikt om de diagnose ADHD te stellen bij mensen met een lichte en matige verstandelijk beperking? • Begrijpen mensen met een lichte of matige verstandelijke beperking de nieuw ontwikkelde vragenlijst? • Kunnen mensen met een lichte of matige verstandelijke beperking betrouwbare informatie geven?

11. Methode • Verspreid over 50 cliënten van ‘Het Raamwerk” • 43 retour, waarvan 2 niet compleet • 15 cliënten zelfstandig ingevuld • Anderen met hulp volgens een methode • Aanvullende informatie via dossierstudie verkregen

12. Bevindingen • Respondenten vonden het leuk • Mensen met een lichte verstandelijk beperking begrepen de vragenlijst goed • Anderen hadden meer uitleg nodig en moeite met de 4 keuze mogelijkheden • Lange vragen en twee onderwerpen was moeilijk.

13. Analyse • Subschalen zijn getest op interne consistentie of homogeniteit zoals ze zijn samengesteld • ADHD-domeinen hyperactiviteit, aandachtstekort en impulsiviteit met Cronbachs afgetoetst • Factoranalyse leverde 4 schalen op die benoemd zijn als ‘chaos’, ‘aandacht werk’, ‘praten’ en ‘onrust’ • Hoe correleren de 4 factoren met de 3 oorspronkelijke domeinen van ADHD?

14. Resultaten • De onderzoekspopulatie bestaat uit 41 cliënten die ondersteuning (intra- of extramuraal) krijgen van ‘Het Raamwerk’ • 43,9% vrouw en 56,1% man • 61% licht - en 39% matig verstandelijk gehandicapt • Leeftijd: 18-29 jaar 26,8%, 30-44 jaar 29,3%, 45-59 jaar 21,95% en 60-80 jaar 21,95%

15. Betrouwbaarheid • De interne consistentie van de 18 ADHD schalen variëren van redelijk tot goed (cronbachs alfa tussen de 0,30 en 0,72 op basis van 2 vragen) • Twee ADHD criteria correleren niet met elkaar en scoren negatief • De interne consistentie van de 7 items (3 ADHD-domeinen en 4 schalen) zijn goed tot zeer goed en liggen tussen 0,75 en 0,84

16. Validiteit • In een principale componentenanalyse is onderzocht of de oorspronkelijke ADHD criteria terugkwamen in de antwoorden • Dat bleek niet het geval te zijn er kwamen vier andere factoren uit • Het verband tussen de oorspronkelijke ADHD-domeinen en de 4 factoren uit de factoranalyse (correlationele analyse) zien we in de volgende tabel:

17. Pearson’s Correlations

18. 5 vragen toegevoegd • Ik luister niet meteen als de begeleiding tegen mij praat • Ik heb een hekel aan klusjes waarbij ik goed moet nadenken • Ik beweeg mijn handen en voeten als ik zit • Ik ben snel afgeleid • Ik sta vaak op terwijl ik moet blijven zitten

19. Analyse op basis factoren

20. Conclusie • Geen sociaal wenselijke score (10% scoort maximaal) • De vragenlijst is redelijk tot goed begrepen • Alle respondenten die de diagnose (hypothese) ADHD (N=4) hebben komen voor in deze lijst • Wanneer we de diagnose volgens de oorspronkelijke criteria stellen zien we dat deze in hoge mate overeenstemt (r=0.94, P< 0.01). Dit gegeven maakt het aannemelijk dat de vragenlijst in de nieuwe samenstelling ADHD meet

21. Aanbevelingen • De resultaten zijn een goede motivatie voor het ontwikkelen van vragenlijsten die door de cliënt kan worden ingevuld • Middels nader onderzoek bij de populatie zal in de toekomst het afkappunt voor ADHD bepaald moet worden • In verder onderzoek zal deze vragenlijst moeten worden getest binnen de doelgroep om er een betrouwbaar meetinstrument van te maken.

22. Dank voor jullie aandacht!Yvonne Post Uiterweer