PLANLAMA NEDİR

1. PLANLAMA NEDİR Planlama: Kavramsal olarak belirlenen bir hedefe ulaşabilmek amacıyla harekete geçmeden önce yapılan hazırlıklar karar verme seçim yapma süreci. Planlama harekete- eyleme öncülük yapacak düşünce sistemini oluşturur ve böylece eyleme öncülük edece kıramsal, teorik varsayımsal yapıyı geliştirir. Düşünce tarzını saptar (suher 1996) Planlama: Kavramsal olarak belirli bir andan daha ileriye doğru düşünülen, tasarlanan bir düşünce biçimidir, olabilirlikleri, olasılıkları irdeler, karşılaştırırve değerlendirir. Kurumsal düzeyde planlama kurumun yıllık (orta veya uzun dönemli faaliyetlerini bunun için gerekli kaynak ve araçları sağlama, programlamayı içeren bir süreç. Plan : Belge Planlama: SÜREÇ tir…

2. Kent planlaması kapsamında: Kentlerin var olan sorunlarının ve büyüme eğilimlerinin verdiği ipuçları uyarılar doğrultusunda kentlerin önceden saptanan bir süre için erişeceği büyüklüğe işlevsel ilişkilerin ulaşım ve iletişimin , sosyal ve fiziksel dokusunun tasarlanması olarak tanımlanan bir karar verme ve değerlendirme sürecidir va kavramsal bir sistem oluşturmalıdır. Plan, planlama sürecinde değerlendirmeler sonucu varılan bir kararın şekli, uygulanması için bir araçtır. Planlama kentin gelecekteki büyümesi düzenlenmesi için yapılan çalışmaların ayrıntılı bir metinle (raporla) yada ölçekli ve ayrıntılı şekilde haritalarla ifadesidir. Tasarım anlatım ve uygulama aracıdır ancak haritadan farklıdır. Planlama çok yönlü bütünleştiricibir faaliyet olup sosyal ekonomik politik psikolojik antropolojik ve teknolojik faktörleri içerir, çok disiplinli, kuralcı, demokratik katılımcılığa açık, seçenek eylem yollarını arayıcı mesleki profosyonel bir uğraştır.

3. PLANLAMA NEDİR? • Gelecek için karar verme ve • Problem çözme • belirli bir amaç için rasyonel bir düzenleme işlemi • Problem tanımlama • İleriye dönük tahminler yapma • Süreklilik-her yeni durumda kararları • yeniden düzenlemek • Şeffaflık • Katılım

4. NE İÇİN PLANLAMA? İnsanın temel gereksinimleri BESLENME EĞİTİM SAĞLIK KÜLTÜR BARINMA Tarım sektörü İLETİŞİM ULAŞIM ALTYAPI Hizmet sektörü DİNLENMEEĞLENCE- SPOR ÇALIŞMA Sanayi sektörü

5. KENTSEL FONKSİYON ALANLARI • KONUT ALANLARI • 2. ÇALIŞMA ALANLARI • SANAYİ • HİZMETLER • 3. DONATI ALANLARI • 4. ULAŞIM ALANLARI

6. Temel gereksinimleri kim karşılayacak? • Düzenleyici kurum: • DEVLET.. • Nasıl? • Araç: • Yasal Düzenlemeler • Planlama

7. Planlamaya niçin gereksinim duyulmaktadır? • Düzenleme olmazsa…. • Düzenleme iyi olmazsa….. KAYNAKLARIN KITLIĞI / SÜRDÜRÜLEBİİRLİK !...... DENGESİZLİK….. EŞİTSİZLİK……. KRİZLER…….. TOPLUMSAL İSYANLAR…. AFETLER……. SAĞLIKSIZ YAŞAM ORTAMLARI OLUR…..

8. Planlamanın amacı • İnsanların mutluluğu / Toplumsal refah?????? Temel ilke • Kamu yararının sağlanması Eşitlik- Denge Toplumsal gereksinimlerin karşılanması Mülkiyet haklarına saygı Tarihi, doğal çevrenin korunması Güvenlik

9. En Önemli Sorun…..BİREYLER arası veya MEKANLAR arası DENGESİZLİK • Mekanlar farklı özellikte… • Kiminin potansiyeli diğerine göre fazla • Başlangıç avantajları farklı… • Tarihsel • Kültürel • Coğrafik • ………

10. BÖLGELERARASI DENGESİZLİK DPT,2003

11. DENGE=SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK Mekan (Çevre) Ekonomi Toplum araç: :PLANLAMA

12. Adımlar AMAÇ Varılmak istenen son Amacın gerçekleşmesine yönelik daha önceden gerçekleştirilmesi gerekli bağımlı ön noktalardır. HEDEF STRATEJİ Hedeflere nasıl ulaşılacağının yolunu belirlemek İzlenecek yol… EYLEMLER

13. Örnek: Amaç: Ekonomik açıdan sürdürülebilir bir gelecek Vizyon: Bugün ve gelecekte herkes için yüksek kaliteli yaşam ve çevre Ölçüm: 15 yıl içinde dünyanın yüksek performans gösteren ilk 15 bölgesel ekonomileri içinde yer almak

14. Örnek:Hedefler Başarılıİnsanlar: donanımlı, motive edilmiş, yoğun ve yüksek verimliliği olan işgücü Yarışmacı ekonomi: dinamik, değişen, ve bilgi temelli ekonomi Yaratıcılık, icat ve yenilikçi fikirler SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA Etkileşen topluluk: yüksek kaliteli işlere, eğitim sağlık ve konut olanaklarına ve diğer hizmetlere erişebilen, katılımcı toplum Doğal kaynakların sürdürülebilirliği: çevre kalitesinin, ekonomik başarıyı destekleyecek anahtar konu olduğunu gösteren yüksek kaliteli gelişme ve çevresel olarak etkin ekonomi Etkin altyapı: herkes için sürekli ekonomik büyümenin ve yaşam kalitesinin yükseltilmesinin sağlayacak ve destekleyecek ulaşım, iletişim, konut ve sağlık altyapıları

15. Planlama süreci • Hedeflerin belirlenmesi • Araştırma ve çözümleme • Planlama alan sınırların belirlenmesi • Veri toplama • Analiz • Sentez • Değerlendirme • Alternatif üretme • Alternatif Seçimi • Geri besleme-İzleme

16. PLANLAMA SURECİ ARAŞTIRMA VE ÇÖZÜMLEME • BİLGİ TOPLAMA • *TARİHİ YAPI • DOĞAL YAPIYA İLİŞKİN BİLGİLER • * SOSYO-EKONOMİK YAPIYA İLİŞKİN BİLGİLER • * ÇEVRE VERİLERİ YAZILI KAYNAKLAR İSTATİSTİKLER TESPİT ve GÖZLEM ANKET MÜLAKAT

17. HANGİ COĞRAFYADA ?...... PLANLAMA SURECİ 2.ANALİZ 2a /.DOĞAL YAPI ANALİZLERİ * EĞİM YÜZDESİ, * EŞYÜKSELTİ, * EĞİM YÖNÜ / YÖNELİŞ, * JEOLOJİK YAPI, * BİTKİ ÖRTÜSÜ, * SU KAYNAKLARI,……..vb.

18. PLANLAMA SURECİ 2b /. SOSYO-EKONOMİK YAPI ANALİZLERİ * NÜFUS * SEKTÖREL YAPI * EĞİTİM DURUMU * GÖÇ * AİLE TİPOLOJİSİ * GELİR DURUMU………. KİM ?...... ANKET MÜLAKAT İSTATİSTİK

19. PLANLAMA SURECİ 2C /.ÇEVRE VERİLERİ / MAKRO ÖLÇEK VERİLERİ * KALKINMA PLANI * BÖLGE PLANI * ÇEVRE DÜZENİ PLANI * NAZIM İMAR PLANI * UYGULAMA İMAR PLANI • FONKSİYON • * Konut • * Çalışma • * Donatı • YOĞUNLUK • ULAŞIM

20. Planlamanın en temel unsurlarından birisi, BİRBİRİNİ YÖNLENDİREN VE DENETLEYEN FARKLI ÖLÇEKLERDEKİ PLANLAR ARASINDAKİ “KADEMELİ BİRLİKTELİK”ilkesidir. • 3194 sayılı İmar Kanunu’na göre; (md:6) • “… Planlar kapsadıkları alan ve amaçları açısından; “bölge planları”, ve “imar planları”, imar planları ise; nazım imar planları ve uygulama imar planları olarak hazırlanır.”

21. Ancak, yasa söz konusu bütün kademeler arasındaki olması gereken geri besleme, denetleme, uyum bütünlük vbg. esasları yeterince tanımlamamaktadır.

24. En üstte, kapsam ve içerikleri ile yaptırım güçleri hala çok açık olmayan Bölge Planlarını yapma yetkisi DPT de iken, bu planların uygulanmalarını sağlayıcı faaliyet ve projelere destek olmak görevi bugün Bölge Kalkınma Ajanslarına verilmiştir.

25. PLANLAMA SURECİ • SENTEZ Sorun ve Potansiyel Tanımlama * Yerleşilebilir Alanlar * Önlem Almak Koşulu ile Yerleşilebilir Alan * Yerleşilemez Alan HANGİ COĞRAFYADA ? 3a/. Doğal Yapı sentez 3b/. Sosyo-Ekonomik Yapı Sentez 3c/. Çevre verileri KİM ? • FONKSİYON • YOĞUNLUK • ULAŞIM HANGİ KOŞULLARDA ?

26. analizler PLANLAMA FIRSATLAR Konut Hizmet Sanayi Turizm Diğer RİSKLER Her sektörün kendi alanındaki riski nedir? Her sektörün diğer sektörler için oluşturduğu riskler nelerdir? Her sektörün afetler ve çevre açısından oluşturduğu riskler nelerdir?

27. Planlama Problemler Trafik sıkışıklığı Beceri yetersizliği Alınabilir konut eksikliği YAPILMASI GEREKEN Öncelikler Zamanlama Programlama Finanse edilebilir Bir PLAN Potansiyelleri İşaret Etme Konumunu Belirleme

28. Ölçme ve Değerlendirme Süreci Sürdürülebilir Gelişme Çerçevesi .....sayıda gösterge Çerçeve formu sağlar Sürdürülebilirlik içinde öncelikleri kesinleştirme Çıktı Hedefler .....sayıda gösterge önceliklere odaklanma

29. MEKAN SİSTEMİ Uzay EKONOMİK SİSTEM TOPLUMSAL SİSTEM MORAL SİSTEM HUKUKSAL SİSTEM …… …… Dünya Ülke Yerleşmeler

30. Plan - Program Kalkınma Planı - Kalkınma Programı- Ülke Mekansal Strateji Planı Bölge Planları Bölge Programı • İl çevre düzeni planı Alt Bölge Planları • Metropoliten Alan Program • Çevre Düzeni Planı Nazım İmar Planı İmar Programı Uygulama İmar Planı Kentsel Eylem Planı Program Vaziyet Planı

31. 2006 İtibariyle Yasal Düzenlemelere göre Planlama Sistemi PLANLAMA KADEMELENMESİ BÖLGE PLANI PLAN BÖLGE 19 NUTS (DÜZEY) – II (İstatistikî Bölge Birimi) BÖLGELERİ KAPSAMINDA DPT-Kalkınma Ajansı PLANLAMA-UYGULAMA Y ETKİ ve SORUMLULUĞU Çevre ve Turizm Stratejileri Tarımsal ARAZİ KULLANIM PLANI Tarım Mastır Planı-(TB) Ekonomik ve Toplumsal Strateji Planı (KA) İL STRATEJİ PLANI İL BAZINDA İL ÖZEL İDARE İL ÇEVRE DÜZENİ / ÇEVRE DÜZENİ PLANI KENT BAZINDA BAYINDIRLIK ve İSKAN BAKANLIĞI / BŞB NAZIM İMAR PLANI İL, METROPOL, İLÇE ve BELDE BELEDİYELERİ UYGULAMA İMAR PLANI İL, İLÇE ve BELDE BELEDİYELERİ Kentsel / Kırsal Eylem Planı

32. VİZYON ANA HEDEFLER Stratejilerin Netleştirilmesi Pozitif Hedefler Negatif Hedefler ALT HEDEFLER Zayıf Yanlar Güçlü Yanlar Fırsatlar Tehditler Sektörel bazda değerlendirmeler YEREL ÖLÇEKTE VİZYONU DEĞERLENDİRME ve BENİMSEME ÜST ÖLÇEK ve YEREL ÖLÇEK BİRLİKTELİĞİ ANA HEDEFLER Pozitif Hedefler Negatif Hedefler ALT HEDEFLER Üst kararların beslenmesi ve uygulanabilirlik kapasitelerinin araştırılması Zayıf Yanlar Güçlü Yanlar Fırsatlar Tehditler Yerel ve fonksiyon bazında değerlendirmeler

33. Ülke planlama • Ekonomik ve toplumsal gelişmenin tüm yönlerinin içeren bütüncül sosyo-ekonomik bir planlamadır. • üretim faktörlerinin, • ülkenin refah düzeyini yükseltmek amacıyla, • en verimli ve rasyonel şekilde kullanılması yollarını araştıran saptayan, • sağlanacak refah düzeyinden toplum birimlerinin en yaygın ve dengeli bir şekilde yararlanmasını düzenleyen bir eylemdir.

34. Kalkınma Planı (Ülke Planı) • İlkeler, politikalar ve gerekli yasal çerçeve tanımlanması. • ekonominin makro büyüklükleri arasındaki ilişkilerin belirlenmesi • Ulusal gelir • toplam sermaye kaynakları ve bunların kullanımı • üretim iş bulma ve dış ekonomik ilişkiler • ekonomik sektör hedeflerinin oluşturulması • eğitim, sağlık, altyapı, ve benzeri alanlardaki düzenlemeler

35. Ülke Mekansal Strateji Planı • Ülke genelinde jeopolitik gelişmeyi düzenleyen temel kararları oluşturmak: • Sınır ötesi işbirliği bölgelerini ve uluslararası işleve sahip bölgesel merkezleri belirlemek • Stratejik öneme sahip doğal kaynakları ve yeraltı rezerv bölgelerini tanımlamak (petrol, bor, su vb.)

36. Ülke genelinde sosyo-ekonomik gelişmeyi düzenleyen temel kararları oluşturmak • Ülke genelinde fiziki gelişmeyi düzenleyen temel kararları oluşturmak: • Sürdürülebilir gelişme ilkesi çerçevesinde ülke fiziki mekanına ilişkin eşik ve risk alanlarını tanımlamak (fay hatları, şiddetli erozyona maruz kalan bölgeler, orman alanları vb.) • Kentsel ve kırsal alanlardaki yaşam kalitesini artırmak üzere, bölgelere göre farklılaşacak temel stratejileri ve uygulama araçlarını tanımlamak

37. Ülke bütünü için öngörülen önemli gelişme kutuplarını ve aksları belirlemek • Ana ulaşım ve enerji altyapısına ilişkin büyük ölçekli kamu yatırımlarını (oto yollar, demiryolları, hava alanları, limanlar, petrol boru hatları ve büyük ölçekli barajlar vb.) programlamak • Özel sektör yatırımlarını yönlendirecek ve bölgelere göre farklılaşacak temel stratejileri ve uygulama araçlarını tanımlamak (teşvikler, serbest bölgeler, nitelikli sanayi bölgeleri ve teknoparklar vb.) • Diğer büyük ölçekli kamu hizmetlerine yönelik yatırımları belirlemek (üniversiteler ve uzmanlaşmış hastaneler vb.)

38. Bölge Planları • Bölge planları sosyo ekonomik gelişme eğilimlerii yerleşmelerin gelişme potansiyellerini kesimlerle ilgili gelişme ereklerini etkinliklerin ve altyapının dağılımını belirlemek üzere hazırlanan plandır • Ekonomik, sosyal, kültürel, sektörel ve fiziksel faaliyetlerin • korunması, • kullanılması, • sınırlandırılması ve • gelişimi ile bu faaliyetlerin bölge içinde dağılımına yönelik hedef ve ilke kararları • Açıklama raporu ile bir bütün olan bu planlar alt ve üst ölçekli planlara girdi teşkil edecek politikaları içerir. • .

39. Bölge Planları • Yatırım kararlarına ve bu yatırımların hangi kent ya da kasaba etrafında yer alabileceğine ilişkin işaretler • Yerleşmelerin nüfuslarına ve sunacakları hizmetlere göre projeksiyon yılında üstlenecekleri kademelerin belirlenmesi • Bölgelerin diğer bölgeler ile olan ekonomik ve sosyal işbirliği ve işbölümünün oluşturulmasına yönelik kamu yatırımlarının belirlenmesi Alt bölge planlama alanlarının ve eylem projelerinin tanımlanması

40. Ekonomik havzaların (sanayi/turizm yığılmaları vb.) risklerinin azaltılması, desantralize edilmesi veya havzaların geliştirilmesine ilişkin kararların verilmesi • Kültürel havzaların (benzer yaşam kültürüne sahip toplulukların ürettiği özgün kimlik değerleri ve mekanlar vb.) sürdürülebilirliği ve geliştirilmesine ilişkin kararların verilmesi • Doğal havzaların (kıyı, nehir, dağ, bitki örtüsü vb.) korunması, sürdürülebilirliğinin sağlanması, risklerinin azaltılması ve kullanımına ilişkin kararların verilmesi • Bölge içi tarımsal faaliyetlerin desteklenmesi ve modernizasyonuna ilişkin kararların verilmesi

41. Ekonomik havzaların (sanayi/turizm yığılmaları vb.) risklerinin azaltılması, desantralize edilmesi veya havzaların geliştirilmesine ilişkin kararların verilmesi • Kültürel havzaların (benzer yaşam kültürüne sahip toplulukların ürettiği özgün kimlik değerleri ve mekanlar vb.) sürdürülebilirliği ve geliştirilmesine ilişkin kararların verilmesi • Doğal havzaların (kıyı, nehir, dağ, bitki örtüsü vb.) korunması, sürdürülebilirliğinin sağlanması, risklerinin azaltılması ve kullanımına ilişkin kararların verilmesi • Bölge içi tarımsal faaliyetlerin desteklenmesi ve modernizasyonuna ilişkin kararların verilmesi

42. Ulusal Başkent Bölgesel Gelişme Planı • Ağ yapılı, yayılma tipli metropoliten alan ideali-çekirdekler (merkezler) gibi geniş alanda işbirliği temelli yüksek bağımsızlığı olan alanların yaratılması • Bunlar arasında işbirliğinin ilerletilmesi • Stratejik kentler ring formunun oluşturulması • Çeper illerde canlı kentlerin ve kırsal cazibe alanlarının yaratılması • Ekonomik bütünlüğün iletişim ve ulaşım altyapısı güçlendirilerek sağlanması • Mevcut kentsel bölgeler, Banliyö gelişme alanları ve uydu kent alanlarının plan ile yönlendirilebilmesi • Konut alanları, yollar, demiryolları, kamu parkları, su temini ve kanalizasyon sistemleri için yol göstermeli ÖRNEK: TOKYO

45. Alt Bölge Planları • bölge planları ile kentsel ölçekli nazım imar planları arasındaki geçişi sağlayacak plan kademesi • 1/50.000 veya 1/25.000 • çevre düzeni planları (ÇDP) • metropoliten alan planları (MAP)

46. Metropoliten Alan • gerek ekonomik gerekse de sosyal anlamda birlikte yaşayan bölge • İdareler arasında koordinasyon • Stratejik kararlar bütünü • Geleceğe ilişkin sosyal, ekonomik ve fiziksel önemli karar ve öngörüler bütünü

47. ÖRNEK: FRANKFURT Yaklaşım: Bölgelerarası uluslar arası rekabetin varlığı kabul edilmekte Bunun için gereken şeylerden biri, bölge içindeki herkesin gayretlerinin koordine edilmesi • Bilginin iletilmesi ve değişimi, başarılı bölgenin temelini oluşturmakta • Mekânsal planlama bu sürecin gerçekleştirilmesinin önemli bir parçası Vizyon: Frankfurt/Rhein-Main, yüksek yaşam kaliteli bilgi ve iş bölgesi-uluslar arası, çok kültürlü ve buluşçu: Hedef yıl: 2020 Amaç: 2020’de Avrupa’nın önder metropoliten bölgesi olmak • Ana hedefler: • İyi gelişmiş, güçlü merkezlerin bölgesi • Genç nüfusun ve ailelerin bölgesi, • Bilim ve eğitim bölgesi • Buluşçu sektörlerin bölgesi • Hareketlilik ve lojistik bölgesi • Çekici peyzaj ve kültür bölgesi

48. ÖRNEK: FRANFURT Mekânsal kimlik: Kentsel gökdelenler ve kırsal peyzaj; Ekonominin sürükleyicisi ve yaşamın yavaşlatılması: Bu iki tezatlık Frankfurt-Main bölgesinin en karakteristik özelliğidir

49. STRATEJİK PLANLARİl özel idaresi kanunu ile oluşan bir plan türüdür ve bu plan fiziksel bir plan değildir. Kalkınma planı ve programları ile varsa bölge planına uygun olalarak hazırlanır. Stratejik planlar ve performas planları bütçenin h azırlanmasına e sas teskil etmektedir. Bu planlar fiziksel planların yönlendirilmesinde etkin olabilmektedir.

50. Çevre Düzeni Planı • çevre düzeni planları demografik, kültürel, ekonomik, sosyal, fiziksel araştırmaların ve verilerin değerlendirilmesi ile hazırlanan, • alt bölge veya havza ölçeğinde korunacak tabiat ve kültür varlıkları, su havzaları, ormanlar, tarımsal alanlar ve benzeri doğal kaynak ve varlıklar, • afete maruz yerleşme ve alanlar, • temel altyapı, enerji, • sanayi, ticaret, turizm merkezleri, • ulaşım merkez ve eksenleri ile ana ulaşım ve altyapı kararları • makro ölçekte nüfus dağılımı ve yoğunluğu • yerleşme gelişme yönünü gösteren, konut, sanayi, tarım, turizm, ulaşım gibi yerleşme ve arazi ana kullanımı kararları • sektörler arasında koruma kullanma dengesi • idareler ve disiplinler arası eşgüdüm • açıklama raporları ve plan notları ile bir bütün olan planlardır.