dr n. med. Maria Cisek 2009/10

1. Temat: Koncepcje zdrowia rodziny dr n. med. Maria Cisek 2009/10 Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

2. Zmiany demograficzne rodzin Skąd te zmiany? • Wzrost tendencji do planowania rodziny, coraz szersza oferta środków antykoncepcyjnych; • Wzrost aktywności zawodowej kobiet • Zmiana roli kobiety w rodzinie i społeczeństwie • Zwiększone zatrudnienie w zawodach pozarolniczych • Wzrost kosztów wychowywania i kształcenia dzieci • Dążenie do osiągnięcia wyższej stopy życiowej • Wyższy przeciętny wiek zawierania małżeństw

3. Przyczyny zmian…… • Zmniejszenie wpływów tradycji • Wiele zadań opiekuńczych przejęły zakłady opieki, dotyczy to szczególnie starszych i niepełnosprawnych • Rozwój medycyny- instytucjonalizacja opieki medycznej • Zapewnienie domowej opieki starszym ludziom zależy nie tylko od ich sprawności, ale także od płci. • Proces socjalizacji przejęty głównie przez szkoły i mass media

4. Nie wszędzie tak samo… • Znaczne zróżnicowanie kulturowe w odniesieniu do różnych aspektów rodziny. • Odmienne typy małżeństw: Poligamia Poliandria • Różne zasady i kryteria doboru współmałżonków, np. endogamiczne egzogamiczne:

5. CZYM JEST RODZINA? • To grupa osób połączonych ze sobą więzią małżeństwa, pokrewieństwa, powinowactwa lub adopcji. • Wyróżnia ją od innych zbiorowości intymność stosunków między jej członkami i trwałość związków emocjonalnych • Osoby ją tworzące są powiązane systemem stosunków uregulowanych prawnie

6. Cel istnienia rodziny • fizyczne przetrwanie • społeczna ochrona • edukacja i rozwój indywidualny

7. Rodzina jako grupa posiada: • cele wspólne, wymagające skoordynowanych działań • tożsamość i odrębność od innych grup • organizację- strukturę, podział ról, decyzji • ośrodki skupienia

8. Przynależność do grupy oznacza: • Funkcje i zadania do wykonania • Wzory postępowania, którym się trzeba podporządkować • Wzór fizyczny (ubranie, wygląd) • Wzór moralny (zasady obowiązujące w danej rodzinie).

9. Główne determinanty zdrowia rodziny • wiek, płeć, czynniki dziedziczne • indywidualne czynniki stylu życia • sieć stosunków społecznych • stres- wydarzenia rodzinne • ogólne społeczno-ekonomiczne, i kulturowe i środowiskowe warunki – zapobieganie chorobom(żywienie, palenie) (żywność, edukacja, śr.pracy i życia, bezrobocie, woda i stan sanitarny,warunki mieszkaniowe)

10. Życie rodzinne- uwarunkowania: • System komunikowania się • System dawania wsparcia • Uczenie szacunku wobec innych • Poczucie zaufania • Poczucie uczciwości • Przekazywanie systemu wartości • Przekazywanie tradycji, religii • Uczenie sposobów spędzania wolnego czasu • Uczenie szukania pomocy poza rodziną.

11. STRUKTURA RODZINY • pełna /niepełna i ew. przyczyna niepełności • liczba wspólnie mieszkających pokoleń • liczebność i układ pokrewieństwa w rodzinie • obciążenie poszczególnych członków rodziny obowiązkami

12. Struktura rodzin w Polsce

13. Charakter rodziny… • nuklearna= rodzice i dzieci, (czyli krewni pierwszego stopnia) • rozszerzona= dziadkowie i dzieci mieszkają wspólnie), ciotki i wujowie, kuzyni (krewni drugiego i trzeciego stopnia). • Rodzinne „puste gniazdo” • Rodzina nietradycyjna (rodzic + dziecko, para + dziecko, para tej samej płci) Wzrasta liczba rozwodów oraz liczba dzieci pozamałżeńskich

14. Typy rodzin w USA • nuklearna bez dzieci • nuklearna z dziećmi w związku formalnym lub nie • żona i mąż z poprzednich związków + dzieci • komuna • seriale • nieformalny związek • homoseksualne • samotne osoby dorosłe

15. FUNKCJE RODZINY A.Biopsychiczne: • prokreacyjna • seksualna B. Ekonomiczne • materialno- ekonomiczna • opiekuńczo- zabezpieczająca

16. C. Społeczno-wyznaczająca: • stratyfikacyjna • legalizacyjno-kontrolna D.Funkcje społeczno-psychologiczne • socjalizacyjno- wychowawcza • kulturalna • religijna • rekreacyjno- towarzyska • emocjonalno- ekspresyjna

17. ETAPY FUNKCJONOWANIA RODZINY W SPOŁECZEŃSTWIE. • Małżeństwo bez dzieci (przeddzietne) • Małżeństwo z małymi dziećmi • Faza odchodzenia dzieci z domu. • Małżeństwo odłączone od dzieci („puste gniazdo”).

18. Fazy życia rodziny wg Duvall’a • faza - para małżeńska (bez dzieci) około 2 lata,  • faza - para z małym dzieckiem (od urodzenia do 30 miesiąca życia pierwszego dziecka),  • faza - rodziny z dzieckiem (dziećmi) w okresie przedszkolnym (między 30 miesiącem życia a 6 rokiem życia pierwszego dziecka),  • faza - rodziny z dzieckiem (dziećmi) w okresie szkolnym (najstarsze dziecko miedzy 6 a 13 rokiem życia), 

19. Fazy życia rodziny wg Duvall’a • faza - rodziny z nastolatkiem (między 13 a 21 rokiem życia pierwszego dziecka),  • faza - rodziny z dziećmi opuszczającymi dom(od pierwszego do ostatniego dziecka opuszczającego dom),  • faza - rodzice w wieku średnim(„puste gniazdo”/ postparentalna, wycofanie się z aktywności, przejście na emeryturę),  • faza – starzenie się członków rodziny(odejście, śmierć jednego, obu małżonków).

20. Uwarunkowania funkcjonowania rodziny w społeczeństwie • Rodzina bliższa i dalsza (dalecy krewni) • Krąg znajomych i towarzyski, sąsiedzi • Zakład pracy • Szkoła • Kościół • Media • Zakłady usługowe z służbą zdrowia • Organizacje polityczne i społeczne

21. Skutki ubóstwa w rodzinie w kategoriach syndromu • zdrowia somatycznego- stymuluje genetyczne determinanty chorób somatycznych (gruźlica, choroby narządu ruchu, układu krążenia • zdrowia psychicznego(utrata pracy,brak satysfakcji życiowej) • zdrowia społecznego (rola i miejsce w społeczeństwie)

22. Zjawiska towarzyszące bezrobociu: • kryzys ekonomiczny – stres • niedostatki kultury i edukacji zdrowotnej, niekorzystne trendy chorób • zróżnicowana dostępność do opieki medycznej

23. Pielęgniarstwo Rodzinne • 1985 r Instrukcja w sprawie pielęgniarki środowiskowej do zadań zalicza: ..............”rozpoznanie i ocena sytuacji zdrowotno-społecznej rodziny , poszczególnych osób wrodzinie oraz określenie potrzeb zdrowotnych ze szczególnymuwzględnieniem rodzin (osób) ryzyka zdrowotnego i społecznego.”

24. Tradycyjna i nowoczesna rola pielęgniarki środowiskowej • komplementarność opieki nad zdrowiem i człowiekiem zdrowym oraz nad chorobą i człowiekiem chorym • wysokie znaczenie edukacji, doradztwa, upodmiotowienie pacjenta, partnerstwo • koncentracja na chorobie i człowieku chorym • dominacja czynności i świadczeń usługowych o charakterze instrumentalnym

25. Tradycja i nowoczesność cd. • pacjent/klient – rodzina, społeczność lokalna, grupy ryzyka – przy zachowaniu indywidualizacji w w pielęgnowaniu • umiejętność wyodrębnienia i realizacji samodzielnych zadań przy zachowaniu i doskonaleniu • współpracy z lekarzem • minimalna współpraca z rodziną, orientacja na indywidualną opiekę • podejmowanie zadań na zlecenie lekarza

26. Praca z rodziną Praca początkowo polegała na: - przekazywaniu wiedzy higienicznej (rodzina to odbiorca i wykonawca zleceń) - obecnie coraz wyraźne jest traktowanie rodziny jako specjalnego podmiotu opieki pielęgniarskiej, odrębnego w stosunku do poszczególnych członków rodziny; - podmiotem opieki staje się cała rodzina

27. Praca z rodziną • Rodzina jest bezsprzecznie istotnym ogniwem opieki nad zdrowiem • Obejmuje zadania pielęgnacyjne, • współudział w kształtowaniu pozytywnych emocji i dobrego samopoczucia w trakcie hospitalizacji, - • udział rodziny w opiece domowej nad chorym przewlekle przesądza o skuteczności terapii, • zabezpieczenie, zachowanie i ochronę zdrowia jej członków

28. - współdziałanie z rodziną i zapewnienie opieki uwarunkowane jest zwyczajami kulturowymi rodziny; - współdziałanie ma ogromne znaczenie dla końcowych efektów działań na rzecz zdrowia , zaangażowanie rodzin w ochronę i zachowanie własnego zdrowia i pomoc chorym członkom rodziny

29. Rodzina powinna być włączona jako integralna cześć holistycznego systemu opieki nad członkiem rodziny Efektywniejszymi metodami współdziałania z rodziną są doradztwo: edukacja, udzielanie wsparcia w sytuacji kryzysowej

30. Wydolność opiekuńczo-pielęgnacyjna rodziny • struktura • sprawność fizyczna i psychiczna członków rodziny. • funkcjonowanie społeczne • sytuacja bytowa rodziny • funkcjonowanie emocjonalne • wiedza i umiejętności członków rodziny

31. W realizowaniu swych zadań i funkcji rodzina współpracuje z różnymi instytucjami: • Szkoły i inne placówki wychowawcze i opiekuńcze; • Zakład pracy; • Instytucje usługowe; • Środki masowego przekazu; • Kościół • Organizacje polityczne i społeczne

32. Rodzina jako instytucja realizuje zadania wobec swoich członków: • w promocji zdrowia • w profilaktyce • w leczeniu i rehabilitacji

33. Koncepcje zdrowia rodziny • Model kliniczny • Wywiązywania się z ról • Adaptacyjny • Eudajmoniczny (A.Smith 1983)

34. Model kliniczny • Zdrowie rozumiane jako brak choroby Znajduje zastosowanie • w wypadku braku zdrowia spowodowane oczywistą chorobą fizyczną ,psychiczną, • w wypadku pogorszenia lub dysfunkcji systemu rodziny

35. Zadania pielęgniarki: • koncentracja na chorym w celu likwidacji choroby, rodzina uwzględniona przy wypisie pacjenta ze szpitala i w znaczeniu etiologicznym

36. Model wywiązywania się z ról Oparty na teorii cyklu życia rodziny podzielonego na fazy, to dobre samopoczucie • Zdrowie utożsamiane jest jako dobre samopoczucie ze zdolnością do efektywnego, skutecznego dobrego funkcjonowania biopsychospolecznego i osiągania zadań wynikających z rozwoju rodziny

37. Zadania pielęgniarki; • Oddziaływanie na kondycję fizyczną i psychiczną oraz dobre funkcjonowanie społeczne w tym rodzinne • rodzina uwzględniona jest w funkcjach rehabilitacyjnych na rzecz osoby chorej i w niewielkim zakresie uwzględniany przez pielęgniarkę

38. Model adaptacyjny Zdrowie rodziny charakteryzowane jest jako skuteczne i produktywne interakcje z fizycznym i społecznym środowiskiem, jako sprawność w czynnościach życia codziennego • dostarczenie elastycznych wzorów umożliwiających jednostce przystosowanie się, • lub które przygotowują do zmiany i rozwoju

39. Zadania pielęgniarki; • Wzmocnienie sprawności, zastąpienie albo pomoc w czynnościach codziennego życia • rodzina zabezpiecza realizacje i pomoc w czynnościach życia codziennego i głównie w tym znaczeniu jest partnerem pielęgniarki rodzinnej

40. Model Eudajmoniczny Zdrowie rozumiane jako samorealizacja (do osiągnięcia której jednostka czerpie już z osiągniętego rozwoju), dla podniesienia ogólnego dobrostanu (well-being) i osiągnięcia szczytu własnych możliwości. (oparta na teorii energii, Pratt’a 1976)

41. Zdrowie to samodzielne i twórcze życie, nie tylko bez chorób i niepełnej sprawności, ale również wraz z nimi jeśli nie udało się ich uniknąć • Zadania pielęgniarki;wsparcie, zabezpieczenie, potęgowanie , ochrona i przywracanie optymalnego poziomu samodzielnego , aktywnego i twórczego życia • Rodzina jest podmiotem świadczeń, pielęgniarka doradcą, konsultantem i pomocnikiem.

42. Ten typ rodziny charakteryzuje • promowanie wolności i zmian • różny i aktywny kontakt z innymi grupami oraz elastycznymi relacjami z nimi • w konsekwencji następuje rozwój indywidualnych kompetencji, które współdziałają z rozwojem samooceny i skuteczności. ( wg. Pratt’a)

43. KOMPETENCJA ........ważna cecha jednostki z punktu widzenia skuteczności interwencji zdrowotnej, dlatego, ze dzięki jej posiadaniu ludzie mogą ocenić i ewentualnie zmienić swoje zachowanie.

44. Kompetencje rodziny obejmują: • Wzory komunikacji • Spoistość, zwartość • Stopień integracji rodziny • Zdolność zmiany • Popieranie autonomii członków rodziny • Udział w tworzeniu norm i zasad • Udział we władzy • Zręczność w negocjacjach (Boardman 1973,Petze 1984,Pirdham i Hansen 1977)

45. Zachowania Zdrowotne wg Grochmana (1988) • Utożsamiane są ze zwyczajami • Zawierają atrybuty (przekonania, oczekiwania i przewidywania,motywy, wartości, spostrzeżenia)

46. Podstawy określania świadczeń pielęgniarki • Częstość występowania problemów zdrowotnych- nierówności zdrowotne Region kraju • Środowisko lokalne- wieś, stare dzielnice (starzy ludzie), niski status społeczny, typy rodzin Liczba mieszkańców

47. Negatywny źródło chorób –fizycznych, psychicznych, niedostosowania społ. niekorzystne wzory zachowań niska kultura zdrowotna Pozytywny źródło zdrowia fizycznego i psychicznego dostarczyciel korzystnych wzorów zachowań zdrowotnych wysoka kultura zdrowotna Rodzina jako zespół zdrowotny

48. ZDROWIE RODZINY =DYNAMICZNY PROCES WYNIKAJACY Z AKTYWNOSCI Rodziny zastosowanej DO PROMOCJI zdrowia rodziny I OPIEKI w OSIAGANIU DOBROSTANU (WELL-BEING), JAKO GRUPY I INDYWIDUALNIE POSZCZEGÓLNYCH JEJ CZŁONKÓW Ochrona zdrowia i Promocja zdrowia

49. Koncepcja zdrowia rodziny wg.Mauksch’sa(19740 ... Stan zdrowia odzwierciedla wzory całej rodziny, a nie indywidualnie jej członków, które rozwijają się w jej obrębie i zawierają wiedzę , postawy, wartości, zachowania oraz wyznaczają role i zadania członkom rodziny.

50. Koncepcje pielęgniarskie • F. Nightingale: -uzyskanie korzystnych warunków higienicznych i środowiskowych • D. Orem • uzyskanie optymalnego poziomu samoopieki i samoopielęgnacji • V. Henderson - zabezpieczenie zaspokojenia potrzeb