Эрүүл хоол – Эрч хүч бэлэглэнэ

1. Эрүүл хоол – Эрч хүч бэлэглэнэ Хоол тэжээл, хүнсний аюулгүй байдал зохицуулалт хариуцсан мэргэжилтэн Э.Сувд-Эрдэнэ

2. Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллагын судалгаа • ДЭМБ-ын судалгаагаар нийт халдварын бус өвчний 83% нь буруу хооллолтоос шалтгаалж байна гэж баталсан байдаг. • Иймээс зөв зохистой хооллолт нь эрүүл байх үндэс юм. 1

3. Хоол тэжээл, хүнсний аюулгүй байдлыг төрөөс авч буй бодлого 2

4. Хүнсний аюулгүй байдал үндэсний хөтөлбөр /Засгийн газрын 2009 он 32 дугаар тогтоол/ • Эмчилгээ, сувилалын хоолны удирдамж /ЭМСайдын 2007 он 11 тоот тушаал / • Хүн амын хоол тэжээлийн физиологийн норм/ЭМСайдын 2008 оны 257 тоот тушаал/ • Ногоон жор /ЭМСайдын 2009 он 239-р тогтоол/ • Зөв хооллолтын зөвлөмж /ЭМСайдын 2010 он 247 тоот тушаал/ • Эрүүл хоолны удирдамж /ЭМСайдын 2010 он 340 тоот тушаал/ • ÅÁÑóðãóóëèéíñóðàã÷äûí ¯äèéíöàéíûæóðàì/ÁÑØÓÑàéä, ÝÌÑàéäûíõàìòàðñàí 2007 îíû 336/247 äóãààðòóøààë/ 3

5. Тусгай дэглэмтэй хүмүүст зориулсан зөвлөмж /ЭМСайдын 2013 он 06 сарын 207 дугаар тушаал/ • Àìüäðàëûíáóðóóõýâøëýýñ ¿¿äýëòýé ºâ÷íººñ ñýðãèéëýõ, õÿíàõ ¿íäýñíèé 2 äàõüõºòºëáºð/ÌÓÇÃ-ûí 2014 îíû 34 òîîòòîãòîîë /, • Хүнсний аюулгүй байдал аймгийн дэд хөтөлбөр /АИТХурлын 2014 он 15 –р тогтоол шинэчлэн баталсан/ • Монгол хүүхдийн хоол тэжээлийн бодисын зөвлөмж /ЭМСайдын 2014 оны 04-р сарын 113 дугаар тушаал/зэрэг хөтөлбөр, стратеги, тушаалуудийг сумандаа хэрэгжүүлж ажиллах 4

6. Зөв хооллолт, дасгал хөдөлгөөний үндэсний стратегийн хэрэгжилт 2013 /ЭМЯ, ХХААХҮЯамны хамтарсан 283/207 тоот тушаал/ 5

7. 6

8. Зөв зохистой хооллолт • Чанга хатуу хоолны дэглэм барих, • Хэтэрхий туранхай байх, • Хоол хүнснийхээ хэрэглээг хязгаарлаж, • Дуртай хоол хүнснээсээ татгалзаж • Дан цагаан хоол идэх ёстой гэсэн үг биш юм. 7

9. Аминдэм Эрдэс бодисоор баялаг Жигнэх, чанах Шаардлагатай шим тэжээлтэй хоол идэх Халуун ам бүлээрэй хооллох 8

10. Зохистой хооллох зарчим Тогтсон цагт, тохирсон хэмжээгээр хооллох Өглөөний цайгаа заавал уух Сүү, цагаан идээг өдөр бүр хэрэглэх Жимс, жимсгэнийг сайтар угааж хэрэглэх Өдөр бүр төрөл бүрийн хүнсний бүтээгдэхүүнээс сонгож хэрэглэх Давс, өөх, элсэн чихрийг бага хэрэглэх Өдөрт 6-8 аяга цэвэр ус уух Биеийн жингээ барих Архи, тамхинаас татгалзах Тайван хооллох 9

11. Çîõèñãүé õîîëëîëòûíõîðóðøèã • Õ¿¿õä¿¿ä - ªñºëòõîöðîõ, òóðààë - Áèчèëøèìòáîäèñûíäóòàãäàë, öóñáàãàäàëò, ñóëüäàà… • Íàñàíäõ¿ðýãñýä - Àðõàã ºâчèí¿¿ä: ç¿ðõíèé ºâчèí, öóñõàðâàõ, äàðàëòèõñýõ, чèõðèéíøèæèí, ìºíçàðèìõýëáýðèéíõîðòõàâäàð 10

12. Хоол хүнсний бүтээгдэхүүний ангилал A balanced diet 11

13. Үр тариан бүтээгдэхүүний сонголт

14. . УСБОЛОН ШИНГЭН ЗҮЙЛС Биемахбодийн усны хэмжээ: насанд хүрсэн хүний биеийн жингийн 55-60%, нярай хүүхдийн биеийн жингийн 75-80% нь ус байдаг. ªäºðò 2 ëèòðóñáóþó 8 àÿãààñäîîøã¿éóñхэрэглэх Õ¿íñíèéýõ ¿¿ñâýð: -Óñ -Æèìñíèé ø¿¿ñ, óíäàà -Æèìñ, õ¿íñíèéíîãîî 60% 80% 12

15. Óäààíøèíãýäýãí¿¿ðñóñõýðýãëýâýë:Óäààíøèíãýäýãí¿¿ðñóñõýðýãëýâýë: Боловсруулсан үр тариа Боловсруулалтынявцадхэрэгцээтаминдэм, эрдэсбодис, эслэгньалдагдсан: Боловсруулаагүй үр тариа Бүтээгдэхүүндагуулагдахэслэг, аминдэм, эрдэсньалдагдаагүй: Òýæýýëýýð Ñàéí òàëõ Òýæýýëýýð ìóó òàëõ 13 ̺íæèìñíèéõàëüñ,õ¿íñíèéõèâýãнь ºòãºíõàòààäàãã¿é.

16. Øèìòýæýýëèéíáîäиñûíүүðýã 14

17. ХүнснийбүтээгдэхүүнийшошгыгзөвуншихХүнснийбүтээгдэхүүнийшошгыгзөвунших Угхүнснийбүтээгдэхүүнийөргөнхэрэглэгддэгнэр Үйлдвэрлэгч, савлагчэсвэлборлуулагчийннэрхаяг Цэвэржин Хүнснийбүтээгдэхүүнийорц, найрлага Бүтээгдэхүүнийнэгудаадидэххэмжээ, савандагуулагдахнийтхэмжээ Тэжээлийнбодисыннайрлага, тоо, хэмжээ Он сар өдөр 15

18. Хүнсний нэмэлт Хүнсний нэмэлт: • Хүнсний бүтээгдэхүүнд амт • Үнэр • Өнгө оруулах • Биежүүлэх • Сийрэгжүүлэх • Өвөрмөц чанартай болгох • Хадгалах хугацааг уртасгах • Үйлдвэрлэлийн технологи ажиллагааг хурдасгах зорилгоор хүнсний бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэх явцад зориудаар нэмдэг байгалийн болон химийн гаралтай бодисууд юм. 16

19. Е –тэмдэглэгээ • Хүнсний нэмэлт бүр “Е” үсэг, гурав ба дөрвөн орон бүхий тоон кодтой байдаг. Хүнсний эдгээр нэмэлтүүдийг хэтрүүлж хэрэглэвэл маш олон төрлийн өвчин эмгэг үүсгэдэг болох нь батлагдсан байна. • ДЭМБайгууллагаас хориглосон хүнсний нэмэлтийн жагсаалтыг гаргасан байдаг тиймээс хаяг шошгыг заавал үзэж байж бүтээгдэхүүнээ авч байгаарай. 17

20. Жишээ нь: Е100-119 нь бүтээгдэхүүний өнгийг сайжруулдаг будагч бодисууд • Е200-299 хадгалалтын хугацааг нэмэгдүүлдэг нөөшлөгчид гээд маш олон төрлийн нэмэлтүүдийг ангилан ялгаж хүнсэнд хэрэглэсээр байна. 18

21. Мах, махан бүтээгдэхүүнд амт оруулах ягаан өнгөтэй болгоход ашигладаг Е250. • Дэлгүүрийн лангуун дээр жил болсон ч мууддаггүй жимснүүд нь Е230-232 буюу их хэрэглэхэд хор болдог байна. 19

22. 20

23. Энерги зарцуулалт 21 Бага жинтэй Хэвийн жинтэй Таргалалттай

24. ЭМГазрын “Зөв хооллолтын зөвлөгөө өгөх төв”-ийн үйл ажиллагаа

26. Сумын сургууль, цэцэрлэгийн үдийн цай, ЭМТөвийн гал тогооны үйл ажиллагаатай танилцсан сайн жишээ 22

27. Тоног төхөөрөмжийн хангалт Сургууль, цэцэрлэгийн тоног төхөөрөмжийн хангалт сайтай. • ЭМТөв /Асгат, Сүхбаатар сумын ЭМТөв гал тогооны тоног төхөөрөмжийн төсөл бичиж Сумын ЗДаргын дэмжлэгтэй тоног төхөөрөмжөөр хангадсан тохижуулсан/ сайшаалтай. • Түвшинширээ сумын ЗДарга ЭМТөвийн гал тогооны тоног төхөөрөмжийг шийдэж өгөх болсон. Сайн жишээ 23

28. Мөнххаан сумын ЭМТөвд “Хүүхдийн хоолны сургалтын өрөө тохижуулсан. Мөн хэвтэн эмчлүүлэгчдэд хоолны иж бүрдэлээр үйлчилдэг. Сайн жишээ 24

29. Хоолны цэс зохиох Хөц будааны зутан Овъёосны хэмхдэстэй зутан Сүүг хөөрүүлж олгодог Эрхлэгч нь гарын үсэг Зурж баталгаажуулдаг Ахлах тогооч, эмч 2 хамтарч хийн гарын үсгээ зурдаг Сайн жишээ 25

30. ХООЛ БОЛ ЭМГҮЙ ЭМЧИЛГЭЭ Та бүхэнд ажлын амжилт хүсэе.