Czy płeć ma znaczenie? Kobieta, mężczyzna i komunikowanie

1. Czy płeć ma znaczenie? Kobieta, mężczyzna i komunikowanie Mgr Iwona Leonowicz-Bukała Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w siedzibą w Rzeszowie

2. Co to jest komunikowanie? • Proces przekazywania treści między uczestnikami – nadawcą i odbiorcą – za pomocą znaków (werbalnych i niewerbalnych). • Dotyczy porozumiewania się ludzi, poprzez język pisany lub mówiony (temu zwykle towarzyszy język ciała). • Wysyłanie komunikatów jest świadome, intencjonalne i celowe.

3. Różnice komunikacyjne • Ludzie różnią się od siebie w kwestii komunikowania: • Mają inne cele komunikacyjne • Rozmawiają na inne tematy • Mniej lub bardziej skutecznie używają komunikacji niewerbalnej, czyli pozasłownej • Inaczej traktują partnerów rozmowy • Używają innych słów

4. Od czego zależy sposób komunikowania? • Od wykształcenia • Od poziomu intelektualnego • Od środowiska • Od wykonywanej pracy • Od indywidualnych cech osobowości • Od wychowania

5. Czy komunikowanie zależy od płci? Naukowcy od dawna próbują odpowiedzieć na to pytanie…

6. Wczesne badania Robin Lakoff (1975) • Mężczyźni mówią mniej - ich celem jest wywieranie wpływu i ugruntowanie swojej pozycji. Mężczyznom zależy na władzy. • Kobiety mówią więcej – ich celem jest nawiązanie łączności. Kobietom zależy na intymności. ALE: w grupie mieszanej (w której są mężczyźni) kobiety mówią mniej.

7. Badania Robin Lakoff 2 Ponadto Lakoff twierdziła, że kobiety: • częściej przepraszają w trakcie rozmowy (Przepraszam, ale myślę, że…); • stosują prośby niebezpośrednie i grzeczne polecenia (Chce mi się pić zamiast Podaj mi wody) • zwykle rzadko używają wulgaryzmów i szorstkich słów; • są lepszymi słuchaczami (zadają dodatkowe pytania); • wykazują w rozmowie niepewność i podporządkowanie się zewnętrznej dominacji (Nie wiem, czy można tak powiedzieć, ale…, Nie znam się na tym, ale…); • używają wielu banalnych słów (szczególnie przymiotników, jak cudowny, boski, niesamowity, itp.); • bardziej dbają o poprawność języka i wymowy.

8. Czy Lakoff miała rację? Późniejsze badania (K. Dindia, S. Lipsitz Bem) dowiodły, że: • Różnice między kobietami i mężczyznami nie są tak duże, jak przypuszczała Lakoff • Zarówno część kobiet komunikuje się w sposób typowy dla mężczyzn, jak i część mężczyzn komunikuje się w sposób typowy dla kobiet • Dlatego zadano inne pytania: • Do jakiego stopnia płeć wpływa na komunikowanie? • I co jeszcze ma wpływ?

9. Znaczenie płci biologicznej? • Płeć biologiczna jest faktem, czymś odgórnie człowiekowi narzuconym. • Zgodnie z posiadaną płcią biologiczną dzieci w każdym społeczeństwie wychowywane są odpowiednio do ról społecznych, jakie kobietom i mężczyznom są przypisane.

10. Na co wpływa płeć biologiczna? • Płeć ma wpływ na to, jak jesteś wychowywany, a co za tym idzie- na styl konwersacyjny jaki reprezentujesz. • Jeśli jesteś dziewczynką – bawisz się lalkami, „w pielęgniarkę” oraz „w dom” – uczysz się współpracy z innymi i troski o nich. Mówisz językiem porozumienia. • Jeśli jesteś chłopcem - chodzisz po drzewach, grasz w piłkę, bierzesz udział w rowerowych wyścigach – uczysz się rywalizacji i bycia najlepszym. Mówisz językiem sprawozdania.

11. Skutki wychowania zgodnego z płcią • Kobiety komunikując się z innymi nastawione są na współpracę, nawiązanie i podtrzymanie więzi, wytworzenie atmosfery intymności, bliskości i wspólnoty. • Mężczyźni komunikują się głównie w celach pozyskania lub przekazania informacji oraz potwierdzenia swojego statusu w grupie, potwierdzenia swego – jak najwyższego - miejsca w hierarchii. Jednak każda osoba może nabyć styl konwersacji właściwy płci przeciwnej. Mężczyzna może komunikować się jak kobieta, a kobieta – jak mężczyzna.

12. A co z mózgiem? Można zadać pytanie, czy istnieją różnice w budowie i funkcjach mózgu kobiet i mężczyzn, które mogą wpływać na sposób komunikowania się? 1. Mózg mężczyzn jest większy, ale nie ma to wpływu na inteligencję oraz sposób komunikowania. 2. Faktem jest specjalizacja półkul mózgowych (tzw. lateralizacja) / R. Ornstein 3. Kobiety mają lepiej rozwiniętą prawą półkulę - intuicyjną, mężczyźni – lewą, logiczną.

13. Cechy półkul mózgowych wg R. Ornsteina Ornstein zaczął dowodzić, że ta dychotomia ma odzwierciedlenie w życiu społecznym. Według niego w społeczeństwach zachodnich system kształcenia rozwija zdolności półkuli lewej, w społeczeństwach wschodnich – zdolności półkuli prawej. Różnice u kobiet i mężczyzn występują na poziomie 1-2%.

14. Gender zamiast sex • W badaniach nad komunikacją kobiet i mężczyzn zrezygnowano zatem z mówienia o „różnicach płciowych”. • Kategorię „płci biologicznej” (ang. sex) zastąpiono kategorią „rodzaju” – „płci kulturowej/społecznej” (ang. gender). • Badania nad płcią kulturową nazywamy gender studies.

15. Co to jest gender? • Gender to – jak wspomniano – płeć kulturowa. • Gender to cechy i zachowania uważane w danej kulturze za odpowiednie dla kobiety i mężczyzny (Rhoda Unger). • Gender to etykietka społeczna, która nie odnosi się do fizjologii. • Gender to schemat służący społecznej kategoryzacji jednostek (Carolyn Sherif).

16. Światowa Organizacja Zdrowia o gender • gender to stworzone przez społeczeństwo role, zachowania, aktywności i atrybuty jakie dane społeczeństwo uznaje za odpowiednie dla mężczyzn i kobiet. Poczucie przynależności do tych ról płciowych nazywamy tożsamością płciową. • Innymi słowy: kobieta i mężczyzna to kategorie płciowości biologicznej (sex), zaś kobiecy i męski – kategorie płci kulturowej/społecznej (gender) • Kategorie kobiecości i męskości różnią się w zależności od kultury społeczeństwa Źródło: www.who.int

17. To społeczeństwo kreuje twój rodzaj • W koncepcji gender najważniejsze jest to, że różnice między kobietami i mężczyznami są uwarunkowane społecznie, a nie biologicznie. • Podłoże różnic wynika z procesu socjalizacji, uczenia się i odmiennych doświadczeń społecznych kobiet i mężczyzn Kobiety i mężczyźni wyrastają w świecie różnych słów i różnych priorytetów. • Jeśli dziewczynki są uczone, że mają dbać o innych – będą to robić; jeśli chłopcy są uczeni, że nie wolno im płakać – nie będą tego robić. Te same zależności odnoszą się do komunikacji, która wynika ze stereotypowego obrazu kobiety i mężczyzny. Komunikujesz się tak a nie inaczej, bo uznano, że tak powinieneś/powinnaś komunikować się jako mężczyzna/kobieta.

18. Podejście kulturowe Deborah Tannen • Deborah Tannen proponuje traktować komunikację między mężczyznami a kobietami jak komunikację międzykulturową, przy założeniu, że uczestnicy nie uświadamiają sobie, iż reprezentują odmienne kultury,…[usiłują] uczciwie ze sobą rozmawiać, lecz czasem wydaje się, że mówią różnymi językami, czy choćby dialektami.

19. Dialekty rodzajowe

20. Wnioski • Komunikacja kobiet i mężczyzn różni się. • Źródłem tych różnic jest wychowanie, a nie fizjologia. • Dlatego kobieta może mówić jak mężczyzna, a mężczyzna jak kobieta. • Kobiety zwykle dążą do nawiązania wspólnoty i współpracy, mężczyźni – do konkretnego przekazania informacji oraz potwierdzenia swego statusu. • Mężczyźni i kobiety mówią innymi dialektami – dialektami rodzajowymi (Deborah Tannen).

21. Temat opracowano w oparciu o: • Słownik terminologii medialnej pod red. Walerego Pisarka, Universitas, Kraków 2006. • W. Pisarek, Wstęp do nauki o komunikowaniu, WAiP, Warszawa 2008. • M. Bugajski, Język w komunikowaniu, PWN, Warszawa 2006. • B. Dobek-Ostrowska, Komunikowanie polityczne i publiczne, Warszawa 2007. • Linda Brannon, Psychologia rodzaju, GWP, Gdańsk 2002. • Em Griffin, Podstawy komunikacji społecznej, GWP, Gdańsk 2003.

22. Ilustracje: • Slajdy: 3,9, 10, 20 – ilustracje autorstwa Aleksandry Anzel (zgoda autorki na wykorzystanie) • Slajd 4: ilustracja autorstwa Iwony Leonowicz-Bukały • Pozostałe ilustracje: clipart programu Microsoft Office - Powerpoint 2007.