Relaties en seksualiteit vo0r jongeren met een nierziekte Astrid Kremers

1. Relaties en seksualiteit vo0r jongeren met een nierziekte Astrid Kremers cognitief gedragstherapeutisch werker – seksuoloog UMC Utrecht – Wilhelmina Kinderziekenhuis Praktijk Astrid Kremers gevestigd in Diakonessenhuis Utrecht

2. Is dat nou wel nodig….Een seksuoloog op dit congres….

3. Ziekte en handicap • Seksualiteit en ziekte/handicap en kinderen: gevoelsmatig is er sprake van tegenstellingen • Er wordt dan vaak niet over gesproken • Terwijl er wel vaak seksuele disfuncties zijn, daarover later meer

4. Jongeren • Transitie van kind naar volwassene • Relaties, intimiteit en seksualiteit zijn daarin kenmerkende ontwikkelingstaken

5. 12 – 18 jaar • Tongzoenen: 13 jaar • Voelen en strelen: 15 jaar • Naakt vrijen: 16,7 jaar • Orale seks: 17,1 jaar • Geslachtsgemeenschap: 17,3 jaar RNG, Seks onder je 25ste 2005

6. Seksualiteit in de jeugd Seksuele carrière: • Voor 17de jaar: • 80% tongzoenen, 65% voelen en strelen, 42% gemeenschap • Voor 20ste jaar: • 80% gemeenschap

7. Op 19 jarige leeftijd heeft: • 87% van de meisjes en 93% van de jongens ervaring met zoenen • 70% van de meisjes en 80% van de jongens ervaring met geslachtsgemeenschap • 67% van de meisjes en 94% van de jongens ervaring met masturbatie • 20% van de meisjes en 17% van de jongens ervaring met anale seks

8. Maar denk ook aan • Sociale contacten maken • Intimiteit • Zelfbeeld • Lichaamsbeeld • Eerste verkering • Uitgaan • etc

9. Waarom seksualiteit al bespreken bij kinderen en jongeren • Start van de seksuele carrière • Normaal gespreksonderwerp • Step by step • Seks is ook intimiteit • Heeft een sterk verband met relaties en interacties met de omgeving

10. Media • Gericht op seksualiteit en relaties • Schoonheidsideaal • Kan erg onzeker maken

11. Nefrologie

13. Rondom de dialysebehandeling • Ernstige vermoeidheid, waardoor u minder zin in vrijen hebt. • Verschijnselen zoals spierkrampen, jeuk en misselijkheid waardoor vrijen minder fijn wordt. • Hormonale veranderingen, waardoor u minder zin in vrijen hebt. • Erectieproblemen bij mannen en droogheid van de vagina bij vrouwen, waardoor gemeenschap onmogelijk of pijnlijk kan zijn. • Bijwerkingen van medicatie, waardoor uw seksueel verlangen minder wordt. Bij vrouwen kan het moeilijker zijn om een orgasme te krijgen. Bij mannen kan het tot (tijdelijke) erectieproblemen leiden

14. Niertransplantatie • Het functioneren van de geslachtsorganen kan verstoord zijn. • De medicijnen die u gebruikt, kunnen een negatieve invloed hebben. • U bent na transplantatie vatbaarder voor infecties, zoals urineweginfecties en soa’s.

15. Psychische klachten • Gevoelens van angst of onzekerheid over de toekomst, waardoor u zich gespannen of geremd voelt. • Verlies van eigenwaarde of schuldgevoelens, omdat u uzelf geen goede partner meer vindt. • Onzekerheid over uw lichamelijke aantrekkelijkheid door bijvoorbeeld lichaamsgeur, overbeharing of een dik gezicht door medicijngebruik, door een shunt of katheter, een dikkere en volle buik bij peritoneaaldialyse of door een groeistoornis. • Angst dat bij het vrijen de shunt of huidpoort of de donornier beschadigd raakt. • Geremdheid of faalangst die toeneemt als het vrijen eerder pijnlijk is geweest of anderszins niet goed ging.

16. Fantastische informatie op uw website… … maar bespreekt u dit ook met uw jongeren????

17. Aanvulling

18. Seksuele consequenties van chronische ziektes • Diabetes Mellitus 35% • Ernstig hartprobleem 25% • Nierdialyse 70% • Hypertensie 20% • Hartaanval 25% • Ernstige astma en COPD 66% • Reuma 75% • Aangeboren afwijkingen 50% • Stomadragers 25%

19. Chronische nierinsufficientie • Verminderd verlangen • Lubricatie problemen (= vochtig worden) • Erectieproblemen • Orgasmeproblemen • Vermoeidheid • Angst, stress, depressie

20. Plasklachten en urine incontinentie • Erectiestoornis • Ejaculatiestoornis • Verminderd seksueel verlangen • Vermindering lubricatie • Dyspareunie (= pijnbij het vrijen) • Schaamte • Vermijdingsgedrag • Stress, depressie • Negatief zelfbeeld

21. Urinestoma • Verminderd verlangen • Schaamte • Vermijding • Vermindering lubricatie • Dyspareunie (= pijnbij het vrijen)

22. Aangeboren genitale afwijkingen Hypospadie, interseksualiteit en blaasextrofie • Verminderd verlangen • Erectiestoornissen • Vermindering lubricatie • Lubricatie • Dyspareunie • Orgasmeprobleem • Ejaculatiestoornis • Onzekerheid • Sociale angst

23. Maar denk ook aan • Verdriet • Angst • Schaamte • Schuld • Verwarring • Ontkenning • Vragen over erfelijkheid

24. Wat kunt u betekenen voor uw patiënten?

25. Bespreekbaar maken!!!

26. Wie wacht op wie • Het kind wacht op de ouders • De ouders wachten op de dokter • De dokter wacht op het kind … de jongere heeft veel behoefte aan informatie… Greet Meihuizen, 2011

27. Chronische aandoening en seks • De ouders zijn onzeker • De maatschappij reageert onhandig • De hulpverleners zijn afhoudend • Het kind / de jongere voelt dit aan Greet Meihuizen, 2011

28. Wat gebeurt er vaak • De arts de verpleegkundige • De verpleegkundige maatschappelijk werker • De maatschappelijk werker de psycholoog • De psycholoog de arts G. Meihuizen, 2011

29. Iedereen is verantwoordelijkdus niemand doet wat

30. ‘Redenen’ om er niet naar te hoeven vragen (1) Dat hoort toch niet tot MIJN takenpakket? Als ik dan zou horen dat er seksuele problemen zijn, weet ik toch niet wat ik moet doen. Seks is privé, daar praat je niet over. Seks is niet belangrijk als je ziek bent. Deze patiënt wil daar niet over praten, dat weet ik gewoon zeker.

31. ‘Redenen’ om er niet naar te hoeven vragen (2) De partner van de patiënt heeft nu ook vast geen behoefte aan seksualiteit. Er is geen afdelingsbeleid, dus misschien krijg ik wel een klacht als ik erover praat. Ik ben bang dat mijn vraag allerlei emoties zal oproepen Het is ongepast om met een kind over seksualiteit te praten. Ik heb daar echt geen tijd voor!

32. Benaderingen die meestal niet werken • De directe benadering • Om de hete brei heen draaien • Wachten op het juiste moment • ‘Iedereen moet er toch makkelijk over praten’.

33. Benaderingen die meestal wel werken (1) • Geleidelijkheid: ‘ben je weleens verliefd geweest, hoe was dat?’ of ‘Hoe is het nu met jullie relatie in het algemeen, hoe is het met jullie seksuele relatie’ • Waarschijnlijkheid: ‘Meerderheid van de kinderen/jongeren met … ervaart…’ Hoe is dat bij jou? of ‘Ik weet dat andere kinderen het soms raar vinden dat hun lichaam…, hoe is dat bij jou?’ • Logische aansluiting: aansluiten bij de actualiteit

34. Benaderingen die meestal wel werken (2) • Taboe benoemen: ‘Veel mensen vinden seksualiteit lastig om te bespreken. Misschien is dat bij jou ook zo. Zou ik je er toch iets over mogen vragen’ • Beleid: ‘In onze instelling vinden we het belangrijk om aandacht voor seksualiteit te hebben, vandaar dat ik je wat wil vragen’

35. Momenten om er over te praten • Anamnese (deur alsvast op een kier zetten) • Follow up bijeenkomsten • Bijwerkingen medicatie • Relatie / partner • Voorlichtingsbijeenkomsten • Multi-disciplinair overleg • Voorlichtingsmateriaal (folders, internet) • Uitleg over stoma, incontentiemateriaal • Als de patiënt zelf er over begint • …

36. Concreet: • Luisterend oor, bespreek maken • Afdelingsbeleid over seksualiteit • Informatie geven • Folders in de praktijk / op afdeling hebben • Adressen van internetsites • Verwijsmogelijkheden seksuoloog • Als u het zelf lastig vindt om het te bespreken: dan collega • U hoeft niet te behandelen!

37. Websites • www.sense.info • www.zoenenenzo.nl • www.opeigenbenen.nu • www.rng.nl • www.nvvs.info • www.internetsoa.nl • www.sexwoordenboek.nl • www.onderzoekjegrens.nl • www.youxme.nl • www.mijnkindonline.nl

38. Boeken • Seksualiteit bij lichamelijke ziekte en lichamelijke beperking, Gianotten – Meihuizen - Son • Het Puberboek, Sanderijn van der Doef • Kinderen en seksualiteit, Sanderijn van der Doef • Kleine mensen – grote gevoelens, Sanderijn van der Doef • Verliefd op internet, Justien Pardoen • 101 vragen over jongeren en seks, RNG • Pubergids voor meisjes, RNG • Pubergids voor jongens, RNG • Pubers en seks – handige tips voor ouders, RNG

39. Spellen • Girls’Choice, RNG • Boys R Us, RNG • Puberkwartet, RNG • Dvd: Lets Talk, RNG • SeCZ TaLK, opeigenbenen.nu

40. Concrete adviezen(later op de website)

41. Als je er niet naar vraagt is het er ook niet….

42. …en vergeet het ook niet om het aan jongeren te vragen.

43. Was dat nou wel nodig….Een seksuoloog op dit congres….

44. Contact Astrid Kremers UMC Utrecht • Tel 088 7554113 • A.h.a.kremers@umcutrecht.nl Praktijk Astrid Kremers • Tel 06 10797061 • www.seksuoloog.org • astridkremers@hetnet.nl

45. Extra: concrete adviezen

46. Concrete adviezen (1) • Plan het vrijen en vrij niet wanneer je te moe bent • Kies een ontspannen houding • Neem de tijd om te wennen aan een minder actieve rol • Zorg zondodig voor krachtige seksuele stimulatie via hand, mond, geslachtsdelen of hulpmiddelen • Probeer eens te vrijen met een glijmiddel of /vibrator

47. Concrete adviezen (2) • Gebruik erotica als erotische lectuur, film en internet om je opwinding te vergroten • Probeer de gevoelens in je lichaam opnieuw te ontdekken, bijvoorbeeld door een sensuele massage • Gebruik al je zintuigen voor meer erotiek • Verbeter je lichamelijke conditie en leefgewoonten • Bespreek je twijfels en vragen

48. Concrete adviezen (3) • Onderzoek je belemmerende factoren • Laat knellende normen en waarden los • Vervang negatieve gedachten door neutrale of positieve gedachten • Praat met je vriend(in) over gedachten en gevoelens

49. Concrete adviezen (4) • Neem de tijd om samen een nieuw vrijpatroon te ontdekken • Spelregels: rust en ontspanning, samen- zijn en samen-doen • Maak tijd voor leuke activiteiten en lichamelijke intimiteit (knuffelen) • Praat met je vriend(in) over onzekerheden en wensen