Dane INFORMACYJNE

2. Dane INFORMACYJNE • NAZWA SZKOŁY: Gim. Im. ,,Solidarności” w Zespole Szkół w Korycinie • OPIEKUN: Ewa Bojarzyńska • ID GRUPY: 96_59_mp_g1 • KOMPETENCJA: matematyczno-przyrodnicza • TEMAT PROJEKTOWY: ,,Klucz do rzeczywistości’’ • SEMESTR/ROK SZKOLNY: III/2010/2011

3. COŚ O NASZEJ GRUPIE Nasza grupa podstawowa składa się z szesnastu uczestników: dziewięciu dziewcząt i dziewięciu chłopców. Jej opiekunem jest pani Ewa Bojarzyńska. W trakcie omawiania trzeciego tematu projektowego staraliśmy się dzięki wielu wykonanym doświadczeniom poznać budowę, właściwości, zastosowanie, a także metody otrzymywania kwasów, soli i wodorotlenków. Ze względu na tak liczną grupę postanowiliśmy w tym semestrze podzielić się na cztery mniejsze zespoły. Każdy z nich ma swojego lidera. Fotografowaniem zajęć zajmuje się Przemysław Bojarzyński.

4. cele projektu • Głównym celem naszych spotkań w tym semestrze było poznanie właściwości kwasów oraz ich powiązanie z zastosowaniem i wpływem na środowisko naturalne. Chcieliśmy również poszerzyć wiadomości dotyczące budowy, zastosowania, właściwości fizycznych i chemicznych kwasów oraz metody ich otrzymywania, a także wpływ kwasów na środowisko. • Kształciliśmy umiejętności pisania wzorów sumarycznych i strukturalnych kwasów, równań reakcji otrzymywania i dysocjacji kwasów; rozróżniania kwasów, sporządzania wskaźników, badania przewodnictwa elektrycznego kwasów, zapisywania obserwacji, formułowania wniosków, dokonywania obliczeń związanych z zastosowaniem prawa stałości składu i prawa zachowania masy oraz korzystania z różnych źródeł informacji. • Staraliśmy się nauczyć zasad współpracy w grupie, skutecznej komunikacji i odpowiedzialności za innych.

5. GRAFICZNE PRZEDSTAWIENIE TEMATU ZAJĘĆ Na pierwszych zajęciach każdy zespół miał za zadanie wykonać plakat, na którym przedstawił temat projektowy - ,,Klucz do rzeczywistości’’. Opracowaliśmy również harmonogram pracy na kolejne zajęcia.

6. NARZĘDZIA STOSOWANE W REALIZACJI PROJEKTU • Realizując temat projektowy korzystaliśmy ze sprzętu komputerowego oraz zasobów Internetu. Wykorzystywaliśmy także książki i czasopisma popularno-naukowe. Bardzo dużą pomoc stanowiła dla nas tablica interaktywna.

7. CO TO SĄ KWASY ? Na początku omawiania nowego tematu pani E. Bojarzyńska wyjaśniłam nam, że kwasy to związki chemiczne, których cząsteczki składają się z atomów wodoru i reszt kwasowych. Wzorem ogólnym kwasów jest : HnR Gdzie n to liczba atomów wodoru oraz wartościowość reszty kwasowej, a R to reszta kwasowa.

8. PODZIAŁ PRZYKŁADOWYCH KWASÓW KWASY tlenowe: beztlenowe: • H2SO4 - kwas siarkowy(VI) • H2SO3 - kwas siarkowy(IV) • HNO3 - kwas azotowy(V) • HNO2 - kwas azotowy(III) • H3PO4 -kwas fosforowy(V) • H2CO3 - kwas węglowy • HCl - kwas chlorowodorowy (solny) • H2S - kwas siarkowodorowy • HF - kwas fluorowodorowy • HBr - kwas bromowodorowy • HI - kwas jodowodorowy Korzystaliśmy z zeszytu z chemii.

9. KWASY W NASZYM OTOCZENIU • Dowiedzieliśmy się, że kwasy występują w naszych kuchniach. Możemy je rozpoznać za pomocą wskaźników (indykatorów). Naturalnymi wskaźnikami są: wywar z czerwonej kapusty, esencja herbaciana oraz sok z jagód, zaś chemiczne indykatory to: uniwersalny papierek wskaźnikowy, fenoloftaleina i oranż metylowy. Postanowiliśmy wykonać jeden z naturalnych wskaźników. Każdy przyniósł bibułę i wywar z czerwonej kapusty. Moczyliśmy kawałki papieru w wywarze i zawieszaliśmy na sznurkach, aby wyschły. Wykonane wskaźniki wykorzystaliśmy na kolejnych zajęciach. Korzystaliśmy z notatek z lekcji chemii.

10. Na kolejne zajęcia każdy z nas przyniósł z domu substancje o kwaśnym smaku, o których mówiliśmy na poprzednim spotkaniu. Sprawdziliśmy, wykorzystując wykonane na zajęciach papierki wskaźnikowe czy rzeczywiście zawierają one kwas. DOŚWIADCZENIE Wniosek: wszystkie substancje o kwaśnym smaku zmieniły zabarwienie papierka na kolor mniej lub bardziej czerwony, a więc są to kwasy.

11. ZAJĘCIA W CZASIE FERII • Podczas ferii uczestniczyliśmy w zajęciach, które składały się z dwóch części. Pierwszą z nich prowadził pan Adam Cudowski. Przypominaliśmy sobie w jaki sposób możemy otrzymać tlenki: • Utleniając pierwiastek • Rozkładając związki zawierające tlen. • Redukując tlenek wyższy do niższego • Utleniając tlenek niższy do wyższego. • Następnie poznaliśmy reakcje tlenków: • a) kwasowych: • reakcja z wodą, np.: SO3 + H20  H2SO4 • reakcja z zasadą, np.: CO2 + 2NaOH  Na2CO3 + H2O • b) zasadowych: • reakcja z wodą, np.: Li2O + H2O  2LiOH • reakcja z kwasem, np.: Na2O + H2SO4  Na2SO4 + H2O Korzystaliśmy z notatek z zajęć, przeprowadzonych z panem Cudowskim.

12. Utrwaliliśmy wiadomości o kwasach. Dowiedzieliśmy się co nieco o wodorotlenkach. Są to związki, składające się z metalu i grupy wodorotlenowej – OH. Pan Cudowski pokazał nam wzór ogólny wodorotlenków: • M(OH)n • oraz sposoby ich otrzymywania:1.Reakcja aktywnego metalu z wodą, np.: Ca + 2H2O  Ca(OH)2 + H2 • 2. Reakcja tlenku zasadowego z wodą, np.: CaO + H2O  Ca(OH)2 • 3. Reakcja mocnej zasady z solą danego metalu, np.: FeCl3 + 3NaOH  Fe(OH)3 + 3NaCl • Dzięki naszemu wykładowcy poznaliśmy także zasady, czyli wodne roztwory wodorotlenków. n Liczba grup wodorotlenowych = wartościowości metalu metal Korzystaliśmy z notatek z zajęć, przeprowadzonych z panem Cudowskim.

13. ZDJĘCIA Z I CZĘŚCI ZAJĘĆ

14. Podczas drugiej części spotkania na naszych zajęciach projektowych wykonywaliśmy zaplanowane w zespołach doświadczenia. • Doświadczenie IDo dwóch szklanych naczyń wlewamy wodę destylowaną i kwas siarkowy(VI). Dwie elektrody, podłączone do specjalnego urządzenia, wkładamy najpierw do pierwszej substancji, a następnie do drugiej, tak aby się nie dotykały. Obserwacje:Dioda nie zaświeciła się, gdy elektrody włożyliśmy do wody destylowanej, ale w kwasie owszem. Wniosek:Tylko w kwasie uzyskaliśmy pozytywny efekt, ponieważ zawiera on jony, które pod wpływem pola elektrycznego będą się poruszały i prąd popłynie, a woda destylowana ich nie zawiera.

15. Żarówka w obwodzie z roztworem kwasu zaświeciła się. W obwodzie z wodą destylowaną żarówka nie zaświeciła się.

16. DOŚWIADCZENIE IIDo kilku jabłek wsadziliśmy drut aluminiowy i miedziany, do nich podłączyliśmy przewody elektryczne, które następnie podłączyliśmy do pocztówki grającej, tworząc zamknięty obwód elektryczny. Obserwacje:Pocztówka wydała cichy dźwięk, można było rozróżnić piosenkę nagraną na pozytywce..Wnioski:Owoce przewodzą prąd elektryczny, ponieważ zawierają w sobie kwas.

17. DOŚWIADCZENIE III • Do cylindra miarowego wlaliśmy wodę. Następnie, aby otrzymać tlenek siarki spaliliśmy siarkę. Do wody dodaliśmy tlenek siarki(IV) i szybko, mieszając gaz z wodą zakryliśmy cylinder pokrywką.Obserwacje:Mieszanina wydzieliła okropny zapach.Wnioski:W wyniku rozpuszczenia tlenku niemetalu w wodzie można otrzymać kwas. Zbadaliśmy to dzięki papierkowi uniwersalnemu, który zmienił zabarwienie na kolor czerwony.

18. ZDJĘCIA Z DOŚWIADCZENIA

19. DRUGI DZIEŃ ZAJĘĆ PODCZAS FERII • Podczas drugiej części zajęć wykładowych pan Adam Cudowski zapoznał nas z solami. Były one najtrudniejsze do zrozumienia, ale daliśmy radę. Zapisaliśmy kilka przykładowych metod otrzymywania soli: • metal + kwas  sól + wodór, np.: Mg + H2SO4  MgSO4 + H2 • tlenek metalu + kwas  sól + woda, np.: MgO + H2SO4  MgSO4 + H2O • tlenek metalu + tlenek kwasowy  sól, np.: MgO + N2O5  Mg(NO3)2 • wodorotlenek + tlenek kwasowy  sól + woda, np.: Mg(OH)2 + SO3  MgSO4 +H2O • kwas + wodorotlenek  sól + woda, np.: 2H3PO4 + 3Ca(OH)2  Ca3(PO4)2 + H2O • metal + niemetal  sól, np.: Fe + Cl2  FeCl2 • kwas1 + sól1  kwas2 + sól2, np.: 6HNO3 + Ca3(PO4)2 2H3PO4 + 3Ca(NO3)2 • zasada1 + sól1  zasada2 + sól2, np.: 2KOH + CuCl2  Cu(OH)2 + 2KCl • sól1 + sól2  sól3 + sól4, np.: BaCl2+ Na2SO4  BaSO4 + 2NaCl Korzystaliśmy z notatek z zajęć, przeprowadzonych z panem Cudowskim.

20. COŚ O SOLACH • Na kolejnych zajęciach utrwalaliśmy naszą wiedzą o kwasach, solach i wodorotlenkach. Sole to związki chemiczne, zawierające w cząsteczce kation metalu (lub kation NH4+) i anion reszty kwasowej. Korzystaliśmy z notatek z zajęć, przeprowadzonych z panem Cudowskim.

21. TWORZENIE OGRÓDKÓW CHEMICZNYCH Roztwór szkła wodnego (wodny roztwór krzemianu sodu Na2SiO3) rozcieńczaliśmy wodą i wlewaliśmy do zlewki. Kolorowe kryształy różnych uwodnionych soli umieszczaliśmy w roztworze w taki sposób, aby dno zlewki było nimi w miarę równo pokryte. Po krótkim czasie w zlewce rozkwitał kolorowy ogród chemiczny. Było to jedno z bardziej efektownych doświadczeń, które wykonywaliśmy na zajęciach.

22. ZASADY BHP PODCZAS PRACY ZE STĘŻONYMI KWASAMI • Podczas kolejnych zajęć omawialiśmy dokładniej właściwości kwasu solnego, siarkowego(VI) i azotowego(V). Są to kwasy bardzo niebezpieczne, ponieważ mogą powodować wiele negatywnych skutków, np.: kwas siarkowy potrafi wypalić dziurę choćby w papierze, drewnie lub materiale. Poznaliśmy zasady postępowania podczas pracy z substancjami żrącymi. Obejrzeliśmy bardzo pouczający film. Zastanawialiśmy się co mógłby spowodować żrący kwas w styczności z ludzką skórą ? Korzystaliśmy z wiedzy z zajęć.

23. DOŚWIADCZENIE I • Kwas siarkowy (VI) wlewaliśmy na papier, drewno oraz dodawaliśmy go do mleka. Zaobserwowaliśmy, że wypalił on dziurę w papierze, drewnie oraz spowodował ścięcie mleka . Wywnioskowaliśmy, że kwas ten jest substancją silnie żrącą.

24. Poznajemy ZJAWISKO DYSOCJACJI ELEKTROLITYCZNEJ KWASÓW i WODOROTLENKÓW • Dysocjacja elektrolityczna została odkryta przez szwedzkiego chemika Svante Arrheniusa w 1887 r. Stwierdził on, że substancje chemiczne można podzielić na dwie grupy:elektrolity - roztwory substancji, które przewodzą prąd elektrycznynieelektrolity - roztwory substancji, które nie przewodzą prądu elektrycznego. Na kolejnych zajęciach uczyliśmy się pisać równania dysocjacji elektrolitycznej. Pani Ewa Bojarzyńska wytłumaczyła nam, na czym polega proces dysocjacji elektrolitycznej. Wiemy już, że jest to proces, polegający na rozpadzie cząsteczki związków chemicznych pod wpływem oddziaływania cząsteczek wody na jony dodatnie (kationy) i ujemne (aniony). Próbowaliśmy zrozumieć dlaczego jeden jon jest dodatni, a drugi ujemny. Dowiedzieliśmy się, że wynika to z budowy cząsteczki danego związku chemicznego oraz budowy atomu. Zajęcia pomogły nam w poznaniu procesu dysocjacji i zrozumieniu jak pisać równania reakcji dysocjacji. Korzystaliśmy ze strony internetowej: http://www.miasto.zgierz.pl/gim1/uczen/chemia/lekcja/dysocjacja.html

25. TECZKI TEMATYCZNE (portfolia kwasów) • Każdy z czterech zespołów miał za zadanie zebrać informację na temat budowy cząsteczki, właściwości, zastosowania i otrzymywania kwasów, które losowo przypadły nam na pierwszych zajęciach w tym semestrze. Liderzy zespołów przedstawiali przygotowane wiadomości i wspólnie dyskutowaliśmy na temat poszczególnych wypowiedzi.

26. Projekt gry dydaktycznej • Ostatnią wspólną pracą w zespołach było przygotowanie projektu gry dydaktycznej. Wymieniliśmy się wykonanymi grami i wykorzystując je utrwalaliśmy zdobytą na zajęciach wiedzę.

27. DOŚWIADCZENIE Z GLEBĄ I • Na naszych zajęciach projektowaliśmy również doświadczenie mające na celu zbadanie odczynu gleby. Jedynym ze sposobów zbadania odczynu gleby jest zalanie jej octem. Najpierw należy pobrać próbkę gleby i umieścić ją do połowy naczynia. Następnie wlewamy ocet(10%) tak do około ¾ naczynia. Zamaczamy papierek wskaźnikowy. Odczytujemy zabarwienie. • Obserwacje: po wlaniu octu do naczynia gleba zaczęła szumieć i zrobiły się bąbelki. Wskaźnik zabarwił się na kolor pomarańczowy. • Wnioski: gleba ma odczyn średnio kwaśny.

28. DOŚWIADCZENIE Z GLEBĄ II • Kolejnym sposobem zbadania odczynu gleby jest zalanie jej wodą destylowaną. Należy wsypać ziemię do rozciętej butelki, tak do połowy, a następnie zalać ją wodą destylowaną i zamoczyć papierek uniwersalny. • Obserwacje: papierek zmienił kolor na pomarańczowy. • Wniosek: gleba ma odczyn kwasowy.

29. ZDJĘCIA DO DOŚWIADCZEŃ Z GLEBĄ

30. OSTATNIE ZAJĘCIA • Ostatnie zajęcia przeznaczyliśmy na utrwalanie wiadomości m.in. pisaliśmy równania otrzymywania kwasów, wodorotlenków i soli. Rozumiemy już, że kwasy odgrywają bardzo ważną rolę w naszym codziennym życiu, stanowią więc więc klucz do rzeczywistości.

31. Wyniki naszej pracy zaprezentowaliśmy naszym kolegom oraz rodzicom na zebraniu klasowym.

32. KORZYSTALIŚMY Z NASTĘPUJĄCEJ LITERATURY: • B. Kupczyk; W. Nowak; M.B. Szczepaniak – Chemia – Operon 2007 • Z. Kluz, K. Łopata, E. Odrowąż, M. Poźniczek – Chemia w gimnazjum – WSiP W-wa 2009 • B. Kupczyk, W. Nowak, M. Szczepaniak – Chemia – Vademecum – Operon Gdynia 2009 • B. Earl, L. Wilford – Chemia – podręcznik dla gimnazjum – Prószyński i S-ka W-wa 1999 • K. Pazdro – Repetytorium z chemii – Oficyna Edukacyjna K. Pazdro W-wa 2001 • M. Koszmider – Zbiór zadań podstawowych. Chemia dla gimnazjalistów W-wa 1999 • www.zdrowa-ziemia.pl • http://szkolnictwo.pl • http://wiedza.ekologia.pl • www.wynalazki.mt.com.pl • http://portalwiedzy.onet.pl • http://pl.wikipedia.org

33. KONIEC • Dziękujemy za uwagę • Wykonali:Izabela AndrysewiczMartyna Kitlasz