Zaburzenia seksualne w okresie menopauzy i andropauzy

1. Zaburzenia seksualne w okresie menopauzy i andropauzy Prof. SUM dr hab. n. med. Violetta Skrzypulec Katedra Zdrowia Kobiety Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach

2. Pozycja kobiety w społeczeństwie „Trzeba było dwunastu pokoleń zanim średniowieczna Europa oswoiła się z myślą, że kobiety zasługują na szacunek”. „Trzy generacje dojrzewała w epoce wiktoriańskiej idea, że powinny im przysługiwać prawa obywatelskie”. Jan van Eyck „Historia seksu” 1997

3. Pozycja kobiety w społeczeństwie „W XX wieku wyzwolona kobieta ogłosiła deklaracjęswej niepodległości seksualnej. Było to (...) najbardziej rewolucyjne wyzwanie rzucone nawykom i postawom kształtowanym przez 5 000 lat”. Tamara Lempicka „Historia seksu” 1997

4. Maria Skłodowska-Curie 1867-1934 • Nagroda Nobla (chemia) • Pierwsza kobieta profesor na Sorbonie

5. Indira Ghandi (1917-1984) • Premier Indii (trzy kadencje) • Walka z ubóstwem i ekstremizm religijnym

6. Wisława Szymborska (ur.1923) • Poetka i eseistka • Nagroda Nobla (literatura)

7. Każda, nawet dojrzała kobieta ma prawo czuć się spełniona, być aktywna, być szczęśliwa ...

8. Anthony Hopkins ur. 1937 • Sławny aktor • „Milczenie owiec”

9. Czesław Miłosz 1911-2004 • Nagroda Nobla – z dziedziny literatury

10. Roman Polański ur. 1933 • Oskar dla najlepszego reżysera • „Pianista” Złota Palma

11. Dane demograficzne -kobiety 2005 2050   Średnia długość 68,4 76,7 życia Kobiety po 60 r.ż.5,7% 11,6% WHO 2005

12. Dane demograficzne -mężczyźni 2005 2050   Średnia długość 64,2 72 życia Kobiety po 60 r.ż.4,6% 9,7% WHO 2005

13. Klimakterium i senium ok. 43 lat ok. 49 lat ok. 55 lat ok. 70 lat K l i m a k t e r i u m S e n i u m Menopauza Premenopauza Postmenopauza -6 -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 Postępująca niewydolność ciałka żółtego Niedobór progesteronu ze względnym hiperestrogenizmem Postępujące zwiększenie wydzielania gonadotropin; zanik cyklicznego wydzielania LH Brak ciałka żółtego Brak progesteronu, stopniowy spadek stężenia estrogenów Wybitny wzrost stężenia gonadotropin. Zwiększenie obwodowej konwersji androstendionu do estronu Niedoczynność estrogenna jajników Bardzo niskie wartości estrogenów Stopniowy spadek stężenia gonadotropin

14. Profil hormonalny kobiety po menopauzie • FSH  • LH  • Estradiol  • Progesteron  • DHAE, DHEAS  • Testosteron 

15. OBJAWY WYPADOWE • objawy naczynioruchowe – uderzenia gorąca, nocne pocenie • objawy somatyczne – zawroty i bóle głowy, drętwienie • objawy psychiczne – drażliwość, depresja • objawy zanikowe i dysfunkcje seksualne

16. Zdrowie seksualne Połączenie fizycznych, emocjonalnych, intelektualnych i społecznych aspektów danej osoby, poprzez pozytywne wzmacnianie zachowań, które rozwijają osobowość, porozumienie i miłość. World Health Organization

17. Epidemiologia zaburzeń seksualnych kobiet  libido  pożądania  akt. sex  satysfakcji zab. orgazmu dyspareunia Am J Obstet Gynecol 1999

18. Częstość współżycia w okresie menopauzy Premenopauza Perimenopauza Postmenopauza Menopause 2000

19. Aktywność seksualna kobiet w okresie klimakterium Tygodniowa aktywność seksualna  T Cykl jajnikowy Hormones and Behavior (2001)

20. Prawidłowa reakcja seksualna Łechtaczka- przepływu Stymulacja seksualna E T P T E P Zwiotczenie SMC naczyń  NOS  NO  cGMP5GMP  CG GTP Women’s Health Monitor 2002

21. Testosteron – działanie ośrodkowe układ dopaminergiczny układ serotoninergiczny TESTOSTERON Fertility and Sterility 2002

22. Testosteron - działanie obwodowe • obecność receptorów androgenowych w pochwie (RA) • wpływ na aktywność NOS • wpływ na aktywność arginazy Fertility and Sterility 2002

23. Ekspresja receptora androgenowego (RA) w tkankach pochwy Kontrola Owarektomia Owarektomia+ E 2 Owarektomia+ T Owarektomia+ ET Fertility and Sterility 2002

24. NOS – lokalizacja w tkankach pochwy • proksymalna i dystalna część pochwy - inna ekspresja NOS • leczenie T, -dihydroT, DHEA, 5-androstendiol –  NOS (proksymalna część) • leczenie E2 -  NOS (proksymalna część) Fertility and Sterility 2002

25. Regulacja aktywności arginazy • Estrogeny –  arginazy (proksymalna część pochwy) • Androgeny –  arginazy (proksymalna część pochwy) Fertility and Sterility 2002

26. Testosteron a funkcjonowanie seksualne • T – relaksacja SMC pochwy (układ nieadrenergiczno- niecholinergiczny i VIP) Prawidłowa odpowiedź seksualna • E2 – potęgowanie działania T Fertility and Sterility 2002

27. Zespół niedoboru androgenów u kobiet (Androgen Deficiency Syndrome) •  pożądania seksualnego •  czucia w okolicy łechtaczki i brodawek sutkowych • problemy z osiągnięciem orgazmu • zcieńczenie i utrata owłosienia łonowego •  witalności, samopoczucia •  napięcia mięśniowego J Obstet Gynecol Can 2001

28. Zmiany fizjologii seksualnej po 40 r.ż. •  przekrwienia piersi i skóry w czasie podniecenia •  napięcia układu mięśniowego •  nabrzmienia łechtaczki i zdolności podnoszenia warg sromowych Menopause 2000

29. Zmiany fizjologii seksualnej po 40 r.ż. •  wymiaru podłużnego i poprzecznego pochwy • opóźnienie lubricatio •  czucia w strefach erogennych • skrócenie fazy orgazmu • trzon i szyjka macicy kurczą się Menopause 2000

30. Kryzys egzystencjalny • świat wspomnień • romansowe lektury • nowy związek – nowe potrzeby • idealizacja obecnego związku • ucieczka w pracoholizm • przygnębienie - depresja • zespół „wdowy” • zespół „Łazarza” • zespół paranoicznej zazdrości Menopause 2000

31. Depresja inwolucyjna w okresie klimakterium  świadomość końca okresu młodości  obniżony nastrój  spowolnienie procesów intelektualnych  niepokój psychiczny i motoryczny  zaburzenia wegetatywne i somatyczne

32. Zaburzenia seksualne w okresie okołomenopauzalnym - etiopatogeneza •  estrogenu, testosteronu • nietrzymanie moczu • zapalenie dolnych odc. dróg moczowych • zapalenie narządów miednicy, STD • zespoły bólowe miednicy Menopause 2001

33. Profil hormonalny – zaburzenia seksualne  P  T  E  GABA  NO  VIP  DA, NA, oxytocyny  Motywacji seksualnej  lubricatio Zaburzenia odpowiedzi seksualnej Women’s Health Monitor 2002

34. Zaburzenia seksualne - etiopatogeneza • urazy głowy, padaczka • choroba Parkinsona, SM • przebyte operacje (sympatektomia, zaotrzewnowe usunięcie węzłów chłonnych) • choroby ogólnoustrojowe (tarczyca, cukrzyca, otyłość, choroby serca) Obstet Gynaecol 2002

35. Zaburzenia seksualne - histerektomia • skrócenie pochwy  przekrwienia i obrzmienia pochwy • wewnętrzne blizny • ogólnego zastoju krwi • brak skurczu macicy w czasie stymulacji Nadpochwowa histerektomia – zachowanie funkcji seksualnych??? Obstet Gynaecol 2000

36. Zaburzenia seksualne - etiopatogeneza • nadużywanie alkoholu – ( testosteronu)impotencja • hiperlipidemia – impotencja naczyniopochodna • styl życia (ruch, sen, relaks, praca) • relacje partnerskie • czynniki natury psychologicznej Obstet Gynaecol 2001

37. Zaburzenia seksualne - leki • p/depresyjne • p/psychotyczne • BZD (Diazapam) • barbiturany • hipotensyjne (diuretyki) • p/histaminowe Am J Obstet Gynaecol 2002

38. Zaburzenia seksualne kobiet (DSM - IV) • zaburzenia pożądania seksualnego • zaburzenia podniecenia seksualnego • zaburzenia orgazmu • zaburzenia seksualne związane z bólem American Psychiatric Association. International Consensus 2000

39. OBNIŻONY POPĘD PŁCIOWY 30 – 50 % brak aktywności brak fantazji seksualnych AWERSJA SEKSUALNA niechęć i unikanie kontaktu płciowego z partnerem fobie – awersja na nasienie Zaburzenia pożądania seksualnego Journal of Urology 2000

40. Zaburzenia w fazie podniecenia • częściowy lub całkowity brak fizycznych objawów podniecenia • hipoestrogenizm -  przesięku, nawilżenia i rozpulchnienia górnej połowy pochwy Journal of Urology 2000

41. Zaburzenia orgazmu • 10 % przez całe życie • 50 % przejściowe lub sytuacyjne problemy • urazy, zabiegi operacyjne miednicy, kręgosłupa • leki p/depresyjne, p/psychotyczne Journal of Urology 2000

42. Dyspareunia • 10-15% - młode, aktywne seksualnie kobiety • 39% - kobiety po menopauzie The Management of the Menopause 2003

43. Dyspareunia - podział • Typ I - powierzchowna • Typ II - środkowopochwowa • Typ III - głęboka • A – utrwalona • B – sytuacyjna • C – organiczna, nieznana psychogenna, mieszana American Urological Association. International Consensus 2000

44. Dyspareunia - Typ I i II etiopatogeneza • stężenia hormonów płciowych • zapalenie pochwy i sromu • dystrofia sromu • jatrogenna • traumatyczna • neurologiczna • naczyniowa-mięśniowa American Urological Association. International Consensus 2000

45. Dyspareunia – Typ III etiopatogeneza • endometrioza • stany zapalne narządów miednicy (PID) • żylaki w obrębie miednicy mniejszej American Urological Association. International Consensus 2000

46. Objawy suchości pochwy a menopauza •  E2 w surowicy < 50 pg/ml •  koncentracji E2 w pochwie Obstet Gynecol. 2000

47. Zapalenie i dystrofia sromu HIPOESTROGENIZM  pH pH>5 pH>6,5 pH>7 • Gardnerella vaginalis • E. Coli • Enterococcus faecalis • Candida spp. Journal of Infectious Diseases 2003

48. Ocena zaburzeń seksualnych - wywiad • wywiad medyczny -choroby, operacje, leki - wywiad ginekologiczny • wywiad psychologiczny -wykorzystywanie seksualne - depresja, lęk The Management of the Menopause 2003

49. Życie intymne - skale diagnostyczne • Sexual Function Inventory for Women (SFIW) • Sexual Function Scale (SFS) • Index of Sexual Satisfaction (ISS) • Female Sex Functioning Index (FSFI) • Body Satisfaction Scale (BSS) • Impact of Female Sexual Dysfunction Archives of Sexual Behavior 2004

50. Ocena zaburzeń seksualnych – badanie ginekologiczne • badanie dwuręczne • tkliwość szyjki przy poruszaniu • bolesność mięśnia dźwigacza odbytu(część boczno-tylna) • badanie okolicy gruczołu Bartholina, cewki, pęcherza, odbytu The Management of the Menopause 2003