Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu szkolnictwo.pl

1. Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

2. KREW – skład i funkcje

3. KREW Jest swoistą odmianą tkanki łącznej, która składa się z płynnej substancji międzykomórkowej, czyli osocza oraz elementów morfotycznych – krwinek (czerwonych i białych) oraz płytek krwi.

4. Skład krwi

5. Rola krwi w organizmie: • Transportuje tlen z płuc do tkanek • Transportuje dwutlenek węgla z tkanek do płuc • Transportuje do wszystkich tkanek produkty energetyczne i budulcowe wchłonięte w przewodzie pokarmowym • Transportuje ze wszystkich tkanek do nerek produkty przemiany materii, skąd zostają one wydalone z organizmu wraz z moczem • Transportuje hormony syntetyzowane w organizmie i witaminy wchłonięte w przewodzie pokarmowym • Wyrównuje różnice temperatur występujące między poszczególnymi narządami i tkankami • Uczestniczy w procesach odpornościowych

6. OSOCZE (PLAZMA KRWI) Płyn o żółtawym zabarwieniu, w skład którego wchodzi: • Woda (90-92%) • Składniki nieorganiczne – głównie jony sodu, potasu, chloru • Składniki organiczne: - białka - lipidy: cholesterol, hormony steroidowe - pozabiałkowe składniki organiczne: * glukoza, * aminokwasy, * mocznik * inne 1 – frakcja osocza 2 – elementy morfotyczne

7. Białka osocza: • ALBUMINY - wytwarzane w wątrobie - ich główną funkcją jest wiązanie wody • GLOBULINY - w większości powstają w wątrobie - warunkują odporność na wiele chorób • FIBRYNOGEN - białko wytwarzane w wątrobie - bierze udział w procesie krzepnięcia krwi, gdzie z rozpuszczalnej formy, z udziałem jonów wapnia i pod wpływem enzymów, przekształca się w formę nierozpuszczalną – fibrynę, tworząc zrąb skrzepu. Osocze pozbawione fibrynogenu, bez zdolności do krzepnięcia to surowica krwi

8. Erytrocyty są najliczniej reprezentowanymi elementami morfotycznymi krwi Dojrzałe krwinki czerwone ssaków są bezjądrzaste, małe i dyskowate, podczas gdy u innych zwierząt mają jądra komórkowe, są owalne i większe. Ściślej mówiąc erytrocyty ssaków, w tym człowieka, poza cytoplazmą nie mają żadnych organelli, dzięki czemu ponoszą minimalne koszty własne metabolizmu – mogą więc wydajnie transportować tlen i częściowo dwutlenek węgla Krwinki czerwone (erytrocyty)

9. Powstają w czerwonym szpiku kostnym z erytroblastów, żyją około 100 - 120 dni, po czym są degradowane w śledzionie i wątrobie Ich liczba utrzymywana jest na stałym poziomie: u mężczyzn około 5,4 mln/mm3 krwi u kobiet około 4,5 mln/ mm3 krwi Nie mają zdolności do aktywnego ruchu – przenoszone są biernie z prądem krwi Ich zasadniczą funkcją jest transport tlenu i częściowo dwutlenku węgla, co jest możliwe dzięki obecności w krwince hemoglobiny, która ma zdolność nietrwałego wiązania tlenu Krwinki czerwone (erytrocyty)

10. Jest to czerwony barwnik krwi, zawarty w erytrocytach, którego funkcją jest wiązanie i transport gazów oddechowych. Zbudowana jest z białka – globiny, składającego się z 4 łańcuchów (1) i z 4 cząsteczek hemu(2). Każda cząsteczka hemu zawiera atom żelaza (Fe2+), który umożliwia wiązanie cząsteczek tlenu. Jedna cząsteczka hemoglobiny wiąże się z czterema cząsteczkami tlenu, tworząc hemoglobinę utlenowaną czyli oksyhemoglobinę (Hb4O8) Hemoglobina może się wiązać z tlenkiem węgla, czadem (CO), tworząc karboksyhemoglobinę i uniemożliwiając przez to transport tlenu, co jest przyczyną zaczadzenia. Hemoglobina

11. TROMBOCYTY • Inaczej nazywane płytkami krwi • Wytwarzane są w czerwonym szpiku kostnym • Są fragmentami cytoplazmy dużych komórek – megakariocytów –która oderwała się od nich w wyniku dojrzewania • Krążą we krwi 8 - 10 dni • Degradowane są w śledzionie • W jednym mm3 krwi zdrowego człowieka występuje około 200 – 400 tysięcy trombocytów, spadek poniżej tej normy prowadzi do zaburzeń krzepliwości krwi • Biorą udział w procesie krzepnięcia krwi – uczestniczą w hemostazie czyli zachowaniu ciągłości naczyń krwionośnych

12. Proces krzepnięcia krwi – umożliwia naprawę uszkodzonych naczyń • Jest to skomplikowany proces, w którym biorą udział liczne substancje chemiczne W wyniku uszkodzenia naczynia krwionośnego zostaje zapoczątkowany ciąg reakcji prowadzący do powstania skrzepu. Płytki krwi uwalniają trombokinazę płytkową - enzym, dzięki któremu inny enzym osocza – protrombina- przechodzi w trombinę. Ta zaś zmienia białko osocza - fibrynogen – w fibrynę (włóknik). Włóknik wytrąca się w postaci cieńkich, splątanych nici, które wyłapują krwinki w swoje „oczka”, tworząc skrzep.

13. Mechanizm krzepnięcia krwi Trombokinaza płytkowa protrombina trombina fibrynogen fibryna

14. Leukocyty Inaczej nazywane krwinkami białymi – aby je zobaczyć trzeba odpowiednio wybarwić preparat, są kuliste bądź owalne, posiadają jądro Mają zdolność aktywnego ruchu U zdrowego człowieka występują w ilości 6-9 tyś/mm3 krwi, ich ilość rośnie po kontakcie z antygenem (ciałem obcym) Powstają głównie w czerwonym szpiku kostnym, ale także w tzw. układzie limfoidalnym, do którego należą m.in. grasica, śledziona, węzły chłonne Dzielą się na dwie grupy – granulocyty i agranulocyty, gdzie kryterium podziału jest brak lub obecność ziarnistości w cytoplazmie Do granulocytów zaliczamy: neutrofile, eozynofile i bazofile(mają ziarnistości w cytoplazmie) Do agranulocytów należą: limfocyty i monocyty(nie posiadają ziarnistości w cytoplazmie)

15. Neutrofile-granulocyty obojętnochłonne Stanowią około 60% wszystkich leukocytów. Posiadają jądro w postaci łańcuszka mającego zgrubienia Główną ich funkcją jest obrona przed infekcjami (inwazją drobnoustrojów), stąd intensywnie są produkowane w stanach zapalnych, gdzie przeprowadzają intensywne fagocytozy

16. Stanowią ok. 0,5- 1% wszystkich leukocytów Posiadają duże ziarnistości Wydzielają do krwi heparynę – substancję działającą przeciwkrzepliwie Bazofile – granulocyty zasadochłonne

17. Eozynofile-granulocyty kwasochłonne Podstawową ich funkcją jest niszczenie obcych białek np. alergennych Intensywnie są wytwarzane przy zakażeniu robakami oraz w czasie zakaźnych chorób bakteryjnych i wirusowych Stanowią około 3 % wszystkich leukocytów Posiadają jądro w kształcie półksiężyca

18. Limfocyty Stanowią 25-35% wszystkich leukocytow -         jądro duże i kuliste -         same też są okrągławe - nie posiadają ziarnistości w cytoplazmie -         wyróżniamy: * limfocyty T są odpowiedzialne za reakcje odpornościowe typu komórkowego * limfocyty B - odpowiedzialne za reakcje odpornościowe typu humoralnego – produkują przeciwciała

19. Monocyty • Stanowią około 3-8 % wszystkich leukocytów • Są największe spośród białych ciałek krwi • Mają zdolność aktywnego ruchu i fagocytowania bakterii i skrawków obumarłych tkanek

20. Grupy krwi • W układzie grupowym A B O wyróżnia się cztery główne grupy krwi: A, B, AB, O - w zależności od rodzaju białka obecnego na powierzchni erytrocytów . • I tak osoba mająca tak zwane białko A na powierzchni erytrocytów ma grupę krwi A, osoba mająca białko B – grupę krwi B, osoba mająca białko A i białko B – grupę krwi AB, natomiast osoby, które nie posiadają żadnego z tych białek mają grupę krwi O. • Ponadto w osoczu występują naturalne przeciwciała i tak u osób z grupą krwi A w osoczu są przeciwciała anty-B, u osób z grupą krwi B w osoczu są przeciwciała anty-A, u osób z grupą krwi O w osoczu są przeciwciała anty-A i anty-B, natomiast u osób z grupą krwi AB takich przeciwciał w osoczu nie ma

21. Znajomość grup krwi jest istotna przy transfuzji krwi, gdyż może dojść wówczas do zlepiania się krwinek czyli do aglutynacji Uniwersalny dawca - krew grupy O, która nie wywołuje aglutynacji w żadnej grupie krwi – może być przetoczona osobie z dowolną grupą krwi Uniwersalny biorca – krew grupy AB, osobie mającej taką grupę krwi można przetoczyć krew dowolnej grupy

23. Czynnik Rh W błonach komórkowych erytrocytów oprócz białek warunkujących grupę krwi znajdują się inne białka, które warunkują obecność czynnika Rh Nazwa czynnik Rh wzięła się z faktu iż po raz pierwszy cechę tę wykazano u małp z rodzaju rhesus Jeżeli dana osoba posiada czynnik Rh – określana jest jako Rh+, jeżeli go nie posiada – mówimy Rh- Znajomość czynnika Rh jest istotna dla każdej kobiety planującej ciążę, gdyż istnieje ryzyko wystąpienia konfliktu serologicznego w przypadku gdy: matka ma Rh-, ojciec Rh+, a dziecko odziedziczyło po ojcu krew Rh+

24. Konflikt serologiczny

25. Źródło : Biologia 1, Lewiński i in.2006 Badania laboratoryjne- ważny element profilaktyki zdrowotnej

26. Źródło: Wiśniewski H, 1998. Biologia. Agmen, Warszawa

27. Literatura: • Lewiński W. i inni, 2006. Biologia 1. Operon, Gdynia • Traczyk W. Z., 2005. Fizjologia człowieka w zarysie. PZWL, Warszawa • Villee i inni, 1996. Biologia. Multico, Warszawa • Wiśniewski H, 1998. Biologia. Agmen, Warszawa • Lewiński W, 2001. Biologia 2. Operon Opracowała: Katarzyna Szymura