Vorstschade in de boomkwekerij Boomtelersfederatie Noord-België Dinsdag 13 november 2012

1. Vorstschade in de boomkwekerijBoomtelersfederatie Noord-BelgiëDinsdag 13 november 2012 CLTV: Koen Aerts +31 630 94 81 69 k.aerts@cltvzundert.nl Agro Vangeel: Peter Truyens +32 479 99 44 21 peter@agrovangeel.be

2. Oorzaak van schade (Peter) • Soorten vorstschade (Koen) • Fysieke bescherming (Koen) • Teelttechnische bescherming (Peter)

3. Oorzaak van schade

4. Oorzaken van vorstschade: - Tijdstip - Snelheid, duur en de mate van vorst - Weersomstandigheden - Type plant - Standplaats

5. Oorzaken van vorstschade: Tijdstip - Wanneer: herfst, winter, lente - Plantstadium - rust - sapstroom -> in de herfst en het voorjaar is houtweefsel juist harder dan de bast en cambium -> schade zowel aan hout als bast en cambium is , dan kan geconcludeerd worden dat de afharding onvoldoende geweest is.

6. Oorzaken van vorstschade: • Snelheid, duur en de mate van de vorst • - Hoe hard • - Hoe lang • (Afwisseling van dooi en vorst, hierdoor kan ontharding van het gewas optreden) • - Temperatuur dag en nacht • (Snelheid van temperatuur daling)

7. Oorzaken van vorstschade: Weersomstanigheden - Wind (uit wisseling van warmte: grond en lucht) (Uitdroging) - Bewolking (Terugkaatsing van de aardwarmte) - Relatieve vochtigheid (In drogere lucht wordt lagere temperaturen gemeten dan in vochtige lucht) Wanneer kan het gemakkelijk tot vorst komen: Afwezigheid van bewolking en de aanwezigheid van droge lucht Afwezigheid van bewolking en de windstil weer Afwezigheid van vocht en winderig weer

8. Oorzaken van vorstschade: Type plant - Leeftijd van de plant (Pas geplant of al jaren in de grond) - Bladhoudend of bladverliezen (Kans op uitdroging) - Half winterhard of winterhard

9. Oorzaken van vorstschade : STANDPLAATS • - Vollegrond: • - Toestand van de grond • - vocht of droog • - gesloten en opengewerkte grond • -Met of zonder grasbanen • - Containerveld: • - Lava, steenpuin, platiek+ AWD, AWD • - Type container: met of zonder voetjes, afwatering • - Groeiplaats: • -Beschut of niet: windschermen • - Helling (warme en koude lucht versus densiteit)

10. Soorten vorstschade

11. Soorten vorstschade (IJSVORMING, UITDROGING, NACHTVORST)- IJSVORMING (bij zeer lage temperaturen, uitzonderlijk!)- februari 2012 - warme december/januari maand - temp < -20° - nog kouder boven sneeuwgrens (schade bij bomen, bastbeschadiging) - vocht in de cellen bevriest, cellen kapot Schade eerst zichtbaar bij bladhoudende gewassen, bvb Photinia, Eleagnus, Prunus (onverkoopbare planten, beschadiging) Bij bvb winterharde coniferen (Juniperus bvb) of Buxus in pot schade pas zichtbaar in mei (doodgevroren wortels)

12. Soorten vorstschade (IJSVORMING, UITDROGING, NACHTVORST)- UITDROGING (zonnige dagen, wind met vorst!)- gemiddelde winter met lichte vorst - bevroren pot/bodem - wortels kunnen geen vocht opnemen - bovengronds verdamping  uitdroging! - insterven van takken - bruin blad bij bladhoudende gewassen

13. Soortenvorstschade (IJSVORMING, UITDROGING, NACHTVORST)- NACHTVORST (najaar, voorjaar!)- gewassen die lang zijn doorgegroeid, bemesting ! - ‘zachte’ containergewassen die nog buiten staan - pas uitgelopen knoppen, vroege gewassen

14. VOORKOMEN VAN VORSTSCHADE- preventiemaatregelen afhankelijk van te verwachten type van vorstschade ! - onvoorspelbaar, maatregel = verzekering (investering) - verschillende types van vorstschade kunnen in eenzelfde seizoen voorkomen - gewasafhankelijk, grondsoortafhankelijk - vorstschade heeft invloed op vitaliteit plant (en omgekeerd)- ziektegevoeligheid - groeikracht

15. Fysieke bescherming:

16. Afdekmaterialen- Folies- Vliesdoek- Geweven doekenTunnelsystemenKoeling / Vorstvrije kas

17. AfdekmaterialenFoliesDichte en geperforeerde folies NoppenfolieEigenschappen: - winddicht afdekken van teelten - laat geen lucht en vocht door (schimmelvorming) - goedkoop

18. AfdekmaterialenVliesdoek17-18 g/m² en 30 g/m² Breedtes tussen 1,5 m en 16mEigenschappen: - afdekken van bvb vaste planten, kleinere opp., lagere kruidachtige planten (in de kas) - kan ook niet te lang blijven liggen (broei) - oppassen voor scheuren

20. AfdekmaterialenGeweven doeken (Agrocover, Hiemalia)Bescherm- en vervroegingsnet (winter, voorjaar) Vastzetten met pennen in de grond, zandzakjes Weinig windgevoelig Breedtes van 4 – 6 – 8 – 10 – 12 – 14 – 16 – 18 - 22m,maatwerk via confectie mogelijk ! Gedeeltelijk lucht en vochtdoorlatend Toepassing op zaaibedden

21. AfdekmaterialenAgrocover: 30 g/m², Hiemalia, 90 g/m²)Eigenschappen: - Kan praktisch niet scheuren - Meerjarig gebruik mogelijk - Weinig problemen met condens/schimmel - Thermische werking (hogere nachtt°) - Transparant/wit kunststof (laat veel licht door) - Mogelijkheden met groene variant (donkerder doek, bepaalde gezaaide boomkwekerijgewassen) - Beschermt tevens tegen hagel, slagregen, vogelvraat en grote insekten

24. Tunnelsystemen- Vorstbescherming voor op containerveld - Stevige boogconstructie met folieRovero 600 ECO- Breedte 6,00 m - Hoogte 2,60 m - Elke 2 m een boog plaatsen - Lengtes tot 100 m mogelijk - Gewone schroefankers of pootloze ankers

25. TunnelsystemenRovero 600 - Breedte 6,00 m - Hoogte 3,00 m - Elke 2 m een boog plaatsen - Extra schoren aan boog gemonteerd - Lengtes tot 100 m mogelijk - Gewone schroefankers of pootloze ankers (containerveld)

28. Koeling Welke gewassen koelen? • Heel veel kan (oppassen met groenblijvend materiaal, duurtijd van koelen)• Geworteld stek in / uit pluggen • Plantgoed pot • Wortelgoed vollegrond • Leverbare planten • Start met winterharde sortiment • Bladverliezende harde heesters • Coniferen

29. KoelingSystemen? • 0 graden (koelen), niet op CLTV- tot 2-3 maanden - gemakkelijk - minder kans op bladval • -2 en -3 graden (vriezen), wel op CLTV- langer dan 2-3 maanden - langzaam ontdooien - beter in rust - minder schimmelvorming

30. Koeling CLTV : – 2 graden (plantgoed) CLTV: – 3 graden (zaden en winterstek)• Bewaren voor langere tijd (> 2-3 maanden) • Planten volledig in rust • Voor verlengen van het plantseizoen • Voor het transporteren over grotere afstand • Langzaam ontdooien • Minder schimmelvorming • Planten kunnen uitdrogen • Planten luchtdicht inpakken • 99 % van alle problemen gebeuren in het voortraject van het invriezen

32. KoelingGewas• Goed afgehard (niet veel stikstof wel kali) • Blad eraf • Niet te vroeg (november) • Niet direct uit de kas; buiten afharden • Gezond, ook in de wortels • Eventueel eerst afharden in schuur (5-10 graden) • Bewaarproblemen: slecht groeiresultaat

33. Koeling Voorbehandeling• Niet nat in de cel! Dus liefst met droog weer rooien. Niet bij vorst verwerken i.v.m. breken • Eventueel op laten drogen • Planten goed uitschudden • Preventief spuiten met schimmelbestrijdingsmiddel • Niet meer dan 10-15 % van celinhoud ineens volzetten • Planten met wortels naar binnen leggen in krat

34. Vorstvrije kas - oppassen voor uitdroging - afdekken in de kas - containerteeltgewassen - zijkanten kas afschermen met anti-condens folie / noppenfolie - gebruik maken van automatisch schermdoek

35. Teelttechnische bescherming:

36. Teelttechnische bescherming: • - Voeding in wortel, stam, knop en blad • - Voorkomen van uitdroging • - Standplaats

37. Teelttechnische bescherming: Voeding • Standaard denkt iedereen aan: • - Kalium • - Planten tijdig afharden • Belangrijker is: • - Brix Waarde • - Photo Finish • - Ec-waarde in de cel • - PRP EBV • - Pretect • - Shuttle Seven • ….

38. Teelttechnische bescherming: Uitdroging • Bescherming tegen uitdrogen • Zowel bladhoudende als bladverliezende • -Manieren • Binnen zetten (lava, AWD, Plastiek+ AWD) • Wateren (blad en bloem vochtig houden) • Doeken, plastiek, schermen • Bespuiting met Fitotherm

39. Teelttechnische bescherming: Standplaats • - Vollegrond: • - Bewerking van de grond (open of gesloten) • - Vochttoestand • - Containerveld: • - Welke eerst binnen zetten? • Lava, steenpuin, platiek+ AWD, AWD • Container: met of zonder voetjes,afwatering • - Groeiplaats: • -Beschut of niet: windschermen • - Helling (warme en koude lucht versus densiteit)

40. Vragen ? CLTV: Koen Aerts +31 630 94 81 69 k.aerts@cltvzundert.nl Agro Vangeel: Peter Truyens +32 479 99 44 21 peter@agrovangeel.be