Hasta Haklarının Hukuki Boyutu Y.Doç.Dr.Nezih VAROL Halk Sağlığı ve Adli Tıp Uzmanı

1. Hasta Haklarının Hukuki Boyutu Y.Doç.Dr.Nezih VAROL Halk Sağlığı ve Adli Tıp Uzmanı SAHUMER – Genel Müdür SağlıkHukukuMerkezi

2. Dünya tarihi var olduğu ilk günden beri insan, önce yaşamak sonra sağlığını korumak amaçlı çaba göstermiştir. Gelişen süreçte de olgunlaşarak toplum olarak yaşamayı öğrenmiş, sosyal birey olduğunun farkına vardığında da tanımlar geliştirmiştir.

3. İnsan hakları kavramı “Irk, dil, din, cinsiyet, siyasal ya da herhangi bir görüş, ulusal ve sosyal köken, servet ve doğum, ya da başka farklar gözetilmeksizin, insan doğasının özünde bulunduğu kabul edilen ve bundan dolayı bütün siyasal iktidarların işlerlik kazandırması ve uyması gereken hak ve özgürlüklerin bütünüdür. ”

4. İnsan hakları bağlamında sağlık hakkı, hasta hakları ve mesleki sorumluluk, çağlar boyunca eskiye dayanır.

5. İnsan Hakları Evrensel Bildirgesinde “ırk, dil, din, politik inanç, ekonomik ve sosyal durum ayrımı gözetmeden, herkesin, erişilebilecek en yüksek düzeyde sağlıklı olma temel hakkına sahip olduğu”ifade edilirken, aslında sağlık hakkı kavramı gösterilmiştir.

6. 2. Dünya Savaşı sonrası Avrupa’da yeniden yapılanmada; Savaşın süren etkileri, Asya kıtasında ABD’lerinin, Çin ve Vietnam üzerindeki silahlı tehdidinin devam etmesi, Özellikle savaş altındaki hekimlik uygulamaları, sağlık hakkının korunmasını güçleştirmiştir.

7. Dünya Tabipleri Birliği 29. Genel Kurulu, Tokya Ekim 1975 Tıbbı insanlığın hizmetine uygulamak, kişiler arasında herhangi bir ayrım yapmadan beden ve ruh sağlığını korumak ve iyileştirmek, hastaların acılarını dindirmek ve onları rahatlatmak, tıp doktorlarına tanınmış bir ayrıcalık olarak ifade edilmiştir. İnsan yaşamına duyulan en yüksek saygının, tehlike altında bile sürdürülmesi, herhangi bir tıbbi bilginin insanlık yasalarına aykırı biçimde kullanılmasına fırsat verilmemesi ifade edilmiş yalnız başına ya da bir yetkilinin emri altında davranan bir ya da birden çok sayıda kişinin, bilgi edinmek, itiraf almak ya da bir başka nedenle, kasıtlı, sistemli ya da düşüncesiz biçimde, bir başka kişiye zor kullanarak, ona fiziksel ya da ruhsal yönden acı çektirmesi “İŞKENCE”dir. “Tutukluluk ve Hapis Sırasındaki İşkence ve Öteki Zalimce, İnsanlık dışı ya da Aşağılayıcı İşlem ve Cezalara İlişkin Olarak Tıp Doktorları İçin Kılavuz” olması için “Tokyo Bildirgesi” benimsenmiştir.

8. Prof.Dr.Nusret FİŞEK 60’lı ve 70’li yıllarda; Evrensel ilkeler ve kavramlara uygun olarak sağlık profesyonelleri ve epidemiyologlar, sağlık hukukçuları, çağdaş sağlık hizmetlerinin temel amacında kişileri hastalıklardan korumayı hedeflemiştir. Bu bağlamda gelişen Sosyal Hekimlikanlayışı, sağlık hizmetlerinde Temel Sağlık Hizmetlerini ön plana çıkarmıştır.

9. 12.09.1978 günü DSÖ tarafından Alma Ata’da yapılan; “Temel Sağlık Hizmetleri Uluslararası Konferansı” ile dünyadaki tüm insanların sağlıklarını korumak ve daha iyi bir duruma getirmek için, tüm hükümetlerin, tüm sağlık ve kalkınmada görevli olanların, ve dünya toplumlarının, en kısa bir zamanda gerekli işlemlerin yapılmasına olan gereksinmeyi belirleyen “Alma Ata Bildirisi”yayınlanmış, 2000’li yıllara sağlık hedefleri belirlenmiştir.

10. Temel Sağlık Hizmetleri • Koruyucu Sağlık Hizmetleri • İlk Yardım Hizmetleri; • Acil Yardım Hizmetleri; • Evde - Ayakta Bakım ve Tedavi Hizmetleri; • Hasta Sevk ve Sonuçlarını İzleme Hizmetleri; • Adli Hizmetler; • Yönetimsel Hizmetler

11. Dünya Tabipleri Birliği ALMA ATA bildirgesinden etkilenerek, Özellikle sorumluluk ve yükümlülüklere dikkat çekmek için; Hekimlik mesleğinin hastalara sağlamayı amaçladığı temel hakları içermesi adına hekimin, pratik, etik ve yasal tüm zorlukların bilincinde olarak her koşulda vicdanının sesini dinleyerek hasta için en iyi olanı yapması, yasalar veya hükümet uygulamalarının hastaların bu haklarına uygun olmadığı durumlarda uygun yollarla bu uygulamaları düzeltmeye veya ortadan kaldırmaya çalışmasını ifade eden “Lizbon Hasta Hakları Bildirgesi’ 1981 yayınlamıştır. 1. Hasta, hekimini özgürce seçme haklarına sahiptir. 2. Hasta, hiçbir dış etki altında kalmadan özgürce klinik ve etik kararlar verebilen bir hekim tarafında bakılabilme hakkına sahiptir. 3. Hasta yeterli ölçüde bilgilendirildikten sonra önerilen tedaviyi kabul veya reddetme hakkına sahiptir. 4. Hasta hekimden, tüm tıbbi ve özel hayatına ilişkin bilgilerin gizliliğine saygı duyulmasını bekleme hakkına sahiptir. 5. Her hastanın onurlu bir şekilde ölmeye hakkı vardır. 6. Hasta, uygun bir dini temsilcinin yardımı da dahil olmak üzere ruhi ve manevi teselliyi kabul veya reddetme hakkına sahiptir.

12. Herkes İçin Sağlık Hedefleri DSÖ 1991 Lizbon Sağlıkta Hakkaniyet; Sağlık yönünden bölgesel farklılıkların en aza indirilmesi Yıllara Hayat Katmak; Kişilerin tüm fiziksel, ruhsal ve sosyal potansiyellerini kullanmasının sağlanması, Hayata Sağlık Katmak, Hastalık ve sakatlıkların en aza indirilmesi Hayata Yıllar Katmak, Erken ölümlerin önlenerek hayat beklentisinin uzatılması

13. Dünya Hekimleri ilerleyen yıllarda hastalık ve hasta kavramları üzerine daha fazla eğilmişler ve hastalıkların tedavisi kadar ölümle sonuçlanmasında da hastanın kişisel ve manevi hakları ile toplum yararlarına dikkat çekmişlerdir. 35'inci Dünya Tabipler Birliği Genel Kurulu (Ekim 1983, Venedik-İtalya) “Ölümle Sonuçlanacak Hastalık”kavramı ile “VenedikBildirgesi”yayınlanmıştır.

14. Tüm dünyada olduğu gibi özellikle Avrupalı hekimler hasta haklarını geliştirmek için mevcut kavramların ışığında konuyu ele almışlardır. 28-30 Mart 1994 Amsterdam “Avrupa`da Hasta Haklarının Geliştirilmesi Bildirgesi” 1995 Dünya Tabipleri Birliği, Endonezya Bali “Lizbon Hasta Hakları Bildirgesi’nin Gözden Geçirilmiş Şekli” ile“Bali Bildirgesini”yayınlamışlardır.

15. Avrupa Konseyi İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi (Strasbourg, Kasım 1996 Biyolojik ve tıbbi uygulamalarda ayrım gözetmedeninsan hakları ve temel özgürlükler temel alınarak bütün bireylerin onur ve kişilik özellikleri garanti altına alınır. Bilimin ilgi alanı insanların iyiliğinin önüne geçemez. Taraflar, sağlık gereksinimlerini ve kaynakları göz önüne alarak yeterli kalitede bir sağlık hizmetine erişmede eşitliği sağlamaya çalışırlar. Sağlık alanındaki araştırmalar dahil her girişim mesleki standartları oluşturulmalıdır.

16. Ülkemizde 12 Eylül 1980 sonrası askeri yönetimin emri ile askıya alınan meslek örgütü çalışmaları zamanla güçlenmiş ve 1990 yıllarda yeniden eski yapıcı gücüne kavuşma adına çalışmaları başlatabilmiştir. Özellikle Sağlık Hakkı ve Hasta Hakları kavramları arasındaki farklar sağlık poltikalarındaki uygulamalarda eleştiri olarak ifade edilmiştir. Sağlık reformu adı altında yürüyen çalışmalarda Dünya Sağlık Örgütü ve Dünya Tabipleri Birliğinin etkili baskısı sonucu “Hasta Hakları Yönetmeliği” yayınlanmıştır. 23420 sayılı R.G yayınlanan01.08.1998 tarihli “Hasta Hakları Yönetmeliği”dokuzbölümden oluşmuştur.

17. Avrupa Birliği; vatandaşlarının temel haklarını ve vatandaşlarına karşı sorumluluklarını düzenlemeye çalışmış, insan onuru, özgürlük, eşitlik ve dayanışma değerleri üzerinde önemle durmuş. 13-14 Ekim 2000 Fransa/Biarritz kentinde gerçekleşen AB zirvesinde devlet ve hükümet başkanlarının bilgisine sunulup kabul gören şartlar 7-8 Aralık 2000 de Nice Zirvesinde “Avrupa Birliği Temel Hakları Bildirgesi“olarak onaylanmıştır. 54 maddeden oluşan kararlardan iki madde hasta hakları ile ilişkilidir. Madde 3. Kişinin bedensel ve ruhsal dokunulmazlık hakkı Herkes, kendi bedensel ve ruhsal dokunulmazlığına saygı gösterilmesi hakkına sahiptir. Madde 35. Sağlık hizmetleri Herkes, ulusal yasalar ve uygulamalarda belirtilen şartlar çerçevesinde koruyucu sağlık hizmetlerinden yararlanma hakkına ve tıbbi tedaviden yararlanma hakkına sahiptir. Bütün Birlik politikaları ve faaliyetlerinin tanımlanmasında ve uygulanmasında yüksek düzeyde bir insan sağlığı koruması sağlanmalıdır.

18. 2000 Eylül de Binyıl Zirvesinde Binyıl Kalkınma Hedefleri Liderler Özgürlük, demokrasi ve insan hakları konularında taahhüt vermişlerdir 2015 yılına kadar gerçekleştirilmek üzere kalkınmaya ve yoksulluğu önlemeye yönelik sekiz hedef oluşturulmuştur. Hedef 1: Aşırı yoksulluğun ve açlığın azaltılması Hedef 2: Evrensel temel eğitimin sağlanması Hedef 3: Cinsler arası eşitliğin sağlanması ve kadınların yapabilir kılınması Hedef 4: Çocuk ölümlerinin azaltılması Hedef 5: Ana Çocuk sağlığının iyileştirilmesi Hedef 6: HIV/AİDS, Sıtma ve diğer hastalıklarla mücadele edilmesi Hedef 7: Çevresel sürdürülebilirliğin sağlanması Hedef 8: Kalkınma için küresel bir ortaklık geliştirilmesi

19. Sağlık haklarının ayrılmaz parçası olan Hasta Hakları, İnsan Haklarınınalt basamağında, özel gruplara daha hassas yaklaşmayı ilke edindiğinden, özel gruplar, bildirgelerle koruma altına alınmış hak ve sorumlulukları ifade edilmiştir. İspanya/ Barselona 24 Eylül 2001 tarihli toplantıda “Anne Hakları Bildirgesi” ve “Yenidoğan Hakları Bildirgesi” yayınlanmıştır.

20. Avrupa Birliği, ulusal sağlık sistemlerindeki farklılıklara rağmen sağlık konusunda dünyanın her yerinde tedavi hakkı “Avrupa Sosyal Modeli” ni benimsemektedir. Bu kavramın temelinde de hasta hakları ile ilgili 14 ana konu1. Koruyucu tedbirler, 2. Yararlanma, 3. Bilgi, 4. Rıza (onay), 5. Özgür seçim, 6. Özel ve gizlilik, 7. Hastaların vaktine saygı, 8. Kalite standartları, 9. Güvenlik, 10. Yenilik (tedavi), 11. Gereksiz ağrı/acı 12. Kişisel tedavi, 13. Şikâyet 14. Tazminat hakkı

21. HASTA HAKLARI İŞLEYİŞLERİ - S.B - HASTA HAKLARI UYGULAMA YÖNERGESİ Amaç Madde 1- Bu yönergenin amacı; yönerge kapsamındaki sağlık kurum ve kuruluşlarında Hasta Hakları Uygulamalarının insan haysiyetine yakışır şekilde herkesin “Hasta Haklarından” faydalanabilmesinde, hak ihlallerinden korunabilmesinde ve gerektiğinde hukuki korunma yollarını fiilen kullanabilmesinde hasta hakları uygulamalarının planlanması, değerlendirilmesi, uygulanması ve denetlenmesi ile ilgili esas ve usulleri belirleyerek sağlık hizmetlerinin eşit, kaliteli ve etkin olarak sunumunu sağlamaktır. Kapsam Madde 2- Bu yönerge; Sağlık Bakanlığı’na bağlı sağlık kurum ve kuruluşlarını kapsar. Hasta Hakları Kurulu Madde 10- Hasta hakları uygulamalarını planlamak, değerlendirmek, uygulamak ve önerilerde bulunmak amacıyla il merkezlerindeki bütün kamu hastaneler ile ilçelerdeki 100 yatak üzerindeki hastanelerde “Hasta Hakları Kurulu” oluşturulur. Kurul biri başkan olmak üzere toplam 8 kişiden teşekkül eder. Kurul Üyeleri Madde 11- Hasta Hakları Kurulu aşağıdaki üyelerden oluşur; Başkan: Kalite hizmetlerinden sorumlu Baştabip Yardımcısı, kurulun başkanı Hasta Hakları Birim Sorumlusu, Hakkında başvuruda bulunulan personelin birim sorumlusu, Hasta hakları konusunda faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşu temsilcisi Varsa hastanın avukatı Sendika temsilcisi, Valiliğin belirleyeceği bir vatandaş. (Kendisi ve yakınlarının Sağlık Bakanlığına bağlı kurumlarla ticari ilişkisi olmayan, sağlık hizmetleri veya sosyal hizmetler alanında temayüz etmiş, 65 yaşını geçmemiş, kurula sürekli olarak katılmasını engelleyecek kronik bir rahatsızlığı olmayan, gönüllü bir kişi kurulda görev alır.) İl genel meclisi üyeleri arasından Vali tarafından seçilecek bir üye,

22. Kurulun Görevleri, Çalışma Usul ve Esasları Madde 13- Hasta hakları ve uygulamalarını gerçekleştirmek, başvuru dosyalarını değerlendirmek, hasta haklarının geliştirilmesi için tavsiyelerde bulunmak. Hasta hakları kurulları başvuru dosyalarını hasta hakkı ihlali açısından değerlendirip idareye görüşünü sunmakla yükümlüdür. Kurul, gelen başvuru dosyalarını değerlendirerek hasta hakları mevzuatı çerçevesinde kesin bir karara bağlar. Teknik bilgi veya uzmanlık isteyen konularda kurum dışında bir bilirkişinin incelemesi için başvuru dosyasını kurul, kurum idaresine gönderir. Gerekli işlemleri idare gerçekleştirir. Bu konuda başvuru sahibine konu hakkında bilgi verilir. Kurul gizlilik esasına göre hareket eder. Kararları gizli oyla alır. Kurul kararlarının objektifliği, mahremiyeti ve gizliliğinin sağlanması, başvuru yapan kişinin ve hakkında başvuru yapılan çalışanın isminin ifşa olmaması için; Kurulda görüşülen dosyalarda geçen isimler yerine “ÇALIŞAN” ve “BAŞVURAN” ibarelerini kullanarak başvuru sahibinin ve hakkında başvuru yapılan çalışanın adı, soyadı ve diğer bilgilerinin gizlenmesi sağlanır. Kurul başkanı çalışanın mesleği ve çalıştığı bölüm hakkında bilgi verir. Başvuru yapan hasta yada yakınının adres bilgileri hiçbir şekilde kurul başkanı ve birim sorumlusu dışında kimseye verilemez. Kurul başkanı ve birim sorumlusu bu bilgileri gizli tutmakla yükümlü ve sorumludur. Oylama gizli yapılır. Kararlar oy çokluğu ile alınır. Oyların eşitliği halinde başkanın taraf olduğu görüş kabul edilir. Adli yargıya intikal eden, muhakkik tayin edilen ve/veya idari soruşturmaya konu olduğu halde kurula intikal eden başvurular kurulda görüşülmez, başvuru sahibine yapılan diğer işlemler hakkında bilgi verilir.

23. Başvuru Kabul Şartları Madde 47- Başvurunun Hasta Hakları Birimleri’nce kabul edilebilmesi için şu bilgileri içermesi gerekmektedir. Başvuranın: Adı, Soyadı, İletişim Adresi, Birimden Başvuru Yapmışsa İmzalı Başvuru Belgesi, Başvuruya Konu Olan Kurumun: İli, İlçesi, Kurumun İsmi, Başvuruya Konu Olan Birim, Başvuru Yapılan Personelin: Adı, Soyadı, İnternetten yapılan başvurularda birim, başvuru yapan kişinin adres bilgilerini doğruladıktan sonra kişinin birime gelip imza atmasına gerek kalmadan işlemleri başlatır ve sonuçlandırır.

24. EK-5 HASTA HAKLARI BAŞVURU FORMU  BAŞVURUDA BULUNANIN BAŞVURU BİLGİLERİ ADI İL SOYADI BİRİM EĞİTİM DURUMU PERSONELİN ADI VE SOYADI MESLEĞİ PERSONELİN ÜNVANI CİNSİYET/YAŞ ADRESİ TELEFONLAR EV CEP İŞ FAX E-POST  BAŞVURUYU YAPANIN FORMU DOLDURANIN (*) ADI SOYADI / İMZASI ADI SOYADI / İMZASI BAŞVURUNUN İÇERİĞİ VE KONUSU ( ** ) ( * ) Bu form başvuran tarafından doldurulur. Okur-yazar olmayan başvuranın yerine başvuranın yakını veya onaylayacağı bir kişi tarafından el yazısı ile doldurulur. (** ) Bu form doldurulurken başvurunun içeriği ve konusu bölümünde başvuranın ve hakkında başvurulanın isimleri belirtilmeyecek sadece başvuran ve unvan belirtilecektir. (***) bu form doldurulduktan sonra kimlik bilgileri kısmı birim sorumlusu tarafından görülmehecek şekilde zımbalanarak kapatılır. Karar verildikten sonra yine birim sorumlusu ve kurul başkanı dışında kimse görmeden açılarak birimde arşivlenir. T.C SAĞLIK BAKANLIĞI ………………………..HASTANESİ / S.G.B. HASTA HAKLARI BAŞVURU FORMU BAŞVURU NO:…………………………………………………. BAŞVURU TARİHİ………/………../……..... ÇALIŞANIN ÜNVANI ………………………… ……………….HAKKINDAKİ BAŞVURU SAYISI (…….) SONUÇ Çalışanın lehine sonuçlandı Çalışanın aleyhine sonuçlandı Sistemden kaynaklanan sorun Kapsam dışı Teknik inceleme için İdareye havale edildi Diğer

25. TBMM 24 Dönem 454 sıra no.lu Meclis Araştırma Komisyonu Raporu Ocak 2013 • “Sağlık Çalışanlarına Yönelik Artan Şiddet Olaylarının • Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi” • Öneriler: Komisyon sağlık çalışanlarına yönelik şiddetin önlenmesine ilişkin önerileri bir bütün olarak değerlendirilmiş ve tüm öneriler üç başlık altında toplamıştır. • Örgütsel/Kurumsal Faktörlere ve Cezalara Yönelik Öneriler • 13. Hasta ve hasta yakınlarının bilgilendirilmesine özel önem verilmelidir. • Bilgilendirme hastanın bakım ve tedavisinden sorumlu sağlık personeli tarafından yapılmalıdır. • 16. SABİM aracılığı ile sağlık çalışanlarına yönelik yapılan şikâyetler etkili bir ön değerlendirmeye tabi tutulmalı, genel ve soyut nitelikte olan, şikâyet sahibinin adı ve adresi belli olmayan veya personelin kusuru bulunmadığı açıkça görülenler değerlendirmeye alınmamalıdır. • 23. Sağlık kurum ve kuruluşlarında “Hasta Hakları Birimleri” ve “Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Kurulları”nın birlikte yer alacağı Sağlık İletişim Merkezleri (SİM) kurulmalıdır. SİM’ler hem hasta ve yakınlarına hem de sağlık çalışanlarına hizmet vermelidir. • 2. Toplumsal ve Çevresel Faktörlere Yönelik Öneriler • 3. Tarafların (Hizmet Sunan ve Alan) Özellikleri, Etkileşimleri ve İletişimlerine Yönelik Çözüm Önerileri • 53. Sağlık hizmeti sunumunda hastaların, hasta yakınları ve sağlık çalışanlarının arasında karşılıklı saygıya dayalı ilişkiyi tesis edecek her türlü önlem alınmalıdır.

26. TOPLUM (Hasta) Hasta Kabul Sözleşmesi Vekalet Sözleşmesi Sağlık Birimi Hastane İFA EDEN Sağlık Çalışanı Hekim İFA YARDIMCISI İş Sözleşmesi Hizmet sözleşmesi Sağlık -Toplum İlişkisi

27. Sağlık çalışanlarının yasal sorumluluğunun irdelenmesi özel olarak tarif edilmemiştir. hekime ait yargılamalarda, gerekçesiz ve yeterli kanıtlar oluşmadan verilen kararlar karşısında, yerel mahkemelerin daha dikkatli davranması Yargıtay içtihatlarına da girmiştir. (4 HD. 6.5.1991. gün ve 990/5104 E-991429 K)

28. Bir hekimin mesleki sorumluğunun sonradan irdelenmesinde ise en büyük zorluk, amacı ile ortaya çıkan sonucun ilişkilendirilmesidir. Hekim amaca ulaşırken dikkatsiz mi davranmıştır?, Gereken özeni mi göstermemiştir?, Tıbbi bir hata mı yapmıştır?, Yoksa ortaya çıkan sonuç tüm gayretlere rağmen mi ortaya çıkmıştır?

29. HEKİM SORUMLULUĞU Tıbbi Sorumluluk Hukuki Sorumluluk Mesleki Görev Mesleki Sanat Sağlık Hizmetlerinden Doğan Sorumluluk • Sözleşmeye Aykırılık • Haksız Eylem Bir fiilin suç sayılabilmesi için suçun unsurlarının oluşması gerekmektedir. Tazminat sorumluluğun belirlenmesinde KUSUR önemlidir.

30. Lex-artis teorisi olarak ifade edilen bu görüşe göre suç tipinin belirlenmesi; sonucun gerçekleşmesinden sonra değil, hareketin niteliğine bakılarak yapılan bir değerlendirmeyle olmalıdır. Böylece tıp mesleğinin gereklerine uygun olarak yapılan bir tıbbi müdahale, başarısız sonuçlansa bile müessir bir fiil suç tipini oluşturmayacaktır

32. (1) Sağlık Hizmeti Sağlık Mevzuatı Sağ.Kuruluşu Standartlar Yapılması gerekenler. Yapılanlar Hekim Açısından Standartlar Anamnez Muayene Tanı Yorum Bilgilendirme/Onam Müdahale İstenmeyen Komp. Beklenmeyen komp. Bakım Takip Kontrol Özel Kamu Anayasa Yasa Tüzük Yönetmelik Tebliğ Genelge Emir Sağlık İşletme Standartları İş Görme İş Yapma Görev ve sorumluluklar Etik davranışlar Toplumsal Düzen Kuralları FarkSonuçSorumlu Var / Yok Olumlu / Olumsuz Yönetim / Kişi Kusur Hizmet Kusuru / Kişisel Kusur Geç Verildi Standartlara aykırı Kötü Verildi Beceri eksikliği Hiç Verilmedi El Atmama Hukuki Süreç İdari / Ceza / Tazminat Disiplin TCK İdari Mah Suç Hukuk Mah.

33. (1) Sağlık Hizmeti Sağlık Mevzuatı Sağ.Kuruluşu Standartlar Yapılması gerekenler. Yapılanlar Hekim Açısından Standartlar Anamnez Muayene Tanı Yorum Bilgilendirme/Onam Müdahale İstenmeyen Komp. Beklenmeyen komp. Bakım Takip Kontrol Özel Kamu Anayasa Yasa Tüzük Yönetmelik Tebliğ Genelge Emir Sağlık İşletme Standartları İş Görme İş Yapma Görev ve sorumluluklar Etik davranışlar Toplumsal Düzen Kuralları TIBBİ SÜREÇ FarkSonuçSorumlu Var / Yok Olumlu / Olumsuz Yönetim / Kişi Kusur Hizmet Kusuru / Kişisel Kusur Geç Verildi Standartlara aykırı Kötü Verildi Beceri eksikliği Hiç Verilmedi El Atmama Hukuki Süreç İdari / Ceza / Tazminat Disiplin TCK İdari Mah Suç Hukuk Mah.

34. NEDEN – SONUÇ İLİŞKİSİ. GALİLEAN YAKLAŞIMINA GÖRE NEDEN - SONUÇ İLİŞKİSİNDE GEREKLİLİK VE YETERLİLİK ARANMALI BİR SONUCUN ORTAYA ÇIKMASI İÇİN; NEDEN HEM GEREKLİ HEM DE YETERLİ OLMALI, NEDEN GEREKLİ AMA YETERSİZ OLMALI, NEDEN GEREKSİZ AMA YETERLİ OLMALI, NEDEN HEM GEREKSİZ HEM DE YETERSİZ OLABİLİR.

35. Sağlık Hizmetinde Amaç 1. En Kısa Sürede En Yüksek Yarar Sağlamak. 2. Doğru İşin, Doğru Kişi tarafından, Doğru Yapılması, 3. Sözleşmeye Uygun Davranmak HASTA Sağlık Birimi Hekim

36. HAKLAR Fetüs Hakkı = Gebelik süresindeki haklar Kişilik Hakkı= Sağ olarak tamamıyla doğduğu anda başlar ve ölümle biter. MK 28/1. Çocuk Hakkı= 18 yaş altı Sağlık Hakkı Hasta Hakkı Velayet Hakkı Vasi Hakkı Veraset Hakkı 65 yaş 18 yaş 0 X Son gün 12 15 Hak Ehliyeti = Sağ doğmak koşuluyla, ana rahmine düştüğü andan başlar. MK 28/2 . Her insanın hak ehliyeti vardır. MK.8 Fiil ehliyetine sahip olan kimse, kendi fiilleriyle hak edinebilir ve borç altına girebilir MK.9 Ayırt etme gücüne sahip ve kısıtlı olmayan her ergin kişinin fiil ehliyeti vardır. MK.10 Farik ve Mümeyyiz = anlam ve sonuçlarını kavrama yeteneği (12-15 yaş) Ahlaki Redayet, Ceza Ehliyeti, Hukuki Ehliyet Ayırt etme gücüne sahip küçükler ve kısıtlılar, yasal temsilcilerinin rızası olmadıkça, kendi işlemleriyle borç altına giremezler. Karşılıksız kazanmada ve kişiye sıkı sıkıya bağlı hakları kullanmadabu rıza gerekli değildir. MK.16

37. “hukuka uygun” hale gelme şartı • * Tıp sanatını uygulama hak ve yetkisi • Sadakat ve özen borcu içinde yerine getirme • * Kişinin onamı • Aydınlatılmış –Bilgilendirilmiş Onam

38. (TCK Md.26) HAKKIN KULLANILMASI VE İLGİLİNİN RIZASI  (1) Hakkını kullanan kimseye ceza verilmez. (2) Kişinin üzerinde mutlak surette tasarruf edebileceği bir hakkına ilişkin olmak üzere, açıkladığı rızası çerçevesinde işlenen fiilden dolayı kimseye ceza verilmez. Sağlık Çalışanın Hakkı

39. Sadakat ve Özen Borcu Özen Yükümlülüğü; (B.K. 390) Sonuca mutlak ulaşmak (iyileştirmek) değil, Sonucun başarılı olması için her türlü gayreti ve çabayı göstermek. MADDE 506- Vekil, vekâlet borcunu bizzat ifa etmekle yükümlüdür. Ancak vekile yetki verildiği veya durumun zorunlu ya da teamülün mümkün kıldığı hâllerde vekil, işi başkasına yaptırabilir. Vekil üstlendiği iş ve hizmetleri, vekâlet verenin haklı menfaatlerini gözeterek, sadakat ve özenle yürütmekle yükümlüdür. Vekilin özen borcundan doğan sorumluluğunun belirlenmesinde, benzer alanda iş ve hizmetleri üstlenen basiretli bir vekilin göstermesi gereken davranış esas alınır.

40. SONUÇ Gelişen toplumsal bilinç, evrensel değerler ve temel haklar göz ardı edilmeden sağlıkta güven ilişkisi sağlanmaya çalışılmalıdır. Esas olan insandır. Tarihsel süreçte hasta hakları sağlık hizmet sunucuları tarafından ele alınarak geliştirildiğinden Hasta hakları, hekimlerce korunan sosyal bir hak olmalıdır. En kısa sürede en yüksek yararı alabilme adına, sağlık hizmetlerinin planlanması, yönetimi, işletilmesi ve sunumu adına sağlık kaynaklarının verimli ve etkin kullanılması, hasta haklarının savunulması ve uygulanmasına bağlıdır. Bu bağlamda Sağlık Hukuku bir disiplin olarak Halk Sağlığı Bilimi içinde yerini almalıdır.

41. Y.Doç.Dr.Nezih VAROL Halk Sağlığı ve Adli Tıp Uzmanı SAHUMER – Sağlık Hukuku Merkezi Genel Müdür 0.542.2421392 - 0.505.3303919 www.sahumer.net nezihvarol@sahumer.net