Dewiza: Jeden za wszystkich, wszyscy za jednego

1. SzwajcariaSchweizerische EidgenossenschaftConfédération suisseConfederazione SvizzeraConfederaziun svizraConfoederatio HelveticaKonfederacja Szwajcarska Dewiza: Jeden za wszystkich, wszyscy za jednego

2. Godło i flaga narodowa Flaga Szwajcarii to czerwony kwadrat z białym krzyżem greckim na środku. Długość każdego z ramion krzyża jest o 1/6 większa niż ich szerokość, rozpiętość krzyża zwyczajowo stanowi 2/3 lub 7/10 rozpiętości flagi. W 1339 wszyscy żołnierze i oficerowie biorący udział w bitwie pod Laupen, byli oznaczeni znakiem krzyża. Od tego czasu biały krzyż w czerwonym polu stał się wspólnym symbolem Szwajcarów, a od XV wieku chorągiew konfederacji była czerwona z białym krzyżem równoramiennym. Obecny wzór otrzymały w 1848 roku szwajcarskie sztandary wojskowe. Ich dokładne proporcje ustalono w rozkazie wojskowym z 1852. Te same proporcje przyjęto dla flagi państwowej 12 grudnia1889 roku. Hymn: Schweizer Psalm(Psalm S zwajcarów) .

3. Położenie geograficzne Powierzchnia: ląd: 39 770 km² woda: 1 520 km² całkowita: 41 290 km² Sąsiedzi i długość granic: Austria: 164 km Francja: 573 km Liechtenstein: 41 km Niemcy: 334 km Włochy: 740 km całkowita: 1 852 km Brak dostępu do morza. Najwyższy punkt: Dufourspitze 4634 m n.p.m. Najniższy punkt: Jezioro Maggiore 195 m n.p.m. Największe rzeki: Ren, Aare, Rodan, Reuss.

4. Ustrój polityczny • Siedzibą rządu jest Berno • Ustrój polityczny: demokracja bezpośrednia (referendum, inicjatywa ludowa), republika federalna • Szef rządu prezydent (Szwajcarska Rada Związkowa) • Jednostka monetarna frank szwajcarski (CHF) • Niepodległość–proklamowana 1 sierpnia 1291–uznana od Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego4 października 1648 • Szwajcaria jest państwem neutralnym • Kod ISO 3166 CHDomena internetowa .ch • Kod samochodowy CH • Kod samolotowy HB • Kod telefoniczny +41

5. Appenzell Demokracja bezpośrednia – system polityczny, w którym decyzje podejmuje się przez głosowanie ludowe (plebiscyt, referendum), w którym wziąć udział mogą wszyscy obywatele uprawnieni do głosowania W demokracji bezpośredniej, w porównaniu do obecnej w większości państw zachodnich demokracji pośredniej, obywatele mają większy i bezpośredni wpływ na podejmowane decyzje.

6. W nowym tysiącleciu Szwajcarii przyświecają następujące cele polityczne: Neutralność i tradycje humanitarne Pokojowe współżycie między narodami Poszanowanie i wspieranie praw człowieka Utrzymanie naturalnych podstaw życia Ochrona interesów szwajcarskiej gospodarki za granicą Łagodzenie potrzeb i biedy na świecie

7. Podział administracyjny: 26 kantonów • 1291 – Uri, Schwyz, Obwalden, Nidwalden • 1332 – Lucerna • 1351 – Zurych • 1352 – Glarus, Zug • 1353 – Berno • 1481 – Fryburg, Solura • 1501 – Bazylea-Miasto, Bazylea-Okręg, Szafuza • 1513 – Appenzell Ausserrhoden, Appenzell Innerrhoden • 1803 – Sankt Gallen, Gryzonia, Argowia, Turgowia, Ticino, Vaud • 1815 – Valais, Neuchâtel, Genewa • 1979 – Jura

8. Kantony

9. Ludność i języki urzędowe • Liczba mieszkańców - 7 725 200 (5 x mniej niż w Polsce ) • W Szwajcarii są cztery języki urzędowe: niemiecki, francuski, włoski i retoromański. • Według spisu powszechnego ludności z 2000 roku struktura ludności ze względu na język ojczysty przedstawia się następująco: • niemiecki – 72,8% dialekt alemański • francuski – 13,0% • Włoski – 6,5% • retoromański – 0,5% • Inne – 7%

10. Religia - katolicy (47,2%), - protestanci (43,5%), - muzułmanie (1,5%), - żydzi (0,3%). • 16,3% Szwajcarów nie należy do żadnej wspólnoty religijnej, z czego 4,3% to wolnomyśliciele • tylko 48% Szwajcarów deklaruje wiarę w Boga, dalsze 39% dopuszcza możliwość istnienia nieokreślonej siły wyższej, a 9% deklaruje ateizm. Pozostałe 4% nie potrafiło lub nie chciało się określić.

11. Pielgrzymki - Kult maryjny od XIVw - Einsiedeln / Lokarno w Kaplicy Łask, znajdującej się w kościele klasztornymBenedyktynów,czczona jest cudowna figurka Czarnej Madonny • na obszarze włoskojęzycznym - Madonna del Sasso w Lokarno,- na obszarze niemieckojęzycznym - Matka Boża Pocieszenia w Mariastein,- na obszarze francuskojęzycznym - Najświętsza Maryja Panna w Lozannie.

12. Klimat Zróżnicowany klimat podyktowany jest głównie występowaniem wysokich gór, od zachodu napływają oceaniczne masy powietrza, od południa śródziemnomorskie, a w Alpach panuje klimat wysokogórski. • Średnie temperatury wahają się znacznie na terenie całego kraju, w styczniu od -10 C do 1 C, w lipcu natomiast od 5 do 20. • Opady rosną wraz z wysokością i wynoszą od 550 mm do 3000 mm w górnych partiach Alp, gdzie ok. 70% opadów to śnieg, który utrzymuje się przez około 250 dni w roku.. • Deszcze padają na ogół jesienią i wiosną, a lata bywają bardzo słoneczne - Charakterystyczne są ciepłe i gwałtowne wiatry południowe ( fen ) i zimne północne ( bise ). - W chłodnej porze roku częsta inwersja temperatury : nad Wyżyną Szwajcarską zalega warstwa chmur i jest zimno, gdy w górach panuje piękna, słoneczna pogoda.

13. Krajobraz Szwajcaria to jeden z najbardziej górzystych krajów na świecie, średnie wzniesienie nad poziomem morza wynosi tu 1350 m. Znany jest ogólne jako kraj alpejski, bowiem same Alpy i tereny podgórskie stanowią tam ponad 60% powierzchni kraju. Około 30% przypada na Jurę Szwajcarską, a pozostałe 10% zajmuje Wyżyna Szwajcarska. Alpy zajmują południową i środkową część kraju. Najwyższym szczytem jest Dufour - 4634 m.n.p.m., znajdujący się w masywie Monte Rosa. Bardziej znany jest niższy o około 150 metrów Matterhorn. Natomiast najniższym miejscem w kraju jest granica kantonu Ticino z Jeziorem Maggiore – 193 m.n.p.m.Ukształtowanie terenu Szwajcarii pozwala na jej terenie wyróżnić trzy pasy krajobrazowe, przebiegające w przybliżeniu równoleżnikowo: Jurę Szwajcarską, Wyżynę Szwajcarską (Kraj Środkowy) i Alpy. Ponad 100 szczytów alpejskich oscyluje w granicach 4000 metrów.

14. Najważniejsze etapy historyczne 1648 – Na mocy Pokoju Westfalskiego Konfederacja zostaje uznana za niepodległe państwo 1815 – Kongres Wiedeński przywraca Szwajcarię jako związek państw i gwarantuje jej niepodległość i neutralność 1863 – Utworzenie Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża (MKCK) w Genewie 1960 – Przystąpienie Szwajcarii do Europejskiej Strefy Wolnego Handlu (EFTA) 1963 – Przystąpienie Szwajcarii do Rady Europy 1975 – Przystąpienie Szwajcarii do Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE) 1992 – Przystąpienie Szwajcarii do Banku Światowego i do Międzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW) 2002 – Przystąpienie Szwajcarii do Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ). Wejście w życie umów dwustronnych z Unią Europejską (UE) 2008 - Wejście Szwajcarii do Schengen

15. Stolica i największe miasta • Zurych - 371 767 mieszk. • Genewa - 185 524 mieszk. • Bazylea - 165 847 mieszk. • Lozanna - 129 000 mieszk. • Berno - 128 041 mieszk.

16. Berno – siedziba rządu Założone w 1191r przez Bertolda V. Warto zobaczyć: • Katedra St. Vincent • starówka, Wieża Zegarowa • największa na świecie kolekcja dzieł Paula Klee w Muzeum Sztuk Pięknych. • W czwarty poniedziałek listopada odbywa się w stolicy słynny targ cebulowy. - Marktgasse i Kramgasse ze swymi zabytkowymi domami z podcieniami • Fontanna Wielkoluda • Muzeum Einsteina

17. Co jeszcze warto zobaczyć w Bernie: • Siedziba Zgromadzenia Narodowego • Od XIX wieku na wybiegu nad rzeką Aare (w formie fosy, stąd niem. Bärengraben) trzymane są niedźwiedzie. • Rozarium

18. Zurych(Zürich) • bazylika romańska z XI-XIII w. • domy mieszczańskie (domy cechowe z XVI-XVIII w.) • Kunsthaus i inne liczne muzea.

19. Genewa (Genf) • Jet d'eau, fontanna u brzegów Jeziora Genewskiego, strumień wody osiąga wysokość 140 m. • Stare miasto • ewangelicko-reformowana gotycka Katedra Saint Pierre, • Pomnik Reformacji z 1909 roku; • Ratusz, • Arsenał mieszczący obecnie genewskie Archiwum Państwowe • osiemnastowieczna dzielnica Carouge; • Mauzoleum księcia Brunszwiku Karola II

20. W Genewie siedzibę ma 200 organizacji międzynarodowych, m. in.: • Organizacja Narodów Zjednoczonych (siedziba europejska) • WHO - ŚWIATOWA ORGANIZACJA ZDROWIA • CERN - Europejska Organizacja Badań Nuklearnych. Został założony w roku 1954, jako pierwsze wspólne przedsięwzięcie 12 krajów europejskich, dziś już 20 krajów, w tym Polski • MOP- MIĘDZYNARODOWA ORGANIZACJA PRACY • Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża, MKCK – prywatna organizacja humanitarna , której głównym celem działania jest pomoc poszkodowanym w wyniku konfliktów zbrojnych. MKCK jest trzykrotnym laureatem Pokojowej Nagrody Nobla • Światowa Organizacja Handlu • Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca

21. Bazylea (Basel) • Katedra • Brama Miejska • Ratusz • Munsterplatz • Synagoga • Muzeum Sztuk Pięknych • Karnawał

22. Lozanna(Lausanne) • katedra z XIII, XIV w. • gotycki zamek biskupi z XIV, XV w. • uniwersytet z XVI-XVIII w. • ratusz z XVII w. • mieszczańskie zabytkowe domy w rejonie Starego Miasta • Centrum Nauki -

23. Jeziora Jezioro Genewskie , Jezioro Bodeńskie , Neuchâtel ,Maggiore Jezioro Czterech Kantonów

24. Mapka jezior

25. Światowe Dziedzictwo UNESCO w Szwajcarii • Bellinzona (Ticino) • Światowe Dziedzictwo UNESCO – zamki w Bellinzonie 2000r • Średniowieczne zamki Castelgrande,Castello Montebello i Castello Sasso Corbaro zapewniały w przeszłości obronę. Dziś są ozdobą miasta.

26. Berno (Szwajcarski Mittelland) • Światowe Dziedzictwo UNESCO – stare miasto w Bernie • Wysoko ponad rzeką Aare góruje rozległe, choć wyraźnie ogrodzone miasto. Zajmuje ono podłużny półwysep, który przed wieloma wiekami uformowany został przez lodowiec Aare.

27. Chur (Gryzonia) • Światowe Dziedzictwo UNESCO – Koleje Retyckie w krajobrazie kulturalnym Albula/Bernina • 130 km w jednym pociągu: linia kolejowa Albula/Bernina jest osią Światowego Dziedzictwa UNESCO oraz uważana jest za jedną z najbardziej spektakularnych tras kolejowych na świecie.

28. St. Gallen (Wschodnia Szwajcaria / Liechtenstein • Światowe Dziedzictwo UNESCO – biblioteka opactwa w St. Gallen • Opactwo ze wspaniałą barokową katedrą tworzy wyjątkowy kompleks historycznych budynków w centrum miasta • Najstarsza biblioteka w Szwajcarii, 2100 rękopisów datowanych od VIII do XV wieku, 1650 inkunabułów (drukowanych przed 1500 rokiem) i starodruków. Hala główna biblioteki zbudowana została w stylu rokoko. • Tutaj trzymany jest manuskrypt z Pieśnią o Nibelungach.

29. Naters (Wallis) • Światowe Dziedzictwo UNESCO: Szwajcarskie Alpy • . Obszar Jungfrau-Aletsch w 2001 roku został uznany za Światowe Dziedzictwo UNESCO jako pierwszy obiekt w Alpach. • Aletschgletscher,– największy lodowiec Alp, (23km, do 1000mgrubości , 27 mld ton) Bietschhorn (Król Valais) - szczyt w Alpach Berneńskich Jungfrau – szczyt w Alpach Berneńskich. - najstarsze jodły w Szwajcarii.

30. Monte San Giorgio (Ticino) • Światowe Dziedzictwo UNESCOMonte San Giorgio: "Góra jaszczurów" • Ze szczytu wzrok cieszyć można wspaniałym widokiem. Kto nieco poskrobie po skałach, z pewnością natrafi na skamienieliny. Dawno temu znajdowało się tutaj morze, w którym mieszkały duże zwierzęta. Tysiące skamieniałych ryb i morskich gadów do 6 metrów długości odkryli tutaj zapaleni paleontolodzy -hobbiści.

31. Müstair (Gryzonia) • Światowe Dziedzictwo UNESCO: klasztor św. Jana w Müstair • Największy wczesnośredniowieczny cykl malarstwa ściennego z IX wieku i romańskie obrazy z przełomu wieków XII i XIII są światowej rangi. Od 1163 roku służył benedyktynom

32. La Chaux-de-Fonds i Le Locle miasta w kantonie Neuenburg • Miasta zegarków jako Dziedzictwo Kulturowe UNESCO • Oba miasta związane z produkcją zegarków są świadkami specyficznego rozwoju przemysłu na terenach Jury i uzupełniają dotychczasowe szwajcarskie Dziedzictwo Kulturowe UNESCO.

33. Lavaux (Region Jeziora Genewskiego) • Światowe Dziedzictwo UNESCO Lavaux • Z ponad 800 hektarami Lavaux jest największym, jednolitym terenem uprawy winorośli w Szwajcarii. Tutejsze tarasy oferują najpiękniejsze widoki na Jezioro Genewskie i Alpy.

34. Engi (Wschodnia Szwajcaria / Lichtenstein • Światowe Dziedzictwo UNESCO – Szwajcarska Arena Tektoniczna Sardona • Niczym ucięta nożem i żółta – wyjątkowa linia wzdłuż skał dokoła szczytu Piz Sardona oznacza przesunięcie glarneńskie, które jest fenomenem światowego formatu.

35. Schüpfheim (Centralna Szwajcaria) • Światowe Dziedzictwo UNESCO –Rezerwat Biosfery Entlebuch • W pierwszym i jedynymrezerwacie biosfery w Szwajcarii znaleźć można przyrodnicze atrakcje pierwszej klasy. Ciągnące się niemal w nieskończoność torfowiska, surowe, kamienne pola i dziko płynące górskie potoki gwarantują widoki szczególnego rodzaju.

36. Szwajcarski Park Narodowy • - 80 km szlaków wędrownych.. • - najstarszy park narodowy w Alpach i jedyny w Szwajcarii • - bogaty świat roślin i zwierząt nie ma tutaj granic, • przyroda pozostawiona jest sama sobie. Człowiek pozostaje • jedynie obserwatorem widowiska i zobowiązuje się • do korzystania wyłącznie z wyznaczonych szlaków. Dzięki temu zamieszkujące park zwierzęta przywykły do obecności ludzi i pozwalają się od czasu do czasu oglądać z bliska. • - można tutaj spotkać jelenie, sarny, koziorożec alpejski, kozice, świstaki i rzadko oglądane w swym naturalnym środowisku białe zające. • - stałymi mieszkańcami parku są też niedźwiedzie.

37. Parki krajobrazowe • Park krajobrazowy Binntal (kuchnia regionalna, tulipany) • Park Ela • Jezioro Thun – Naturalny Rezerwat Hohgant (Koziorożec, orły i rysie, system jaskiń , pola z ziołami alpejskimi) • Park Zurich-Sihlwald (niedźwiedzie, bobry i rysie.) • Regionalny Park Przyrodniczy Chasseral • Regionalny Park Przyrodniczy Gantrisch • Park przyrodniczy Thal • Regionalny Park Przyrodniczy Chasseral • Park przyrodniczy Diemtigtal

38. Festiwale muzyczne największy festiwal muzyczny - Festiwal Paleo w Nyon,największy festiwal jazzowy - JAZZ Montreux,festiwal programów rozrywkowych - Złota Róża Montreux,festiwal muzyki klasycznej - FESTIWAL w Lucernie.

39. Z czego słynie Szwajcaria: Alpy

40. Milka

41. Czekolada

42. Fabryka czekolady Broc. Pierwsza fabryka czekolady w Broc, siedzibie wiodącej szwajcarskiej czekoladowej marki Cailler. Założona w 1819 jest pierwszą na świecie fabryką czekolady. Dzisiaj nadal znajduje się w malowniczym otoczeniu między zielonymi polami i górskimi zboczami. Nawet można zauważyć krowy zapewniające mleko do produkcji słodkości! Świeże mleko i stosowanie sprawdzonych przepisów ułożonych przez Francois-Louis Cailler nadają czekoladzie niepowtarzalny smak i delikatność. Warto spróbować!

43. Tunele (91) • Tunel drogowy Świętego Gotarda • Gotthard Base Tunnel • Tunel Bazowy Lötschberg • Tunel San Bernardino • Tunel Vereina • Tunel kolejowy Świętego Gotarda

44. Sery • gruyere • appenzeller • founde • raclette • emmentaler

45. Serowarnia pokazowa w Appenzell Po wizycie z przewodnikiem lokalnego gospodarstwa można przyjrzeć się z galerii dla zwiedzających całemu procesowi wyrobu sera. Bezpłatny pokaz audiowizualny. Warto zamówić hostessę, która objaśni 2,5 godzinny proces produkcji. Miejscowe wyroby można spróbować w restauracji, albo nabyć w sklepie z pamiątkami, który znajduje się w tym samym budynku. Ser wyrabiany jest codziennie w godzinach 9.00-14.00.

46. Zegarki Szwajcarskie zegarki Nazwy takie jak Omega, Rolex, czy Tissot nieodmiennie kojarzą się ze Szwajcarią i jej tradycjami zegarmistrzowskimi.

47. Muzeum zegarów i zegarków Beyera, Zurych. Muzeum prezentuje fascynującą kolekcję dawnych zegarów, budzików i instrumentów technicznych. Kilkaset eksponatów reprezentuje szeroki wachlarz naukowych i historycznych przedmiotów związanych z pomiarem czasu od 1400 r.p.n.e. do ery atomowej oraz zmiany w ich wyglądzie i technice. Stale przybywają nowe przedmioty, aby dotrzymać kroku stałemu rozwojowi zarówno techniki, jak i wzornictwa.

48. farmaceutyki Antybiotyki, w tym przeciw AIDS, malarii, chorobom rakotwórczym, wspomagające układ krążenia, dermatologii, hormony, witaminy itd

49. banki Szwajcarskie rezerwy złota wynoszą 83 mln uncji jubilerskich, dewizowe są szacowane na ok. 6•1012 USD. • Działa tu ponad 630 banków, z których 5 należy do największych w świecie: • Schweizerischer Bankverein (z siedzibą w Bazylei, wartość depozytów 124 mld dolarów), • Schweizerische Bankgesellschaft (Zurych, 114 mld dolarów), • Crédit Suisse (Zurych, 89 mld dolarów), • Schweizerische Volksbank (Berno) i Bank Leu. • Łączna wartość depozytów w szwajcarskich bankach wynosi ok. 6 bln dolarów (2007 r.), w tym ok. 50% od klientów zagranicznych.

50. Potrawynarodowe founde raclette