MIĘDZYNARODOWE OBROTY CZYNNIKAMI PRODUKCJI

1. MIĘDZYNARODOWE OBROTY CZYNNIKAMI PRODUKCJI

2. Czynniki produkcji: • Ziemia • Kapitał • Praca

3. Korzyści z wywozu czynników produkcji • Uzyskanie wyższej stopy zysku: • migracja siły roboczej ma miejsce, gdy występuje różnica w poziomie płacy między krajem a zagranicą, • wywóz kapitału zaś wtedy, gdy zastosowany za granicą przynosi większy zysk niż w kraju.

4. Korzyści z wywozu czynników produkcji 2. Niemożność zastosowania czynników produkcji na rynku wewnętrznym • w warunkach strukturalnego i znacznego bezrobocia część wolnej siły roboczej jest skłonna szukać pracy za granicą bez względu na związane z tym wyrzeczenia, • w okresie recesji gospodarczej wolny kapitał, który nie może znaleźć korzystnej lokaty na krajowym, wykazuje znacznie większą gotowość do przeniesienia się za granicę.

5. „Wywóz” ziemi • „Wywóz" ziemi miał incydentalny charakter i ograniczał się przede wszystkim do sprzedaży przez Rosję Alaski Stanom Zjednoczonym. • Zakup Alaski w 1867 r. budził kontrowersje zarówno w Rosji, jak i w Stanach Zjednoczonych. Wielu Amerykanów pytało jakie korzyści mogą mieć oni z tej lodowej pustyni. Inni natomiast ruszyli tam aby odkrywać jej nieznane bogactwa. W końcu XIX w. okazało się jakim błędem była jej sprzedaż przez Rosjan (Alaska została sprzedana za jedyne 7,2 mln USD). Pokłady złota oraz ropa naftowa całkowicie zmieniły jej oblicze.

6. MIĘDZYNARODOWE PRZEPŁYWY KAPITAŁU

7. Kapitał powstaje w krajach, których społeczeństwa więcej wytwarzają, niż konsumują. Im więcej wytworzonego dochodu narodowego w danym kraju jest akumulowane, tym szybciej narastają zasoby kapitału. Niektóre kraje nie są w stanie zapewnić wystarczającej wielkości kapitału, więc korzystają z tzw. akumulacji zewnętrznej.

8. Międzynarodowy przepływ kapitału, to wyłącznie odnotowany w bilansie płatniczym ruch siły nabywczej przez granicę. Najlepiej dla kraju przyjmującego kapitał jest, gdy pozostaje na stałe. Wówczas zyski z tego kapitału mogą być reinwestowane na miejscu, bez ich repatriacji (odsyłania do kraju pochodzenia kapitału).

9. Można wyróżnić trzy podstawowe etapy przepływu kapitału w historii gospodarki światowej: • Na przełomie średniowiecza i ery nowożytnej – obserwowano jednokierunkowy przepływ kapitału, bezpowrotne transfery z Europy na tereny Ameryki Północnej, Australii i Nowej Zelandii. • Okres kolonializmu – była to wielka fala emigracji kapitału charakteryzująca się tymczasowym, nie trwałym przepływem. Lokowanie następowało nie według zasad tworzenia spójnej gospodarki wewnętrznej o szerokiej infrastrukturze, lecz w wybranych dziedzinach, umożliwiających eksploatację surowców mineralnych (zwykle rabunkową) oraz eksploatację siły roboczej.

10. Można wyróżnić trzy podstawowe etapy przepływu kapitału w historii gospodarki światowej: • Od upadku kolonializmu do dnia dzisiejszego – przepływ kapitału następuje w formie trwałej lub tymczasowej. Istotną cechą jest dominująca rola korporacji transnarodowych. Zdecydowana większość przepływu kapitału w gospodarce światowej omijała rejony krajów rozwijających się, jak też krajów przechodzących transformację ustrojową. Zmieniło się to, gdy wystąpiło zjawisko offshoringu, czyli „ucieczki” tradycyjnych przemysłów do krajów rozwijających się i średnio rozwiniętych.

11. Przepływ kapitału można rozpatrywać: • w szerokim znaczeniu - wszelki odnotowywany w bilansie płatniczym ruch kapitału przez granicę, podmioty uczestniczące: przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe, banki komercyjne, budżety różnych szczebli oraz bank centralny, • w wąskim znaczeniu - podejmowany z motywu zysku i przez podmioty gospodarcze inne niż bank centralny.

12. Klasyfikacja przepływu kapitału 1. Przyjmując za czas (okres), na jaki następuje wywóz lub przywóz kapitału: • Krótkookresowy ruch kapitału - jeżeli okres spłaty wywiezionego lub przywiezionego kapitału nie przekracza 1 roku (kredyty handlowe, niektóre rodzaje kredytów finansowych oraz krótkookresowe lokaty na rynku walutowym). • Długookresowy ruch kapitału - jeżeli okres spłaty wywiezionego lub przywiezionego kapitału przekracza 1 rok.Wywóz kapitału ze źródeł prywatnych może mieć zarówno charakter długookresowy, jak i krótkookresowy.

13. Klasyfikacja przepływu kapitału 2. Według pochodzenia kapitału: • Wywóz kapitału ze źródeł publicznych - budżety różnego rodzaju agend rządowych, budżety lokalne, budżety organizacji międzynarodowych. Kredyty z tych źródeł są udzielane przede wszystkim z myślą o osiąganiu celów makroekonomicznych lub regionalnych (np. aktywizacji eksportu z danego kraju czy regionu). • Wywóz kapitału ze źródeł prywatnych - wszelkie formy wywozu kapitału przez przedsiębiorstwa, banki komercyjne i osoby prywatne. Jedynym z zasadniczych celów jest tu osiągnięcie zysku.

14. Klasyfikacja przepływu kapitału 3. Według formy wywożonego kapitału: • lokaty na rynku walutowym, • kredyty handlowe, • inwestycje portfelowe, • kredyty finansowe, • inwestycje bezpośrednie.

15. Lokaty na rynku walutowym • Obejmują krótkookresowe lokowanie kapitału na zagranicznym rynku w formie depozytów krótkoterminowych oraz niektórych papierów wartościowych z myślą o uzyskaniu zysku większego niż możliwy do osiągnięcia na rynku krajowym. • Podstawą zysku są występujące między poszczególnymi krajami różnice w stopie procentowej oraz różnice kursowe.

16. Kredyty handlowe - kredyty związane bezpośrednio z wymianą towarową: • Kupieckie – udzielane przez eksportera importerowi i często są elementem zwiększającym konkurencyjność danego towaru. • Bankowe - udzielane przez banki bankom zagranicznym lub przedsiębiorstwom zagranicznym. Odgrywają szczególną rolę w obrocie gotowymi obiektami przemysłowymi, statkami, samolotami, jak również w stosunkach krajów uprzemysłowionych z krajami rozwijającymi się.

17. Inwestycje portfelowe: • To długookresowe lokaty w zagranicznych papierach wartościowych, a zwłaszcza obligacjach i akcjach, w celu osiągnięcia dochodu wyższego niż z krajowych papierów wartościowych w postaci dywidend i odsetek, wyników gry giełdowej z tytułu różnic kursów walutowych. • W XIX i na początku XX wieku inwestowanie w obligacje zagraniczne było najważniejszą formą wywozu kapitału. Etapy: • zakup przez inwestorów zagranicznych obligacji emitowanych przez bank centralny czy rząd danego kraju, • zakup akcji zagranicznych przedsiębiorstw. • Współcześnie odgrywają zdecydowanie mniejszą rolę w przepływach kapitałowych.

18. Wywozu kapitału w postaci inwestycji portfelowych nie da się jednak wytłumaczyć różnicą stopy zysku występującą między dwoma krajami. Odpowiedzią jest natomiast teoria portfolio. Inwestor może osiągnąć wyższą stopę zysku przy danym ryzyku lub daną stopę zysku przy danym lub mniejszym ryzyku gdy dysponuje portfelem akcji zróżnicowanym w ściśle określony sposób.

19. Motywy wpływające na decyzje inwestorów odnośnie inwestycji portfelowych: • poziom ryzyka lokaty, • korzyści wynikające z różnic w kursach walutowych, • łatwość prowadzenia gry giełdowej, • wyższa stopa procentowa, • zwolnienia od opodatkowania dochodów uzyskanych na giełdzie.

20. Kredyty finansowe postawienie do dyspozycji kredytobiorcy określonych środków finansowych bez ograniczenia dotyczącego sposobu ich spożytkowania. • Są to głównie kredyty udzielane przez banki, a niekiedy agendy rządowe i organizacje. Organizacje międzynarodowe (częściej udzielają kredytów na osiągnięcie konkretnego celu np.: • zrekompensowanie strat wynikłych z załamania cen podstawowego towaru eksportowego, • stabilizację waluty, • finansowanie konkretnych przedsięwzięć inwestycyjnych). • Kredyty finansowe obarczone są ryzykiem.

21. Inwestycje bezpośrednie • Podejmowanie od podstaw samodzielnej działalności gospodarczej za granicą lub przejmowanie kierownictwa już istniejącego przedsiębiorstwa w celu osiągania zysku i innych korzyści. • Kierowanie działalnością gospodarczą za granicą jest cechą odróżniającą inwestycje bezpośrednie od inwestycji portfelowych (brak pakietu kontrolnego akcji). • Wspólną cechą obu tych form wywozu kapitału jest to, że zarówno inwestycje bezpośrednie jak i portfelowe prowadzą do zaangażowania wywiezionych środków w działalności gospodarczej.

22. Motywy inwestycji bezpośrednich: • chęć poszerzenia rynków zbytu, chęć ekspansji na rynek światowy – w zależności od stopnia liberalizacji rynku, • tańsza siła robocza – ważnym elementem jest przeanalizowanie wydajności pracy, • ulgi podatkowe i inne formy zachęt finansowych oraz ułatwienia w pokonywaniu barier w handlu zagranicznym, • niższe koszty surowców, energii i materiałów.

23. Dużą trudnością w prowadzeniu inwestycji bezpośrednich jest pokonanie stereotypów, do których należą: • kupowanie przez korporacje transnarodowe zakładów produkcyjnych danej gałęzi w celu ich zamknięcia, • stosowanie cen transferowych oraz innych sposobów uchylania się od podatków, • przenoszenie do krajów słabiej rozwiniętych zakładów uciążliwych dla środowiska, • dążenie do osiągania wysokich zysków bez względu na skutki dla ludności danego kraju.

24. Znaczenie inwestycji bezpośrednich w gospodarce światowej: • Inwestycje bezpośrednie odgrywają bardzo dużą rolę w gospodarce światowej. Od 1985 r. następuje ich dynamiczny wzrost, a ich suma powiększa się szybciej niż tempo wzrostu PKB. • W efekcie w początkach lat dziewięćdziesiątych XX wieku skumulowana wielkość inwestycji zagranicznych stanowiła 8% światowego PKB.

28. Czynniki wzrostu inwestycji zagranicznych: • Postęp techniczny, a zwłaszcza rewolucyjne zmiany w dziedzinie przetwarzania i przenoszenia informacji. • Procesy integracyjne, zwłaszcza w Europie Zachodniej (postęp w integracji w ramach EWG, i następnie UE prowadził do eliminacji ograniczeń ruchu kapitału między krajami Wspólnoty, przyczyniając się do rozwoju inwestycji bezpośrednich) • Procesy zachodzące w dziedzinie polityki ekonomicznej. W skali pojedynczych krajów jest to proces masowej prywatyzacji i deregulacji niektórych branż czy gałęzi gospodarki znajdujących się bądź w rękach państwowych, bądź zastrzeżonych dla jednego przedsiębiorstwa z dominującym kapitałem państwowym (np. lotnictwo i telekomunikacja).

29. Wpływ inwestycji bezpośrednich na gospodarkę kraju wywożącego kapitał. Korzyści: • W dłuższym okresie inwestycje dokonywane za granicą mogą prowadzić do poprawy bilansu płatniczego (gdy filie lub przedsiębiorstwa powstałe dzięki inwestycjom zagranicznym zaczną przynosić zysk. Jeżeli część tego zysku będzie następnie transferowana do kraju pochodzenia kapitału, to wpłynie na poprawę jego bilansu płatniczego). • Wpływ na wielkość eksportu. W dłuższym okresie jest możliwy korzystny wpływ wywozu kapitału na wielkość wywozu towarów kraju pochodzenia kapitału, a co za tym idzie, także na poziom zatrudnienia w tym kraju.

30. Straty: W krótkim okresie inwestycje dokonywane za granicą prowadzą przede wszystkim do pogorszenia bilansu płatniczego. Wpływ inwestycji zagranicznych na wielkość zatrudnienia w kraju pochodzenia kapitału. Na krótką metę wpływ ten zależy od tego, czy kapitał wywożony za granicę mógłby być w przypadku braku tego wywozu zastosowany w kraju. Wpływ inwestycji bezpośrednich na gospodarkę kraju wywożącego kapitał – cd.

31. Wpływ inwestycji bezpośrednich na gospodarkę kraju przywożącego kapitał - kraje rozwijające się Korzyści • Inwestycje zagraniczne stają się ważnym środkiem zwiększającym fundusz inwestycji, a co za tym idzie, poziom aktywności gospodarczej i zatrudnienia. • Szansą poprawy bilansu płatniczego zarówno w krótkim (w wyniku dopływu kapitału), jak i w długim okresie (w wyniku wzrostu eksportu towarów). • Transferem technologii, kraje rozwijające się mają możliwość podniesienia poziomu zaawansowania technicznego swojej gospodarki.

32. Wpływ inwestycji bezpośrednich na gospodarkę kraju przywożącego kapitał - kraje rozwijające się – cd. Straty • Brak możliwości dostosowania nowoczesnej technologii do gospodarki kraju -technologia jest zbyt nowoczesna i w związku z tym nie może pośrednio (np. przez więzi kooperacyjne) oddziaływać na przemysł tego kraju. • Chęć osiągnięcia tylko zysku przez podejmowanie inwestycji bezpośrednich wówczas pozytywne efekty makroekonomiczne (wzrost produkcji i zatrudnienia) mogą być w znacznym stopniu zniweczone, co bardzo często ma miejsce w przypadku korporacji transnarodowych. Bardzo często wiąże się to z likwidacją krajowego przemysłu produkującego podobne dobra, jak również z oferowaniem społeczeństwu danego kraju towarów o wątpliwej użyteczności (np. papierosów, gumy do żucia, niektórych napojów).

33. Wpływ inwestycji bezpośrednich na gospodarkę kraju przywożącego kapitał – kraje rozwinięte Korzyści: • Źródło transferu technologii. Ze względu jednak na wyższy poziom zaawansowania technicznego, jest to środek wzbogacający istniejącą wiedzę, a nie zasadniczo podnoszący jej poziom. • Zwiększenie podaży środków kapitałowych niezbędnych do rozwoju regionów mniej zaawansowanych gospodarczo. Na tego rodzaju korzyści liczą nawet kraje bardzo zasobne w kapitał. Pojawienie się zagranicznego konkurenta przyczyni się do zmniejszenia stopnia monopolizacji danej dziedziny wytwarzania. Straty: • Możliwość politycznych następstw zdominowania gospodarki narodowej przez obcych właścicieli, reprezentujących interes narodowy kraju pochodzenia kapitału.

34. Czynniki wpływające na decyzję o internacjonalizacji produkcji przedsiębiorstwa 1. Walory przedsiębiorstwa możliwe do spożytkowania za granicą kraju-siedziby • wielkość przedsiębiorstwa • pozycja monopolistyczna • marka • unikatowa technologia • potencjał badawczy • zasoby kwalifikowanej siły roboczej • zasoby wysoko kwalifikowanej kadry menedżerskiej

35. Czynniki wpływające na decyzję o internacjonalizacji produkcji przedsiębiorstwa 2. Korzyści z możliwości internalizacji procesu gospodarowania • obniżenie kosztów produkcji w wyniku zwiększenia skali produkcji, • obniżenie kosztów w wyniku rozłożenia niektórych kosztów (np. marketingu) na większą produkcję • uniknięcie kosztów prawnej ochrony własności (np. przy transferze technologii) • możliwość manipulowania cenami w obrocie między filią a centralą (np. dla uniknięcia czy zmniejszenia podatków)

36. Czynniki wpływające na decyzję o internacjonalizacji produkcji przedsiębiorstwa 3. Korzyści i zagrożenia związane z lokalizacją części działalności przedsiębiorstwa za granicą • ceny czynników produkcji (płace i stopa procentowa) • jakość czynników produkcji (np. kwalifikacje i wydajność siły roboczej) • dostępność komunikacyjna i koszty transportu • ustawodawstwo regulujące działalność obcego kapitału • wielkość rynku i możliwości lokowania na nim produktu finalnego • polityka handlowa prowadzona w kraju ewentualnej filii • stopień podobieństwa kulturowego (język, alfabet, religia) • stosunek społeczeństwa do obecności obcego kapitału

37. Międzynarodowe przepływy siły roboczej

38. Międzynarodowa migracja zasobów pracy we współczesnym świecie przeszła i nadal przechodzi poważną ewolucję. Zmianom ulegają jej uwarunkowania, kierunki i charakter. Procesom migracyjnym sprzyjają: postęp w transporcie, rozwój motoryzacji i komunikacji lotniczej, nowoczesne systemy mediów, środki przekazu, łączności i technologie informatyczne.

39. Przepływ siły roboczej (migracja)to zmiana miejsca pobytu i zamieszkania na okres nie krótszy niż jeden rok Główne formy migracji: • emigracja – opuszczenie przez ludzi ich dotychczasowego kraju pobytu i przenoszenie się na osiedlenie stałe lub długotrwałe do innego kraju, • imigracja – napływ do danego kraju na osiedlenie stałe lub pobyt długookresowy ludzi zamieszkujących dotychczas w innym kraju, przybycie na obszar objęty jurysdykcją innego państwa, • reemigracja – powrót to ojczyzny osób z emigracji, • repatriacja – powrót do ojczyzny osób przebywających na terenie, który w wyniku zmiany granic państwowych przestał wchodzić w skład państwa, lub osób, które przymusowo przebywały poza granicami swego kraju, • uchodźstwo – przymusowa emigracja, często towarzysząca wojnom, konfliktom zbrojnym, rewolucją , itp.

40. Przyczyny migracjimogą mieć charakter: • ekonomiczny – zarobkowa, • polityczny – wojny, wysiedlenia, prześladowania polityczne. • Inne przyczyny migracji: • Przyczyny globalne – podstawowe wpływające na ogół migracji. • Techniczne – współczesna rewolucja transportowo-łącznościowa, umożliwiająca łatwe, tanie i szybkie przemieszczanie się. • Społeczno-ekonomiczne – wynikają z dużych dysproporcji w rozwoju gospodarczym, w zaawansowaniu technologicznym, w standardach i jakości życia. • Psychologiczne – postrzeganie obiektywnych różnic w poziomie rozwoju społeczeństw.

41. Przyczyny powodujące emigrację - skłaniające do wyjazdu, tzw. push factors (czynniki wypychające). • Prawne – ułatwienia paszportowe i wizowe. • Ekonomiczne – poziom bezrobocia i niemożność zatrudnienia w swoim zawodzie, brak perspektyw życiowych dla młodzieży, brak możliwości rozwoju dla inteligencji twórczej, ludzi nauki i kultury, długoletnia recesja ekonomiczna kraju, zła sytuacja mieszkaniowa itp. • Demograficzne – wysoki przyrost naturalny, zwłaszcza w warunkach niedostatku miejsc pracy, przeludnienie, nierównowaga w strukturze ludności wg płci i wieku, itp. • Społeczno-polityczne – dyskryminowanie mniejszości narodowych, zbrojne konflikty etniczne, ograniczenie podstawowych praw człowieka, brak tolerancji, represje, niestabilny system społeczno-polityczny, niebezpieczeństwo zamachu, wojny domowej.

42. Przyczyny sprzyjające imigracji, w krajach imigracyjnych, skłaniające ludzi do przyjazdu i osiedlenia, tzw. pull factors (czynniki przyciągające). • Prawne – ułatwienia wizowe i paszportowe, przepisy imigracyjne, porozumienia i umowy dt. przekraczania granic, procedury przyznawania azylu, pozwolenia na pracę, sposoby traktowania cudzoziemców o nieuregulowanym statusie prawnym. • Ekonomiczne – niskie bezrobocie w kraju imigracji, możliwość zatrudnienia na podstawie bilateralnych porozumień międzypaństwowych, bądź też „na czarno”, zwłaszcza w usługach, rolnictwie, budownictwie, zorganizowane formy migracji zagranicznej, werbunek pracowników, działalność firm transnarodowych, itp. • Społeczno-polityczne – przychylny stosunek społeczeństwa, niski stopień nastrojów nacjonalistycznych, absorpcyjne zdolności kultur narodowych. • Historyczne – istnienie centrów uchodźstwa, bądź też dużych ośrodków nowszej emigracji, posiadanie za granicą członków rodziny, przyjaciół, znajomych.

43. Główne kierunki międzynarodowej migracji: • Emigracja międzykontynentalna XIV-XVII wiek. • Okres masowej migracji XVIII-XIX wiek. • Po II wojnie światowej • Od połowy lat pięćdziesiątych XX wieku.

44. Współczesne fale migracyjne

46. Bariery migracji • bariery geograficzne, szczególnie klimatyczne, obszary szczególnie narażone na wstrząsy tektoniczne, wybuchy wulkanów, duże odległości dzielące kraje, • bariery językowe, • odrębność zwyczajów, religii, • warunki sanitarne, • bariera psychologiczna, czyli strach przed nieznanym, • bariery polityczne, tzn. odrębność systemów politycznych, • bariery prawno-administracyjne, czyli ograniczenia, których celem jest zapewnienie zatrudnienia i odpowiedniego poziomu zarobków dla własnych obywateli.

47. Wpływ migracji na kraj eksportujący siłę roboczą. Korzyści: • zwiększa możliwości produkcyjnego zatrudnienia części siły roboczej dotąd bezrobotnej., • transfery części zarobków emigrantów, ma to istotny wpływ na podnoszenie poziomu życia rodzin emigrantów w ich krajach, a oprócz tego korzystnie wpływa na bilans płatniczy, • po pewnym czasie część pracowników zatrudnionych za granicą powróci do kraju - gospodarka korzysta wtedy z ich na ogół podwyższonych za granicą kwalifikacji zawodowych oraz ze zgromadzonych tam kapitałów, zwyczajowo inwestowanych w kraju macierzystym.

48. Wpływ migracji na kraj eksportujący siłę roboczą – cd. Straty: • utrata znacznej części najbardziej przedsiębiorczej siły roboczej, • straty te są jeszcze większe, jeżeli na emigrację udają się osoby o najwyższych kwalifikacjach, którzy za granicą mają na ogół możliwość uzyskania znacznie wyższych płac, a niekiedy także realizowania swych ambicji zawodowych.

49. Wpływ migracji na kraj importujący siłę roboczą Korzyści: • przyjmuje przede wszystkim ludzi młodych, zyskuje on pracowników, którzy podstawowe, a często i wyższe wykształcenie zdobyli w kraju macierzystym, a więc na koszt zagranicznego podatnika, • w przypadku deficytu siły roboczej imigranci mogą stosunkowo szybko zapełnić lukę na rynku pracy, która inaczej mogłaby się przekształcić w barierę wzrostu, • zyskuje też niekiedy ich unikatowe kwalifikacje, pozwalające w wielu przypadkach na wzbogacenie oferty rynkowej (np. restauracje narodowe), a nawet mogące mieć przełomowe znaczenie dla postępu technicznego w określonej dziedzinie (np. udział imigrantów żydowskich, włoskich i polskich w amerykańskim programie budowy bomby atomowej).

50. Wpływ migracji na kraj importujący siłę roboczą – cd. Straty: • ponosi on wydatki związane z koniecznością przystosowania imigrantów do życia w nowych warunkach (np. finansowanie kursów nauki języka), • w wielu przypadkach ponosi on także społeczne i polityczne koszty ich nieprzystosowania (przestępczość) czy też niezaakceptowania przez własne społeczeństwo.