BİLEŞİKLER

1. BİLEŞİKLER 2. Ünite 1. Bölüm: Bileşikler Nasıl Oluşur?

2. Bazı elementlerin elektron dizilimi

3. 1.1. Elementlerin Elektron Alma-Verme-Ortaklaşma Eğilimleri • Bileşikler, atomların elektron alma-verme veya ortaklaşa kullanma eğilimleri sonucu mu oluşurlar? • Bileşiklerin oluşmasının elektron dizilimi ile ilişkisi var mıdır?

4. Sorular • Hangi elementlerin atomları elektron almaya eğilimlidir? • Hangi elementlerin atomları elektron vermeye eğilimlidir? • Hangi elementlerin atomları elektronlarını ortaklaşmaya eğilimlidir? Neden?

5. Bağ Yapma – Elektron Dizilimi İlişkisi • Atomların elektron alma, verme ya da ortaklaşa kullanma eğilimini belirlemek için elektron dizilimine bakılır.

6. Elektron alma-verme ilişkisi • Son katmanındaki elektron sayısı soy gazın son katmanındaki elektron sayısına yakın olan VA, VIA, VIIA grubundaki atomların çoğunluğu elektron alır. • Son katmanında elektron sayısı 1, 2 ve 3 olan IA, IIA ve IIIA grubu atomlar (Hidrojen hariç) elektron verme eğilimindedir.

7. Elektron Ortaklaşa Kullanma • Bor, Karbon ve Kükürt elektronlarını genellikle ortaklaşa kullanma eğilimindedir. • Karbonun birinci katmanında 2, ikinci katmanında 4 elektron vardır. Karbon 4 elektron alabilir ya da 4 elektron verebilir. Ancak bileşik oluşurken bu durum gözlenmez. • Çünkü karbon atomunun elektronlarını ortaklaşa kullanma eğilimindedir.

8. Elektron alma-verme eğilimi • Periyodik Tablo’nun sol tarafındaki elementler (metaller) elektron verme eğilimindedir. • Periyodik Tablo’nun sağ tarafındaki elementler (ametaller) elektron alma eğilimindedir. (Oksijen, Flor, Klor, Brom, İyot…) • Soy gazların son katmanları elektronlarla tamamen doludur. Kararlı elektron düzenlerine sahiptirler. • Diğer elementler de elektron alarak-vererek veya ortaklaşarak elektron düzenlerini soy gaz elektron düzenine benzetirler.

9. Katman Elektron Dizilimi

10. Katman Elektron Dizilimi

11. Katman Elektron Dizilimi

12. Katman Elektron Dizilimi

13. Periyodik Tablo

14. Periyodik Tablo’da Gruplar • IA, IIA, IIIA grubu elementlerinin son katmanında sırasıyla 1, 2 ve 3 elektron vardır. • Periyodik cetvelin sol tarafındaki elementler elektron verme eğilimindedirler. • VIA grubu elementlerinin son katmanında 6 elektron vardır. İki elektron aldıklarında -2 yüklü olurlar. Soy gaz elektron düzenine benzerler. • VIIA grubu elementlerinin son katmanında 7 elektron vardır. Bir elektron aldıklarında -1 yüklü olurlar. Soy gaz elektron düzenine benzerler.

15. Soy Gazlar • Kimyasal olaylara karşı son derece isteksizdirler. • Erime ve kaynama noktaları oldukça düşüktür. Helyumun kaynama noktası -269 0C’dir. • Gaz halinde bulunurlar. • Kararlı elektron düzenine sahiptirler.

16. 1H,3Li,11Na,19K,37Rb,55Cs,87Fr Alkali Metaller

17. Alkali Metallerin Özellikleri • IA grubu elementleridir. • Hepsinin son katmanında bir elektron vardır. • Son katmanlarındaki 1 elektronunu verme eğilimindedirler. • Aktif metaller olarak bilinirler. • Isı ve elektriği iyi iletirler. • Erime noktaları Hg ve Ga hariç bütün metallerinkinden düşüktür.

18. Toprak Alkali Metaller

19. Toprak Alkali Metaller • IIA grubu elementleridir. • Hepsinin son katmanında iki elektron vardır. • Son katmanlarındaki 2 e- verme eğilimindedirler. • Alkali metallere göre tepkimeye girme eğilimi daha azdır. • Erime ve kaynama noktaları daha düşüktür.

20. Halojenler • VII A grubu elementleridir. • Elementel hâlde 2 atomlu moleküller halinde bulunurlar. (F2, Cl2, Br2, I2) • Bileşik oluştururken elektron alma eğilimindedirler. • Oda koşullarında F2, Cl2 gaz,Br2 sıvı, I2katıdır. • Grupta yukarıdan aşağıya indikçe erime ve kaynama noktaları artar.

21. 1.2. İyon Yükü ve Yükseltgenme Basamağı • Yüksüz atomda, proton sayısı elektron sayısınaeşittir. • Atomlar, kararlı hâle gelebilmek için kendine en yakın soy gaz elektron düzenine erişmeye çalışır. Bunun için ya elektron alır ya da verirler. • Atom tek katmanlıysa katmanda iki elektron bulunduğunda kararlıdır (dublet kuralı).

22. … • Atom birden fazla katmana sahipse, son katmanında 8 elektron bulunduğunda kararlıdır (Oktet kuralı). • Yüksüz bir atomdan elektron alış-verişi sırasında proton ve nötron sayısı değişmez. Elektron sayısı değişir. • Bir atom elektron veriyorsa pozitif (+) yüklü olur.

23. … • İyon Bir atom elektron alıyorsa negatif (-) yüklü tanecikler oluşturur. • Pozitif ve negatif yüklü taneciklere iyondenir. yükü, element sembolünün sağ üst köşesine yazılır. • Na+, F-, Mg2+, O2-

24. … • SO3, N2O5 gibi bileşiklerde iyon yükü terimi kullanılamaz. Çünkü burada iyon yoktur. Suda serbest iyonlar oluşturmazlar. • Bu yüzden bu atomlarda iyon yükü yerine yükseltgenme basamağı kullanmak uygundur. • Bütün atomlarda yükseltgenme basamağı kullanılabilir.

25. Elektron sayıları - yükseltgenme basamağı arasındaki ilişki

26. Yükseltgenme Basamaklarının Hesaplanması • IA grubu elementleri +1, IIA grubu elementleri +2, IIIA grubu elementleri +3 yükseltgenme basamağına sahiptir. Li+, Na+, K+, Be2+, Mg2+, Ca2+, Al3+ • Bileşiklerde Oksijenin yükseltgenme basamağı -2’dir. Peroksitlerde (H2O2, Na2O2,…) -1, OF2 bileşiğinde +2’dir.

27. Hidrojen bileşiklerinde genellikle +1’dir. Hidrürlerde (NaH, MgH2,…) -1’dir. • Tüm bileşiklerde atomların yükseltgenme basamakları toplamı SIFIRdır.

28. H2SO4’te S’ün yükseltgenme basamağı kaçtır? : 2.(+1) + 1.(a) + 4.(-2) = 0 2 + a –8 = 0 a - 6 = 0 a = +6

29. K2Cr2O7’te Cr’nin yükseltgenme basamağı kaçtır? : 2.(+1) + 2.(a) + 7.(-2) = 0 2 + 2a –14 = 0 2a - 12 = 0 2a = +12 a = +6

30. Na2CO3’te C’un yükseltgenme basamağı kaçtır? : 2.(+1) + 1.(a) + 3.(-2) = 0 2 + a –6 = 0 a - 4 = 0 a = +4

31. Aşağıdakilerin yükseltgenme basamaklarını bulalım.

32. FeO ve Fe2O3’ün Yükseltgenme basamakları FeaO2- a + (-2) = 0 a = +2 Bazı elementlerin birden fazla yükseltgenme basamakları vardır.

33. Bazı bileşiklerde elementler oktet kuralına uymaz. • NaCl • HClO • HClO2 • HClO3 • HClO4 -1 +1 +3 +5 +7

37. İYONİK BİLEŞİKLER

39. İYONLARDAN BİLEŞİK OLUŞUMU • Atomlar bağ oluşturmak üzere biraraya geldiklerinde, çekirdeklerindeki en uzak elektronlarla etkileşir. • Kimyasal bağlarda en dış tabakadaki elektronlar etkindir. Bunlara değerlik elektronları denir. • Atomların değerlik elektronları grup numaralarına eşittir.

40. Lewis yapısı • Dış tabakadaki her bir elektron bir nokta ile gösterilir. • Değerlik elektronları sayısı dörtten azsa elementin etrafına teker teker yazılır. • Değerlik elektronları sayısı dörtten fazlaysa tek noktaların yanına bir nokta konulur. • Elektron sayısı sekizden fazla olamaz. Oktet kuralı

43. Lewis yapısının atom ve iyonlar için kullanımı

44. İyonlardan Bileşik Oluşumu

45. Anyonlar

46. Katyonlar

47. BİLEŞİK FORMÜLLERİNİN YAZILMASI Önce pozitif yüklü iyon, sonra negatif yüklü iyon yazılır. Bileşikteki iyon yükleri toplamı sıfır olmalıdır. Katsayılar en küçük tamsayı olacak şekilde yazılmalıdır. Mg2S2 değil MgS (Peroksitler hariç- H2O2…)

48. Bileşik Formüllerinin Yazılması Xn+ ve Ym+ arasında bileşik oluşumu Çaprazlama

49. Fe2O3 bilesiginde Demir (Fe) atomunun 2 tane, Oksijen (O) atomunun ise 3 tane olduğu görülür. • Çok atomlu iyonlara kök denir. • Eğer bileşik içerisinde kök varsa parantez içerisine alınır. Örneğin, Fe2(CO3)3 bilesiginde 2 tane Fe atomu ile 3 tane CO3-iyonunun bulunduğu anlaşılır. • Kök, bileşikte bir tane ise paranteze alınmaz. MgSO4 , Na2CO3, KNO3 gibi.

50. Oluşan bileşiklerin formüllerini yazınız.