T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu Ankara İli Kamu Hastaneleri Birliği

1. T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu Ankara İli Kamu Hastaneleri Birliği 2.Bölge Genel Sekreterliği DİYABETES MELLİTUS Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği

2. Diyabetes Mellitus Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği Diyabet insülin eksikliği veya etkisizliği sonucu gelişebilen akut ve kronik komplikasyonların eşlik etmesiyle yaşam boyu süren bir hastalıktır

3. Diyabetes Mellitus Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği Şu anda dünyada 185 milyondan fazla, Türkiye de ise 10 milyondan fazla insanın diyabetli olduğu düşünülmektedir 2025 yılında bu rakamların iki katına çıkacağı tahmin edilmektedir

4. Diyabet Görülme Sıklığı Neden Artmaktadır? Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği Hareketsiz yaşam tarzı Artan obezite Sağlıksız beslenme alışkanlıkları

5. Diyabet Tipleri Nelerdir? Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği Tip 1 diyabet Tip 2 diyabet Gebeliğe bağlı gelişen (gestasyonel)diyabet Pankreasın çeşitli hastalıklarına bağlı gelişen diyabet

6. Tip 1 Diyabet Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği Pankreas beta hücrelerinin otoimmün harabiyeti ile ortaya çıkar Mutlak insülin eksikliği vardır Çocukluk çağı ve genç erişkinlerde ortaya çıkmaktadır

7. Tip 1 Diyabet Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği Akut olarak gelişir Genellikle 30 yaşından önce başlar,fakat daha ileri yaşlardada görülebilmektedir Belirtileri Tip 2 diyabete göre daha şiddetlidir

8. Tip 2 Diyabet Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği Dünyada en sık rastlanan diyabet tipidir İnsülin eksikliği,etkisizliği yada direnci vardır Günümüzde daha genç yaşlardada görülebilmektedir

9. Tip 2 Diyabet Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği Diyabet belirtileri genellikle hafiftir Bazen hiçbir bulgu vermeyebilir Hasta farklı bir hastalık şikayeti ile doktora başvurduğunda diyabet tanısı alabilir

10. Tip 1 Diyabet Belirtileri Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği Çok su içme Çok yemek yeme Kilo verme (Kısa sürede 10-15 kg) Sık idrara çıkma Ağız kuruluğu Ketoasidoz

11. Tip 2 Diyabet Belirtileri Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği • Çok su içme • Çok idrara çıkma • Çok yemek yeme • Ağız kuruluğu • Görme bulanıklığı

12. Tip 2 Diyabet Belirtileri Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği • Vajinal Enfeksiyonlar • İmpotans • Yara İyileşmesinde Gecikme

13. Tedavi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği İlaç ya da insülin tedavisi Beslenme Egzersiz Eğitim

14. İnsülin Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği İnsülin 1921 yılında Best ve Banting tarafından keşfedilmiştir 1923’de ticari üretimine başlamıştı İnsülin, pankreastaki özel hücreler tarafından üretilen bir hormondur Kandaki şekerin (glukoz) hücre içine girmesini sağlar Kanda şekerin yükselmesini engeller

15. Hızlı Etkili İnsülinler (Analogİnsülinler) KULLANILACAK İNSÜLİNİN ÖZELLİKLERİ İnsülin Çeşitleri • İnsülin Aspart: NovoRapid • İnsülin Lispro: Humalog • İnsülin Glulisin: Apidra Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği

16. Hızlı Etkili İnsülinler • İnsülin enjeksiyonundan hemen sonra etki etmeye başlar ve 3-5 saat sonra etkisi biter • Bu nedenle insülin yapılır yapılmaz yemeğin yenmesi gerekmektedir • Hızlı etkili insülinler berrak renktedir Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği

17. Kısa Etkili İnsülinler (Regülerİnsülinler) • Actrapid • Humulin R Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği

18. Kısa Etkili İnsülinler (Regülerİnsülinler) • İnsülin enjeksiyonundan yarım saat sonra etkilemeye başlar, etkisi 8 saate kadar sürer • Bu nedenle kısa etkili insülinler yemekten 15 dakika önce yapılmalıdır • Kısa etkili insülinler berrak renktedir Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği

19. Orta Etkili İnsülinler (NPH) • İnsulatard • Humulin N Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği

20. Orta Etkili İnsülinler (NPH) • İnsülin enjeksiyonundan 1-2 saat sonra etki etmeye başlar ve 18-24 saate kadar etkisi sürer • Bu nedenle insülinin yemekten yarım saat önce yapılması gerekmektedir • Orta etkili insülinler bulanık renktedirler Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği

21. Uzun Etkili İnsülinler • İnsülin Detemir: Levemir • İnsülin Glarjin: Lantus Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği

22. Uzun Etkili İnsülinler • İnsülin enjeksiyonundan 2-4 saat sonra etkilemeye başlar, etkisi 24 saate kadar sürer • Bu nedenle yemekten bağımsız olarak, her gün belirlenen uygun bir saatte yapılması gerekir (genellikle yemekten hemen önce, yatarken, sabah) • Uzun etkili insülinler berrak renktedirler Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği

23. Hazır Karışım İnsülinler • Hızlı, kısa ve orta etkili insülinin önceden karıştırılmış halidir • Bu nedenle her üç tipin etkilerini kapsar Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği

24. Karışım İnsülin Analoğu • NovoMix 30: %30 İnsülin Aspart, %70 Protamin Kristalli İnsülin Aspart • Humalog Mix 25: %25 İnsülin Lispro, %75 İnsulin Lispro Protamin Süspansiyon • Humalog Mix 50: %50 İnsülin Lispro, %50 İnsulin Lispro Protamin Süspansiyon Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği

25. Karışım İnsülin Analoğu • Hızlı (Analog) ve orta etkili insülinin karışımıdır • İçerisinde hızlı etkili insülin bulunduğu için, insülin yapılır yapılmaz yemeğin yenmesi gerekmektedir • Karışım insülin analogları bulanık renktedirler Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği

26. Karışım İnsan İnsülini • Mixtard 70/30: %30 Actrapid, %70 NPH • Humulin M 70/30: %30 Humulin R, %70 NPH Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği

27. Karışım İnsan İnsülini • Kısa (Regüler) ve orta etkili (NPH) insülinin karışımıdır • İçerisinde kısa etkili insülin bulunduğu için, insülinin yemekten 15 dakika önce yapılması gerekmektedir • Karışım insan insülinleri bulanık renktedirler Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği

28. Tedavi Protokolleri Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği Standart tedavi seçenekleri olsa da protokoller hastaya göre değişir Konvansiyonel ve intensif tedavi yöntemlerimiz mevcuttur

29. Tedavi Protokolleri Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği

30. Oral Antidiyabetik İlaçlar-OAD Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği OAD`lerin etki mekanizmaları farklı olduğu için hastaya veriliş saatlerine ve dozlarına dikkat edilmelidir

31. Oral Antidiyabetik İlaçlar-OAD Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği

32. Oral Antidiyabetik İlaçlar-OAD Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği

33. Oral Antidiyabetik İlaçlar-OAD Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği

34. Kan Şekeri Değerleri Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği • Hastadan hastaya değişebilmekle birlikte; • Açlık kan şekeri 70-100 mg/dl • Tokluk kan şekeri 100-140 mg/dl arasında olmalıdır

35. Hipoglisemi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği • Kan glikozunun olması gereken değerlerin altına düşmesidir • En sık görülen akut komplikasyondur • Özellikle beyin metabolizmasındaki olumsuz etkileriyle ciddi mortalite nedenidir

36. Hipoglisemi Belirtileri Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği • Soğuk terleme • Çarpıntı • El ve bacaklarda titreme • Halsizlik • Baş ağrısı • Baş dönmesi • Açlık hissi

37. Hipoglisemi Belirtileri Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği Uyuşukluk Ruh hali değişikliği Görme bozukluğu Konuşma bozukluğu Konvülziyon Koma

38. Hipoglisemi Tedavisi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği • Hemen hastanın kan şekeri, şeker ölçüm cihazı ile ölçülmelidir • Ölçülen sonuç 70 mg/dl’nin altında ise hasta hipoglisemiye girmiş demektir • Kan şekeri düşüklüğü mutlaka tedavi edilmelidi • Tedavi edilmezse hasta komaya girer ve bilinç kaybı olur

39. Hipoglisemi Tedavisi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği • Hastanın bilinci açık, hipoglisemi geliştiğini farkediyor ise, yapılması gereken ağızdan şeker içeren yiyecekler verilmesidir • Bunlar; 2-3 adet kesme şeker veya 2 tatlı kaşığı suda eritilmiş toz şeker veya bir büyük çay bardağı meyve suyu • Bu yiyecekler düşen kan şekerini genellikle 5 dakika içinde yükseltirler

40. Hipoglisemi Tedavisi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği • Ağızdan alınan şeker içeren yiyeceklerle 10-15 dakika içinde düzelme olmaz ise; verdiğiniz yiyeceği tekrarlayınız • Kesme şeker verdiyseniz kesme şeker, meyve suyu içirdiyseniz meyve suyu gibi…. • Aynı yiyeceği tekrarlarsanız aynı oranda bir yükselme sağlarsınız. Farklı yiyecek verirseniz, emilimi farklı olacağından, hastanın kan şekerini çok fazla yükseltebilirsiniz

41. Hipoglisemi Tedavisi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği • Hipoglisemiyi, ağızdan verdiğiniz şeker içeren yiyeceklerle tedavi edip, hastanın kan şekerini normale döndürdükten sonra; • Bir sonraki öğün zamanı yakın değil ise; bir ara öğün verilmelidir • Verilen bu ara öğün diğer öğüne kadar hastanın kan şekerinin düşmesini uzun vadede önleyecektir

42. Hipoglisemi Tedavisi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği • Hipoglisemiye bağlı olarak hastanın bilinci kapanmış, komaya girmiş ise; ağızdan hiçbir yiyecek verilmez • Aksi takdirde solunum yollarını tıkayabilir ve hastanın nefes almasını engelleyerek hayati tehlike yaşamasına neden olur • Hastanın kan şekeri hemen hemşire tarafından ölçülmelidir

43. Hipoglisemi Tedavisi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği • En güvenilir, hızlı ve etkili yöntem Glukagon Kit enjeksiyonunun yapılmasıdır • Bu esnada hastaya damar yolu açılmalı, %10 ya da %20 DEKSTROZ takılmalıdır • Doktor istemine göre mayi miktarı ayarlanmalıdır

44. Hipoglisemi Tedavisi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği Hastanın bilinci açılana kadar yaşam bulguları açısından yakın takip edilir Hasta bilinci açıldıktan sonra 30 gr karbonhidrat verilir (meyve + süt, ayran veya yoğurt)

45. Hipoglisemi Tedavisi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği Hastanın 24 saat boyunca kan şekeri takibi yapılır Hastayla iletişim kurulduktan sonra hipoglisemi nedenleri sorgulanır Diyabet Eğitim Hemşiresiyle iletişime geçilir

46. Hiperglisemi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği Kan şekerinin normalin çok üzerinde olması halidir (Açlık Kan Şekeri: 140 mg/dl, Tokluk Kan Şekeri: 180 mg/dl) Genellikle kan şekeri kontrolünün bozulduğunu gösterir Hasta kendisini ilk teşhis konulduğundaki gibi kötü hisseder

47. Hiperglisemi Belirtileri Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği Her zamankinden fazla su içme (polidipsi) Fazla idrara çıkma (poliüri) Fazla yemek yeme (polifaji) Deride kuruma kaşıntı Halsizlik, yorgunluk, baş ağrısı Uyku hali ve bulanık görme Yaralarda geç kapanma Dehidratasyon

48. Hiperglisemi Tedavisi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği • Hastanın vital bulguları alınır ve kaydedilir • Kan şekeri ölçülür • Kan şekeri 250 mg/dl’ nin üzerinde ise; idrarda veya kanda keton bakılır • Dehidratasyon bulguları izlenir • Enfeksiyon bulguları kontrol edilir (idrar yolu enfeksiyonu,diş apsesi gibi) • Hasta ağızdan sıvı almaya teşvik edilir

49. Hiperglisemi Tedavisi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği • Eğer hastanın başka bir rahatsızlığı yoksa (kalp - böbrek hastalığı gibi) 1 saatte 1,5-2 litre sıvı alması sağlanır • Hastanın doktoru ile işbirliği yapılarak gerekirse İV mayi takılır • İnsülin saati geldiğinde doktorun istemiyle doz artırımı yapılarak insülini uygulanır

50. Hiperglisemi Tedavisi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği • İdrarda veya kanda keton negatif (-) ise ve kan şekeri düşmeye başlamışsa hastanın hareket etmesi sağlanır • 2-4 saat ara ile hastanın kan şekeri bakılır • İdrarda keton pozitif (+) ise ve kan şekeri düşmüyorsa doktor ile işbirliği yapılarak İ.V. insülin infüzyonu başlanır