EĞİTİM İSTATİSTİĞİ VE UYGULAMALARI

1. EĞİTİM İSTATİSTİĞİ VE UYGULAMALARI

2. SPSS PROGRAMINA DAYALI EĞİTİM İSTATİSTİĞİ UYGULAMALARI YAPABİLME BAZI TEMEL SPSS KOMUTLARINI KULLANABİLME VERİ ANALİZİ DERSLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLARI TANIMLAYABİLME Veri Dosyası Oluşturma Bilim Uygun İstatistik Seçimi Bilimsel Yöntem Dosya Değişiklikleri Yapma Frekans Dağılımı Araştırma İstatistik Değişken Tanımlama Ki-Kare Testi Verileri Düzenleme T-Testi Örneklem Varyans Analizi Grafik Oluşturma Korelasyon Analizi Regresyon Analizi Non Parametrik Analizler DERSİN AMACI Evren Değişken Veri Ölçme Ölçüm Ölçüt Ölçü-Ölçek Faktör Dağılım Parametre Ölçek Türleri

3. İlgili kaynaklar • Earl Babbie, The Practice of Social Research. 9th ed. Belmont, CA: Wadsworth, 2001. (ISBN 0534574742) • Niyazi Karasar, Bilimsel Araştırma Yöntemi: Kavramlar, İlkeler, Teknikler. 7. bs. Ankara: 3A Araştırma Eğitim, Danışmanlık Ltd. Şti., 1995. • Saim Kaptan, Bilimsel Araştırma ve İstatistik Teknikleri. 10. bs. Ankara: Tekışık, 1995. • Halil Seyidoğlu, Bilimsel Araştırma ve Yazma El Kitabı.. 8. bs. (Güzem Yayınları, No. 15) İstanbul: Güzem, 2000. • Kate L. Turabian, A Manual for Writers of Term Papers, Theses, and Dissertations. 5th ed. Chicago: University of Chicago, 1987. • Rauf Arıkan, Araştırma Teknikleri ve Rapor Yazma . 3. bs. Ankara: Gazi Kitabevi, 2000.Ali Yıldırım ve Hasan Şimşek, Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. 2. bs. Ankara: Seçkin, 2000.

4. İlgili kaynaklar • Nilgün Köklü ve Şener Büyüköztürk, Sosyal Bilimler İçin İstatistiğe Giriş. Ankara: Pegem A Yayıncılık, 2000. • Arthur W. Hafner, Descriptive Statistical Techniques for Librarians. 2d ed. Chicago: ALA, 1998. • William Strunk, Jr. and E.B. White, The Elements of Style. 3d ed. New York: MacMillan, 1979. • Wayne Booth, Gregory G. Colomb and Joseph M. Williams, The Craft of Research. Chicago: University of Chicago, 1995.Charles H. Busha and Stephen P. Harter, Research Methods in Librarianship: Techniques and Interpretation. New York: Academic Press, 1980. • John Martyn and F. Wilfrid Lancaster, Investigative Methods in Library and Information Science: An Introduction. Arlington, VA: Information Resources Press, 1981. • A. Aziz, Araştırma Yöntemleri-Teknikleri ve İletişim. Gnşl. 2. bs. Ankara: Turhan Kitabevi, 1994.

5. TEMEL KAVRAMLAR

6. İSTATİSTİK - TANIMI İstatistik; örnek verilerden hareket ederek populasyon (ana kütle – istatistik kütlesi) hakkında „ yorumlama, „genelleme „ve tahmin „yapma bilimidir.

7. EVREN - TANIMI Populasyon - Kitle - Evren: Aynı özelliğe sahip bireylerin ya da birimlerin tümü.

8. ÖRNEKLEM - TANIMI Örnek (Örneklem): Bir populasyonu yani evreni temsil eden küçük bir grup.

9. ÖRNEKLEME - TANIMI Örnekleme: Örneğin populasyondan - evrenden seçilmesi işlemi.

10. ARAŞTIRMA - TANIMI • Araştırma, problemlere güvenilir çözümler aramak amacıyla planlı ve sistemli olarak; verilerin toplanması, çözümlenmesi, yorumlanarak değerlendirilmesi ve raporlaştırılması sürecidir.

11. VERİ- TANIMI • Bir problemin çözümüne hizmet edecek her türlü; ölçüm, değer, olgu ve bilgiye veri denir. Veri, araştırma sürecinde anlam çıkarmak veya sonuca varmak için kullanılan nicelikler, olaylar, kayıtlar veya sayı kümeleri olarak da ifade edilebilir.

12. ÖLÇME - TANIMI • Ölçme : Niteliklerin nicelendirilmesi işidir • Ölçme : Nesnelerin, olayların, objelerin özelliklerinin bir sayı ya da sembole dönüştürülmesidir • „ • 1) Nitelik (somut-soyut) • „2) Ölçme aracı (standart- standart olmayan) • „3) Ölçen kişi ya da makine • „4) Birim: Boyutları tanımlanmış büyüklük (genel, eşit ve amaca uygun)

13. ÖLÇÜM - TANIMI Ölçüm; ölçme sonucudur. Ölçme işlemi sonunda verilen sayı ya da sembollerdir. „

14. ÖLÇÜT - TANIMI Ölçüt; Kriterdir. Ölçme işlemi sonunda ölçümlerin anlamlandırılması için karşılaştırmada bulunan kriterlerdir. Referans değerdir. „

15. ÖLÇÜ (ÖLÇEK) - TANIMI Ölçü-Ölçek; Verilerin toplanmasında kullanılan araçlardır. „

16. FAKTÖR - TANIMI Faktör: Objelerin, bireylerin ya da canlıların özellikleri üzerinde etki yapan çevre farklılıkları (Sıcaklık, nem, cinsiyet, yaş)

17. DEĞİŞKEN - TANIMI • Değişken: Gözlemden gözleme değişik ve farklı değerler alabilen objelere, özelliklere ya da durumlara değişken denir. • (1) sürekli-nicel, • (2) süreksiz-nitel

18. VARİYANT - TANIMI (Variyant): Populasyon (evren) ya da örnekte yer alan birey/birim.

19. DAĞILIM - TANIMI Dağılım: Verilerin ortalamanın etrafında yani, sağında ve solunda yer alış biçimi

20. PARAMETRE - TANIMI Parametre:Populasyonda yani evrende incelenen bir özelliğin ortalaması(μ), variyansı(σ2) ve standart sapması(σ).

21. İSTATİSTİK - TANIMI İstatistik:Örnekte incelenen bir özelliğin ortalaması(x), variyansı (s2) ve standart sapması(s).

22. BİLİMİN İŞLEVLERİ • Anlama • Açıklama • Kontrol

23. BİLİMİN TÜRLERİ • Toplum Bilimleri • Doğa Bilimleri • Matematik

24. BİLİMİN TEMEL NİTELİKLERİ • Olgusaldır • Sistemlidir • Akılcıdır • Genelleyicidir • Evrenseldir • Birikimlidir • Kayıtlıdır • Sağlam fakat görelidir

25. BİLİMSEL YÖNTEM - TANIMI • Bilime katkı getirmiş ve getireceğine güvenilen süreçler • Kanıtlanmış bilgi üretmek için izlenen yol • Ya da genel bir anlatımla; • Problem çözmek için izlenen düzenli yol

26. BİLİMSEL YÖNTEMİN - ÖZELLİKLERİ • Bilimin süreç yönüdür • Tümevarım ve Tümdengelim yaklaşımlarının sentezidir

27. BİLİMSEL YÖNTEMİN - AŞAMALARI ı. Güçlüğün sezilmesi II. Problemin tanımlanması III. Çözümün tahmin edilmesi IV. Gözlenebilir doğrulayıcıların belirlenmesi V. Deneme ve değerlendirmelerin yapılması VI. Raporlaştırma

28. BİLİMSEL YÖNTEMİN TEMEL NİTELİKLERİ • Açık seçiktir, • Denetlenebilir, • Yansızdır, • Önceden belirlenen tahminleri ve doğrulayıcıları kullanır, Yani seçicidir, • Genelden özele, özelden genele akıl yürütmeler yapılır, • Ölçme ve istatistik bilimlerinden yararlanılır.

29. BİLİMSEL YÖNTEMİN SAYILTILARI • Olaylar arasında sistemli neden-sonuç ilişkileri vardır, • Olaylar eşya gibi incelenebilir, • Tümevarım ve tümdengelim sentezi ile geçerli ve güvenilir bilgiler toplanabilir, • Olaylar metafizik görüşlere dayalı olmaksızın açıklanabilir.

30. ARAŞTIRMA - TANIMI • Araştırma, problemlere güvenilir çözümler aramak amacıyla planlı ve sistemli olarak; verilerin toplanması, çözümlenmesi, yorumlanarak değerlendirilmesi ve raporlaştırılması sürecidir.

31. ARAŞTIRMA - TÜRLERİ • Temel Araştırma • Uygulamalı Araştırma

32. TEMEL ARAŞTIRMALAR • Var olan bilgiye yeni bilgi katmak amacıyla yapılan araştırmalardır. • Açıklamak, neden sonuç ilişkisi ortaya koymak, kuram geliştirmek amaçları taşıyabilir.

33. UYGULAMALI ARAŞTIRMALAR • Üretilen bilgilerin dememeli uygulamasıdır. • Var olan uygulamaları iyileştirmek-aksiyon- ya da teknoloji üretmek-AR GE araştırmaları gibi.. • Genellemeden daha çok yerel nitelik taşır

34. VERİ • Bir problemin çözümüne hizmet edecek her türlü; ölçüm, değer, olgu ve bilgiye veri denir. Veri, araştırma sürecinde anlam çıkarmak veya sonuca varmak için kullanılan nicelikler, olaylar, kayıtlar veya sayı kümeleri olarak da ifade edilebilir.

35. Verilerin incelenen probleme ya da durumlara uygun olması gerekir

36. ÖRNEĞİN BİR KİŞİNİN ZEKİ OLUP OLMADIĞI ARAŞTIRILIYORSA; • Onu yakından tanıyan birisine sorulabilir. Sorulan kişi zeka konusunda uzman değilse elde edilecek veri uygun veri olmayacaktır • Zeka testi uygulanarak veri toplanabilir. Bununla birlikte zeka testleri dil ve kültüre duyarlıdır. Kişiye farklı bir kültüre yönelik test uygulanırsa bu durumda uygun veri olmayacaktır. • Zeka’sını yaptığı davranışları gözlemek suretiyle veri toplanabilir. Uzun süreli gözlem ve bir çok davranışın gözlenmesi gerekir. Az sayıda davranışa kısa sürede bakmak ya da gözleyenin uzmanlık bilgisi olmama durumunda gözlem uygun veri olmayacaktır. • Belge taraması ile veri toplanabilir. Kişinin okul karne notları, aldıkları ödüller, ortaya koyduğu ürünler yoluyla zekasını gösteren kanıtlar incelenebilir. • Kişiyle görüşme yaparak zekası hakkında veri toplanabilir. Yine, uzmanlık, görüşme süresi, zekayı ortaya koyacak uygun sorular vb. durumlarda eksiklikler varsa uygun veri olmayabilir.

37. VERİ - TÜRLERİ • VERİLER; • olgusal ve • yargısal • olmak üzere iki grupta toplanabilir.

38. OLGUSAL VERİLER • OLGUSAL VERİLER; kişisel yargılardan bağımsız, herkesin üzerinde anlaşabildiği türden gözlenebilir ölçütleri olan gerçeklerdir. • ÖRNEK • Yaşınız nedir? • Eğitim düzeyiniz nedir? gibi sorulara verilecek cevaplar olgusal verileri toplamaya yöneliktir.

39. YARGISAL VERİLER • YARGISAL VERİLER; olgusal olmayan diğer verilerdir. Bu veriler öznel olup, ayrıca yorum gerektirir. • ÖRNEK • Başarı, Genel Yetenek, kişilik, İlgi, görüş, tutum vb. • Örneğin; Öğretmenlerin eğitimin kalitesi ve sorunlarına ilişkin görüşleri yargısal veridir.

40. VERİLER VE TOPLANMASI • Veriler doğrudan ve dolaylı ölçümlerle toplanır. • Doğrudan ölçmelerde; ölçülmek istenen kavram ile onu temsil eden değişken ilgili hatta özdeştir. • Doğrudan ölçmelerde herkes tarafından üzerinde anlaşılan standart ölçümler yapılır. Örneğin boy ölçülecekse metre, kilo ölçülecekse kg kullanılır. • Fizik ve tabiat bilimlerinde ölçmeler daha çok doğrudan ölçmelerdir. • Dolaylı ölçmeler; herkes tarafından üzerinde anlaşılmış standart birimleri olan ölçümleri içermez. Ölçümler dolaylı olarak belirtiler üzerinden yapılır. Örneğin genel yetenek bir problemin çözülmesi yoluyla ölçülür. Toplumsal statü ise eğitim, gelir gibi dolaylı değişkenlerle ölçülür. • Başarı, ilgi, görüş, tutum vb. değişkenler dolaylı ölçümlerle belirlenmeye çalışılır

41. DEĞİŞKEN - TANIMI • Gözlemden gözleme değişik ve farklı değerler alabilen objelere, özelliklere ya da durumlara değişken denir. • Araştırmacılara göre değişken, davranışların herhangi bir görünüşü, değişebilen şartlar ve özelliklerdir.

42. DEĞİŞKEN • ÖRNEK • Cinsiyet (kız/erkek), • Yaş (1,2,3..), • iyileşme şekilleri (ilaç, psikolojik yardım), • okul (resmi, özel; genel, mesleki vb.) • Beslenme Alışkanlıkları (kötü, orta, iyi)

43. DEĞİŞKEN TÜRLERİ • DEĞİŞKENLER ALDIKLARI DEĞERLERE GÖRE 2 ŞEKİLDE SINIFLANABİLİR • (1) sürekli-nicel, • (2) süreksiz-nitel

44. SÜREKLİ-NİCEL DEĞİŞKEN • Sürekli-nicel değişkenler teorik olarak sonsuz sayıda değer alabilir ve sayılarla ifade edilir. • ÖRNEK • yaş (3,4, 21, 44.3, 63.77), • boy uzunluğu (1.60, 1.7999999), • gelir (551000000 TL, 1000 $ vb.), • test puanları (60, 65, 100)

45. SÜREKSİZ-NİTEL DEĞİŞKEN Süreksiz-nitel değişkenler kalite ve çeşitlilik açısından değişirler. Daha çok sıfat ve özellik olarak ifade edilirler. ÖRNEK • Cinsiyet (kız/erkek), • Medeni durum (evli/ bekar/dul), • Renk (beyaz/sarı/siyah), • Milliyet (Türk, ingiliz, fransız vb.)

46. SÜREKSİZ-NİTEL DEĞİŞKEN Nitel değişkenler sayıya dönüştürülebilecek ölçme araçlarıyla farklı farklı derece ve numaralar verilmek suretiyle nicel olarak ifade edilebilirler. Aslında zeka, kişilik, güdü, ilgi vb. değişkenler niteldir. Test, envanter vb. araçlarla dolaylı olarak ölçülmekte ve sayısallaştırılabilmektedir.

47. DEĞİŞKEN TÜRLERİ • DEĞİŞKENLER KONTROL ŞEKİLLERİNE GÖRE 3 ŞEKİLDE SINIFLANABİLİR • (1) Bağımlı • (2) Bağımsız • (3) Kontrol

48. BAĞIMLI DEĞİŞKEN Hakkında bilgi toplanacak değişkendir. Problemi-sorunu ifade eder. ÖRNEK “Öğrenci başarısına etki eden faktörler”araştırılıyorsa, burada bağımlı değişken “öğrenci başarısı’dır. Çeşitli faktörlerden etkilenmesi beklenen, açıklanmaya çalışılan değişken yani sorunun kaynağı olan değişken, bağımlı değişkendir.

49. BAĞIMSIZ DEĞİŞKEN Bağımlı değişken üzerindeki etkisi öğrenilmek istenen uyarıcı değişkendir ÖRNEK • “Öğrenci başarısı” bağımlı değişken olarak ele alınıyorsa, buna etki etmesi düşünülen değişkenler/faktörler tahmin edilmeye, kestirilmeye çalışılır. Yani bağımsız değişkenler belirlenmelidir. Bunun için araştırmacı, • zekanın, (2) çalışma alışkanlıklarının, (3) ortamın, (4) aile yapısının bağımlı değişkeni etkileyeceğini düşünüp, bağımsız değişkenler olarak ele alabilir. • Bu durumda farklı zekalarda, farklı çalışma alışkanlıklarında, farklı ortamlarda ve farklı aile yapılarında olan öğrencileri gruplandırarak karşılaştırabilir ve etki etme derecelerini bulabilir.

50. KONTROL DEĞİŞKENLERİ Ele alınan bağımsız değişkenlerin dışında, bağımlı değişkeni etkileme olasılığı bulunan değişkenlerdir ÖRNEK (1) Evrene ait kontrol değişkenleri (zeka, yaş, cinsiyet, deneyim gibi bireylerde mevcutta bulunan bireysel farklılıklardır), (2) Araştırma sürecine ait kontrol değişkenleri (ölçme, zaman, işlem farklılıkları), (3) Araştırmanın yapıldığı yere ait kontrol değişkenleri (ısı, ışık, nem, gürültü). Araştırmacı bağımlı değişkeni, bağımsız değişkenlerin nasıl etkilediğini bulabilmek için kontrol değişkenlerini sabit tutmak, etkisiz hale getirmek, dengelemek çabası içerisindedir.