Kinderen en jongeren: een landschap in beweging Peter Degadt

1. Kinderen en jongeren: een landschap in beweging Peter Degadt Gedelegeerd bestuurder Zorgnet Vlaanderen

2. Kinderen en jongeren: een landschap in beweging Naar een GGZ zorgprogramma kinderen en jongeren : historiek en actuele aandachtspunten Patrick Cokelaere Algemeen directeur PZ Heilige Familie Kortrijk

3. Overzicht inhoud • Evolutie tussen 1990 en vandaag binnen de hulpverlening GGZ voor kinderen en jongeren • Residentiële en ambulante ontwikkelingen in K diensten CGG en revalidatiecentra onder impuls van de federale en of de Vlaamse overheid • Knelpunten ervaren door het werkveld

4. 1. Evoluties 1990 - 2013 Reconversiebesluiten 1990: weinig rechtstreeks effect op kinderpsychiatrieConcepten van zorgcircuits & netwerken ontstaan i/d loop v/d jaren 90grote spelers GGZ KJ:

5. 1. Evoluties 1990 - 2013 • CAR revalidatiecentra: • Revalidatie van kinderen met o.a. autismespectrumstoornis • Diagnoseprogramma en functionele evaluatie • Coördinatieprogramma & interventieplan • Evolutieverslagen • Jaarlijkse evaluatieverslagen • Zorgcircuit en sociale netwerkintegratie

6. 2. Recente ontwikkelingen • KB 2002 art 11 en art 107 vermaatschappelijking van de zorg via zorgcircuits en netwerken • 2003: blauwdruk toekomst GGZ K&J vanuit werkveld (VD) • 2007: 78 therapeutische pilootprojecten (46 in Vlaanderen waarvan 10 voor jeugd) worden opgezet dr RIZIV vr complexe en chronische problematiek, empowerment cliënt, intersectorale samenwerking, welzijn en ambulante + residentiële GGZ, casusoverleg, inclusiebeleid • Na vier jaar worden een aantal gestopt/afgeslankt verder- gezet via OPP, beperking door strenge voorwaarden • Erkenning eenheid moeder-kind: postpartum psychose of depressie in Zoersel en St. Denijs Westrem

7. 2. Recente ontwikkelingen BLAUWDRUK ZORGCIRCUIT K&J 2003: MODULES DOELGROEP JEUGD

8. 2. Recente ontwikkelingen: opstart van FOR K en SGA IBE • 2003: drie IBE 10 pl: Antwerpen, Geel en (Brussel) • 2006: twee outreachprojecten Sleidinge voor GI De Zande + Gent Eeklo en Geel voor GI De Kempen • 2007: drie eenheden O-W Vl, één Limburg en Vlaams Brabant; 0,5 brugfunctie (5) en 0,5 TP (2) • 2007: IBE voor verstandelijk gehandicapte jongeren met psychiatrische problematiek 8 pl • 5 x IBE voor sterk gedragsgestoorde en agressieve jongeren: Antw, St-Truiden, Kortenberg en Sleidinge en Fioretti 8 pl • Totaal 70 pl FOR K en 48 pl SGA

9. 2. Recente ontwikkelingen • Knelpunten For K en SGA • Multiproblematiek, exclusie: primaire verslaving, mentale beperking, zware seks delinquentie, psychopathie • Communicatie beroepsgeheim, samenwerking GI, TP, falende context, vastlopende hulpverlening • POS jongeren

10. 2. Recente ontwikkelingen • Preventieve actieplannen vanuit Vlaanderen: • Vlaams actieplan Tabak, Alcohol en Drugs (TAD) • VAD en druglijn • Zelfmoordlijn 1813 + portaalsite • LOGO’s

11. 2. Recente ontwikkelingen Outreach projecten: • Ambulante hulp aan K&J met psychiatrische problemen, crisishulp, liaison naar E en K, thuis, school, … • 13 mobiele teams worden gefinancierd in België sedert 2002, nu nog 12 waarvan 7 Vl • Samenwerking GDT, CGG, PZ of AZ • 2FTE mw en 0,25 kinderpsychiater • Begeleiding/behandeling aanbieden in de thuis (vervangende) situatie • Multidisciplinair en netwerk met actoren • Nazorg, verkorting opnameduur, alternatief voor klassieke behandelingen

12. 2. Recente ontwikkelingen: evolutie binnen CGG • Uitbreidingen outreach 2008 & 2009: 3 mio € • senioren • bijzondere jeugdzorg • personen met een handicap • gedetineerden en geïnterneerden • asielzoekers en vluchtelingen • samenwerking met CAW • VDIP, KOPP, KIPEO, keep it clean, online hulpverlening, CAPA model,…

13. 2. Evolutie binnen CGG: 8 projecten VDIP

14. 2. Evolutie binnen CGG: 8 projecten VDIP • voorzien een eerste contact binnen de week • de gelegenheid om uitgebreid stil te staan bij de klachten • behandeling en begeleiding op psychisch vlak rond : sombere gevoelens, angsten, vreemde waarnemingen, bizarre gedachten… • ondersteuning in de relatie met de omgeving en bij wonen, opleiding, werken, vrije tijd... • begeleiding en behandeling op de plek die de cliënt verkiest • opvolging in samenspraak met naast betrokkenen, huisarts en of andere hulpverleners • 8 teams in Vlaanderen en Brussel

15. 2. Evolutie binnen CGG:KOPP werking

16. 2. Recente ontwikkelingen: KIPEO

17. 2. Recente ontwikkelingen: KIPEO • Suïcide pogingen bij kinderen/jongeren • Psycho-sociale evaluatie • Adequate opvang van de suïcidepogers • Risico inschatting en vervolgtraject • Vragenlijst voor ouders/voogd • Afname in een empathische en veilige sfeer • Mate van hopeloosheid inschatten • Bereidheid tot verdere begeleiding?

18. 2. Recente ontwikkelingen: Keep it Clean

19. Eindconclusies van Keep it Clean • 3 op 10 jongeren in de bijzondere jeugdzorg gebruikt • 1 op 10 gebruikende jongeren groeit op in een gezin waar 1 of beide ouders ook gebruiken • Zowel bij jongeren als bij ouderen komt combigebruik veelvuldig voor • Preventie, tijdige detectie, dagelijkse aanpak van misbruik en toeleiding naar gespecialiseerde zorg vormen een blijvende uitdaging voor elk team binnen de bijzondere jeugdzorg

20. 2. Recente ontwikkelingen: CAPA • CAPA is a clinical system that brings together the active involvement of young people and their families, demand and capacity ideas and a new approach to clinical skills and job planning • It was developed in Richmond and East Herts CAMHS by Ann York and Steve Kingsbury • It is used in many teams across the UK and in New Zealand, Western Australia and Belgium

21. 2. CAPA: belangrijkste voordelen • Gereduceerdewachttijden • Gereduceerdevraagnaar (gespecialiseerde) dienstverlening • Betergestructureerdeteamwerking • Betere planning-tools • Groteretransparantie

22. 2. Recente ontwikkeling: samenwerking K&J psychiatrie en Integrale JeugdHulp • Pilootprojecten voor elke provincie 2014, 100.000 euro subsidie door Vlaanderen • Faciliteren van de intersectorale samenwerking op casusniveau: Vlaamse jeugdhulp en K&J Psychiatrie • Netwerking van voorzieningen => hulpaanbod • Uitstroom GI en uitwisseling van expertise • Screening, diagnose, trajectplan,

23. 3. Knelpunten ervaren door het werkveld • Wachtlijsten - onevenwichtige spreiding • Onvoldoende urgentie- en crisisopvang, outreach en aanklampende zorg • Evidence based outcome indicatoren • Context ondersteuning en –preventie • Terugbetaling psychologen/psychotherapeuten • Gedwongen opnames • Intensieve samenwerking met alle actoren uit 1°, 2° en 3° lijn, welzijn, onderwijs.

24. 3. Knelpunten ervaren door het werkveld • Structureel tekort aan uitstroommogelijkheden na behandeltraject in de K diensten => 25% van de behandeltijd gaat verloren in wachten op een voorziening uit de Bijzondere Jeugdbijstand of een VAPH-voorziening !!! • Gebrek aan voldoende onderwijsactiviteiten binnen de residentiële voorzieningen, er is geen recht op onderwijs!!!

25. Kinderen en jongeren: een landschap in beweging GGZ kinderen en jongeren in een (inter)nationaal beleidsperspectief Isabel Moens Sectorcoördinator GGZ Zorgnet Vlaanderen

26. Structuur van de presentatie • 1. Inleiding • 2. Belang van een GGZ-beleid voor K&J • 2.1. prevalentiecijfers • 2.2. DALYs • 2.3. Absolute en relatieve behandelingskloof • 3. Waarom hervormen: organisatorische beperkingen en • stem van de familie en de jongeren. • 4. Nood aan specifiek beleid in de GGZ • 4.1. De gemeenschappelijke verklaring • 4.2. De optimale mix van diensten • 4.3. Timing en experimenten • 5. Besluit: essentiële succesfactoren.

27. 1. Inleiding • De hervorming GGZ voor kinderen en jongeren is geen geïsoleerd fenomeen: volgende stap in de globale hervorming GGZ alsook analoge evoluties in verschillende werkvelden. • We zien echter overal in de wereld dat er tot op heden onvoldoende aandacht besteed wordt aan kinderen en jongeren. Onterecht!

28. 2. Belang van een GGZ-beleid voor kinderen en jongeren • 2.1. Prevalentiecijfers • 2.2. DALYs • 2.3. Absolute en relatieve behandelingskloof

29. 2.1. Prevalentiecijfers

30. 2.1. Prevalentiecijfers • WGO : prevalentie van 20% van psychische problemen bij kinderen en jongeren • Ongeveer 5 tot 6% hebben nood aan gespecialiseerde geestelijke gezondheidszorg (in Vlaanderen zijn dit ongeveer 68.000 kinderen en jongeren) • Slechts 10% - 22% van deze gevallen worden door de eerste lijn herkend waardoor een heel groot aantal van deze kinderen en jongeren geen gepaste hulpverlening krijgt.

31. 2.2. DALYs in 2000 toegewezen aan aandoeningen per leeftijd en meisjes

32. 2.3. De absolute behandelingskloof • Bron: WHO World Mental Health Consortium • JAMA, June 2nd 2004

33. 2.3. De behandelingskloof

34. 2.3. Relatieve kloof (lack of focus) • Heel wat mensen ontvangen een behandeling voor een mentale stoornis terwijl er geen sprake is van een mentale stoornis. • In 2003 in de USA: de helft van de behandelde populatie beantwoordde aan diagnostische criteria! (Kessler 2005)

35. 2.3. GGZ-budget in verhouding tot het totale gezondheidsbudget.

36. 2.3. Relatieve kloof • Waar worden de middelen ingezet ? In Vlaanderen vertegenwoordigen de K-bedden 3,3% van de totale beddencapaciteit

37. 3. Waarom hervormen? • 3.1. Organisatorische beperkingen • 3.2. Stem van de familie en de jongeren.

38. 3.1. Huidige organisatorische beperkingen. • Geestelijke gezondheidszorg voornamelijk bedgebonden: weinig flexibiliteit in de organisatie ifv de vraag van de cliënt («  balanced care ») • De kenletters zijn voornamelijk administratief en dekken niet de intensiteit van de zorg en de geleverde zorg (« wat en hoe ») • Het accent ligt voornamelijk op de zorg en minder op rehabilitatie. • De personen met een GGZ-probleem komen zeer laattijdig in contact met de gespecialiseerde GGZ (« wanneer ») • Geen duidelijk verwijssysteem (« stepped care »),

39. 3.2. Wat denken de ouders en de jongeren er zelf over ? • Onvoldoende betrokkenheid van ouders en jongeren bij het behandelplan en onvoldoende informatie-doorstroming. • Weinig transparantie in het aanbod, toeval is een grote factor om zorg te vinden. • Een te late herkenning van signalen. • Te weinig coördinatie tussen de voorzieningen.

40. 3.2. Wat denken de ouders en de jongeren er zelf over ? • Partnershebbenonvoldoendekennis van watelkepartner kan inbrengen in hetnetwerk. • Eenbetereopleiding en vormingisnodigwantiedereenwerktbinnenzijneigendomein. • De situatieszijnzodanigcomplex: dé oplossingbestaat niet. • Te weinigaandacht voor rehabilitatie en begeleiding in de thuissituatie. Er iseengroteredifferentiatienodig in hetaanbod.

41. 4. Nood aan een specifiek beleid • 4.1. De gemeenschappelijke verklaring • 4.2. De optimale mix van diensten • 4.3. Experimenten

42. 4. Nood aan een specifiek beleid • Geen enkel land in de wereld heeft een duidelijk omschreven GGZ beleid voor kinderen en jongeren • Slechts 7% van de landen hebben een globaal GGZ-beleid met enkele specifieke maatregelen voor kinderen en jongeren • Belang van een schriftelijke beleidsnota omwille van 2 redenen: • 1) een referentie punt voor de planning • en als hulp bij besluitvorming voor • andere stakeholders • 2) Ten tweede heeft dit een belangrijke symbolische functie

43. 4.1. De gemeenschappelijke verklaring • Hetbesluitvormingsproces = • Interministeriëleconferentievolksgezondheid • 10 december 2012 : Gemeenschappelijkeverklaringvoor de realisatie van netwerken en zorgcircuitsvoorkinderen en jongeren. • Oprichting van eenredactiecomitévoorhetschrijven van eengids.

44. 4.1. Gemeenschappelijke verklaring • Visie: enkele kernwoorden • Globale aanpak van alle zorgcomponenten (inclusie preventie, rehabilitatie, …) • Realisatie via zorgcircuits en netwerken • Complementariteit en continuïteit van de zorg • Zorg op maat: algemeen en specifiek indien nodig • Preventie en gezondheidspromotie; belang van vroegdetectie • Behandeling binnen zijn eigen leef- en leeromgeving vanuit een stepped care model • Ziekenhuisbehandeling enkel voor acute situaties en rol van ziekenhuizen wordt herdacht. • Aandacht voor socio-economische context en specifieke aandacht voor risicogroepen • Gelet op overgang van jongeren naar volwassenen, samen- werking met projecten artikel 107

45. Psychiatrische ziekenhuizen & gespecialiseerde diensten Psychiatrische diensten in Algemene Ziekenhuizen Ambulante GGZ- diensten GGZ in de eerste lijns-gezondheidszorg INFORMELE ZORG IN DE MAATSCHAPPIJ ZELFZORG HOEVEELHEID ZORG 4.2. Optimale mix van diensten (WHO) HOOG LAAG KOSTEN FREQUENTIE LAAG HOOG

46. 4.2. Optimale mix ? • Waar de nodenzijn, is ergeenzorg • 2. De allocatie van middelenkomtnietovereen met de behoeften • 3. De plaats van de zorgkomtnietovereen met de behoeften

47. 4.3. Timing • 1ste mijlpaal: beleidsvisie (gids) en – scenario’s • 2de mijlpaal: Vertaling beleidsvisie in acties • 3de mijlpaal: Organisatie pilootprojecten Gids ter ondertekening voorleggen op de IMC van februari 2014 en start van proefprojecten voorzien vanaf 1/1/2015.

48. 4.3. Experimenten? • Perspectief van minstens 5 jaar. • Iedereen zou in staatmoetenzijn om op hetzelfde moment te starten. • Watishetvoordeel om te werken met experimenten? Welbruikbaar om nieuwezorgmodulesuit te testen maar niet voor de ontwikkeling van eennetwerk of van basisdiensten.

49. 5. Besluit: essentiële succesfactoren. • Bijkomende middelen zullen nodig zijn die prioritair dienen ingezet te worden in de ontwikkeling van een netwerk en vermaatschappelijking van de zorg. • Een faciliterende en flexibele regelgeving wat zowel de normen betreft als de financiering. • Een beleid dat ook intersectorale samenwerking stimuleert en mogelijk maakt. • Een beleid van “alle” overheden in één gelijktijdige beweging en één zelfde richting

50. Vragen? ISABEL MOENS im@zorgnetvlaanderen.be