Czym zajmuje się onkologia?

1. Czym zajmuje się onkologia? Jacek Jassem Katedra i Klinika Onkologii i Radioterapii jjassem@amg.gda.pl

2. Ważniejsze pojęcia • Onkologia:nauka o nowotworach • Nowotwór:rozrost komórek cechujący się autonomią i niezależnością od czynników regulujących wzrost • Łagodny nowotwór: zmiana zlokalizowana; rokowanie bardzo dobre. • Złośliwy nowotwór:zmiana naciekająca sąsiednie struktury i zdolna do tworzenia przerzutów; rokowanie poważne. • Rak jest zawsze złośliwy.

3. Ważniejsze pojęcia (cd.) • Karcynogen: Czynnik lub substancja wywołująca nowotwór • Ko-karcynogen: Czynnik nasilający działanie rakotwórcze • Mutagen: Czynnik zdolny przekształcić komórkę normalną w złośliwą • Przerzuty: przeniesienie komórek nowotworu z jednej części ciała do innej; komórki w nowym ognisku są takie same, jak w ognisku pierwotnym

4. Czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia nowotworu • wiek • dziedziczność • osłabienie odporności • styl życia i środowisko naturalne

5. Czynniki rakotwórcze • czynniki chemiczne • czynniki fizyczne • mikroorganizmy onkogenne

6. Zachorowalność na raka u mężczyzn

7. Zachorowalność na raka u kobiet

8. Statystyka nowotworów w Polsce- około 110.000 nowych zachorowań rocznie - około 80.000 zgonów rocznie - około 20% ogółu zgonów (druga przyczyna po chorobach układu sercowo - naczyniowego) - współczynniki zgonów: około 240/100.000 u mężczyzn i 170/100.000 u kobiet

9. Zachorowalność na raka płuca w Europie mężczyźni kobiety

10. Wzrost liczby zgonów nowotworowych wynika przede wszystkim ze wzrostu liczby zgonów z powodu raka płuca. Gdyby nie ten fakt, liczba zgonów nowotworowych miałaby tendencję malejącą

11. Przyczyny wzrostu liczby zgonów na nowotwory na świecie • Wydłużenie średniego czasu życia • Lepsze rozpoznawanie • Dokładniejsze dane statystyczne • Zmiany stylu życia i czynników środowiskowych

12. Ważniejsze chemiczne czynniki rakotwórcze Czynnik Lokalizacja nowotworu Aflatoksyny Wątroba Benzen Szpik Eter dwuchlorometylowy Płuco Chrom Płuco Chlorek winylu Wątroba, płuco, mózg Nitrozoaminy Przewód pokarmowy Nikiel Płuco, jama nosowa

13. Ważniejsze fizyczne czynniki rakotwórcze Czynnik Lokalizacja nowotworu Promieniowanie jonizujące Białaczki, rak tarczycy, rak płuca Promieniowanie ultrafioletowe Rak skóry, czerniak Azbest Międzybłoniak, rak płuca

14. Nowotwory rodzinne • rodzinne nagromadzenie pewnych nowotworów • rola dziedziczności w indywidualnych przypadkach nie jest jasno określona • rak piersi • rak jajnika • rak jelita grubego niezwiązany z rodzinną polipowatością

15. Upośledzona odporność • Pierwotna (np. zespoły wrodzone) • Wtórna (np. AIDS, leki immunosupresyjne) • Leki immunosupresyjne: 8% roczne ryzykozachorowania (100 x większe niż w normalnej populacji); dotyczy szczególnie chłoniaków i białaczek

16. Czy możemy zapobiegać nowotworom?

17. Czynniki związane ze stylem życia(około 70% ogółu przyczyn) • Dym papierosowy • Dieta, otyłość • Nadużywanie alkoholu • Czynniki zawodowe • Wirusy przenoszone drogą płciową • Działanie promieni słonecznych

18. Zgłoś się do lekarza, jeśli zauważysz:- Zgrubienie- Zmianę w obrębie znamienia- Nienormalne krwawienie

19. Zgłoś się do lekarza, jeśli:- Masz przewlekły kaszel- Masz chrypkę- Masz zaburzenia przewodu pokarmowego- Chudniesz bez wyraźnej przyczyny

20. Wczesne wykrycie nowotworu jest możliwe u większości chorych W tym celu konieczne jest: • uważne wysłuchanie chorego • dokładne badanie przedmiotowe • proste badania dodatkowe (test Papanicolau, krew utajona w stolcu, analiza krwi i moczu)

21. Przyczyny opóźnienia w rozpoznaniu • z winy chorego (nieznajomość objawów, strach przed chorobą i jej leczeniem, brak wiary w możliwość wyleczenia) • z winy lekarza (nieznajomość lub lekceważenie objawów, niedokładne badanie, brak wiary w możliwość wyleczenia)

22. ”Zapobieganie jest znacznie lepsze od leczenia, ponieważ pozwala uniknąć mozołu chorowania”Thomas Adamsangielski lekarz z XVII wieku