Jongeren en werk in een snapshot

1. Jongeren en werk in een snapshot Presentatie voor de Vlaamse jeugdraad 3 juli 2010, Oostende Liesbeth Van Parys - HIVA

2. Overzicht presentatie • Inleiding: de intrede van jongeren op de arbeidsmarkt • Jeugdwerkloosheid • Jeugdwerkgelegenheidsbeleid • Samenvatting • Bijlagen

3. 1. Inleiding De intrede van jongeren op de arbeidsmarkt

4. Mening van jongeren over werk • Werk = symbool van volwassen worden • Werk krijgt centrale plaats maar komt niet op eerste plaats • Overgrote meerderheid geeft zz goede kans op werk na afstuderen • 4/10 bereid om /wil een job aan te nemen die niet in lijn ligt met studies • Jongens zijn minder bereid om arbeidsduur te verminderen dan meisjes met oog op combineren van arbeid en gezin • Slechts 1 à 2 / 10 jongeren vindt grensarbeid overweegbaar Let wel: verschillen tussen arbeidsklassen, opleidingsniveaus, loontrekkenden en zelfstandigen Bron: Burssens, D. & Sinnaeve, L. 2006, ‘Over mogen, moeten, willen en kunnen werken’, in Vettenburg, N. et al., Jongeren van nu en straks. Overzicht en synthese van recent jeugdonderzoek in Vlaanderen, Lannoo.

5. Overgang onderwijs-arbeidsmarkt is abrupt in België Bron: HogeRaadvoor deWerkgelegenheid, 2009, VerslagInschakeling van jongeren in de arbeidsmarkt

6. Aandeel jongeren dat werkt is dan ook beperkt Bron: OECD, 2007, Jobs for Youth Belgique

7. Het zoeken en vinden van een job ZoekkanalenVindkanalen

8. Waar komen jongeren terecht? Tertiair Bron: Stevens, E. (2009) Jongeren in beeld: Een analyse op basis van EAK/LFS, SteunpuntWerk en SocialeEconomie

9. Waar komen jongeren terecht? Tijdelijk Bron: Stevens, E. (2009) Jongeren in beeld: Een analyse op basis van EAK/LFS, SteunpuntWerk en SocialeEconomie

10. Waar komen jongeren terecht? Voltijds Bron: Stevens, E. (2009) Jongeren in beeld: Een analyse op basis van EAK/LFS, SteunpuntWerk en SocialeEconomie

11. Tevredenheid van jongeren met hun job Heel wat jongeren zijn (heel) tevreden mbt tot: • collega’s, mate van contacten met anderen (80-85%) • de functie en de verantwoordelijkheden (70-75%) • de werkomgeving, de werktijden en het loon (65-70%) Maar (helemaal) niet tevreden mbt: • werklast (12%) • waardering voor hun werk (18%) • mate waarin ze hun opleiding kunnen gebruiken! (17%) • promotiekansen (28%) Bron: Vettenburg, N., Elchardus, M. en Walgrave, L. (red.) (2007), Jongeren in cijfers en letters. Bevindingen uit Jop-monitor 1, Leuven: LannooCampus

12. Mismatch tussen jongere en de gevonden job

13. 2. Jeugdwerkloosheid Omvang en verklaring

14. Jeugdwerkloosheidgraad in Europees perspectief (ILO-definitie) Bron: http://www.werk.be/assets/werk.be/cijfers-en-onderzoek/publicaties/2008/2008_Nota_jeugdwerkloosheid_presentatie.pdf

15. Maar grote regionale verschillen (ILO-definitie) • Bron:Labour Force Survey geraadpleegd via http://www.steunpuntwse.be/view/nl/18767

16. Jeugdwerkloosheid in tijden van crisis Dus jeugdwerkloosheidsgraad is 2,7 keer zo hoog als werkloosheidsgraad van 25-64 jarigen in eerste kwartaal 2008 en zelfs 3 keer zo hoog in zelfde periode in 2009! Bron: Persbericht 31/07/2009, Crisis treft mannen en jongeren het ergtst http://www.statbel.fgov.be/press/pr141_nl.pdf

17. Waarom zijn jongeren werkloos? • Individueel niveau: • Onderwijsniveau • Afkomst • Duurtijd werkloosheid en werkervaring • Handicap • Taal • Rijbewijs • Werkzoekgedrag • Arbeidsmarktregio • Sociaal kapitaal – persoonlijk netwerk • Niet-werkgerelateerde problemen (medisch, psycho-sociaal, financieel, justitieel, druggerelateerd,…)

18. Andere verklaringen voor werkloosheid • Structureel: • mismatch onderwijs-arbeidsmarkt (vaardigheden en attitude) • te weinig prikkels voor combinatie werk-onderwijs, stage, … • blijvende hoge kost van jobs met lage productiviteit • kinderopvang • wachtuitkering? • Conjunctureel LAFI: last in first out (tijdelijke contracten, investeringen, ervaring) • Discriminatie Bron: HogeRaadvoor deWerkgelegenheid, 2009, VerslagInschakeling van jongeren in de arbeidsmarkt; OECD, 2007 Jobs for Youth Belgique

19. 3. Jeugdwerkgelegenheidsbeleid Komen tot een oplossing voor vastgestelde problemen

20. De hoofd- en bijrolspelers • Internationaal: ILO (internationale normen), OECD • Europees: ‘Europese werkgelegenheidsrichtsnoeren’ (Lissabon strategie): prioriteiten, goodpractices • Federaal: wachttijd, tewerkstellingsmaatregelen: financiële prikkels voor tewerkstelling kansengroepen • Gemeenschappen: (afstemming) onderwijs (op noden arbeidsmarkt) • Gewesten: bemiddeling en begeleiding, sociale economie, training en opleiding, tewerkstellingsmaatregelen • Lokaal: lokale economisch beleid • Merk op: hele reeks andere actoren: • RVA: recht op uitkeringen en ev. sancties • VDAB: bemiddeling en begeleiding • Vakbonden/hulpkas: uitdelen uitkeringen • werkgevers, interim • VESOC/SERV en RESOC/SERR • Mutualiteit: ziekte-verzekering • OCMW: maatschappelijke integratie • Vele private commerciële niet commerciële dienstverleners

21. De EU Lissabon Strategie 2000 De EU moet tegen 2010: 1) de meest dynamische en competitieve kenniseconomie ter wereld worden 2) die in staat is tot duurzame economische groei 3) met meer en betere banen en 4) een hechtere sociale samenhang

22. Vertaling op federaal en Vlaams niveau Eerste beleids-maatregel • 2004: introductie van de sluitende aanpak • De preventieve aanpak • De curatieve aanpak (de stock) • 2004: samenwerkingsakkoord tussen de federale overheid, de gewesten en de gemeenschappen (RVA-VDAB) Elektronische uitwisseling gegevens RVA-VDAB; art. 80 => controle op werkZOEKgedrag • 2002 OCMW: bestaansminimum => leefloon (-25 jarigen nadruk op activering GPMI) Tweede beleids-maatregel

23. Wat bekijken we op volgende slides? • De sluitende aanpak in Vlaanderen – VDAB • Controle op werkzoekgedrag door VDAB en RVA • Andere beleidsmaatregelen

24. 3.1. Beleidsrespons 1 De sluitende aanpak

25. Beleidsrespons 1: de sluitende aanpak 1e Europese richtsnoer : • Elke jonge werkloze (-25) met voor hij/zij 6 maanden werkloos is • een nieuwe start worden geboden = opleiding, omscholing, werkervaring, een baan of individuele beroepskeuzebegeleiding, andere maatregelen

26. het Jeugdwerkplan Het “jeugdwerkplan plus” heeftalsdoelalleVlaamsejongerenzosnelmogelijkteactiveren en zosnel en maximaalmogelijktelatendoorstromennaareenduurzametewerkstelling in het normaaleconomisch circuit via eensnellerediagnose en intensievere en snellerebemiddeling en opvolging. Bron: Voorstel Jeugdwerkplan Vlaanderen (14/09/08; www.werk.be)

27. Kwalitatieve evaluatie vh JWP door VDAB (1) Sterke punten: • Maatwerk • Intensieve bemiddeling • Kort op de bal spelen • Het niet loslaten van jongeren • Mix van individuele en collectieve begeleiding • Duidelijk rechten en plichten verhaal • Goede samenwerking met partners

28. Kwalitatieve evaluatie vh JWP door VDAB (2) Zwakke punten: • Niet altijd passende vacatures via de online automatische matching • Economische crisis • Jongere heeft geen vaste consulent • Grote administratieve belasting voor consulenten • Overgang van strikte richtlijnen naar het bieden van maatwerk

29. Kwalitatieve evaluatie JWP door VDAB (3) Knelpunten: • Te weinig kinderopvang • Te weinig aanbod in sociale economie • Schoolaanbod onvoldoende afgestemd op arbeidsmarkt • Ex-gedetineerde jongeren weinig kans door strafblad

30. Gevolgen evaluatie • JWP bestaat nog • Aanpassingen om zwakke punten aan te pakken

31. 3.2. Beleidsrespons 2 Activering door opvolging en sanctionering

32. Beleidsrespons 2: activering Van passieve verzorgingsstaat naar actieve welvaartstaat • Van controle op werkLOOSheid naar controle op werkZOEKENDheid • Rechten maar óók plichten • Sancties bij niet naleving plichten • Actief arbeidsmarktbeleid: overheid doet inspanning om rechten te vervullen

33. Activering d.m.v. (dreiging tot) sanctionering Wie controleert wat? • RVA roept alle langdurig werkzoekenden (min 15 mnd) op ter • VDAB meldt aan de RVA wanneer de werkzoekende in gebreke blijft

34. De opvolgingsprocedure van RVA RVA opvolging RVA, 2009

35. Pro’s van activering d.m.v. sanctionering • Tegenover rechten staan plichten • Graag ‘een schop onder de kont’ • In België is sanctionering geen cowboy-verhaal • VDAB levert veel inspanningen van VDAB • Ook na transmissie naar RVA kan jongeren rekenen op ondersteuning VDAB Bron: Van Hemel, L. en Darquenne, R. (2009), Een andere kijk op hardnekkige jeugdwerkloosheid: Aanbevelingen en succesfactoren bij de inschakeling van laaggeschoolde jongeren, Koning Boudewijnstichting. [eigen aanvullingen]

36. Bedenkingen m.b.t. activering d.m.v. sanctionering • Voldoende info mbt rechten en plichten? • Onterechte culpabilisering • Niet zinvol voor meest kwestbare jongeren voor wie werk (tijdelijk) geen optie is • Wat is ‘actief’ zijn? Ook vrijwilligerswerk, huismoeder? • Jongeren schrijven zich niet altijd terug in bij VDAB • VDAB wordt gezien als ‘schorsingsmachine’ en ‘opjager’ ipv dienstverlener Bron: Van Hemel, L. en Darquenne, R. (2009), Eenanderekijk op hardnekkigejeugdwerkloosheid: Aanbevelingen en succesfactorenbij de inschakeling van laaggeschooldejongeren, KoningBoudewijnstichting. [eigenaanvullingen]

37. 3.2. Beleidsrespons 3 Andere maatregelen

38. Andere maatregelen • Financiële stimulansen voor werkgevers • Startbanen en doelgroepvermindering (fed.) • Activa start (laaggeschoolden) (fed.) • Maatregelen voor alle werkzoekenden -> kluwen van maatregelen • Stage, alternerend leren en werken, IBO… (Vlaams) • Maatregelen voor specifieke doelgroepen • Sociale economie (Vlaams/fed) • Diversiteitsplannen (Vlaams) • Tegemoetkomingen personen met een handicap (fed)

39. 4. Twee aandachtsgroepen Moeilijk bemiddelbare en moeilijk bereikbare jongeren

40. Twee aandachtsgroepen die wijzen op de limieten van activering • Moeilijk bemiddelbaren • Moeilijk bereikbaren Merk op: overlappen elkaar deels

41. 4.1. Moeilijk bemiddelbare jongeren

42. De moeilijk bemiddelbare jongeren bij VDAB-Antwerpen, 2008 • Bron: Struyven, Heylen & Van Hemel, 2010, De (nog) niet bemiddelbaren: een verloren groep op de Antwerpse arbeidsmarkt?, Leuven: HIVA

43. 4.2. Moeilijk bereikbare jongeren

44. De moeilijk bereikbare jongeren (Van Parys, 2010) Verklaring moeilijke bereikbaarheid: • 2 afstemmingsproblemen tussen VDAB-aanbod en de jongeren: • Aanbod onvoldoende laagdrempelig (taal, vereiste vaardigheden, afspraken) • Aanbod niet gericht op niet-werkgerelateerde obstakels • Jongeren voelen (nog) geen nood aan VDAB • Jongeren lopen verloren in dienst- en hulpverlening Bron: Van Parys, L. en Struyven, L. (2010), Ongepaste vragen of een ongepast antwoord, Eindrapport evaluatieonderzoek ‘Experimenten moeilijk bereikbaren in het kader van het Jeugdwerkplan’ , Leuven: HIVA-K.U.Leuven.

45. Samenvatting

46. Samenvatting • Intrede arbeidsmarkt: • Abrupt en eerder laat • Zoekkanaal ≠ vindkanaal • Gevonden job: tertiair, tijdelijk en voltijds • Over algemeen tevreden • Mismatch probleem – problematisch? • Jeugdwerkloosheid: • Vlaanderen < Ned, Denemarken, Ierland; > Brussel, Wallonië • Jongeren >> ouderen • Specifieke groepen extra kwetsbaar: laaggeschoolden, allochtonen, jongeren met handicap, bep. Opleidingen, zonder rijbewijs/auto, zorgtaak • conjunctuur!: last in first out • Beleid: • Belang Europa • Sluitende aanpak + controle zoekgedrag + andere maatregelen

47. Uitdagingen voor Vlaanderen • Link onderwijs-arbeidsmarkt: • Terugdringen ongekwalificeerde uitstroom • Kansen voor laaggeschoolde jongeren: werkervaring, opleiding, stage, …? • Aantrekkelijkere combinatie leren-werken? • Afstemming onderwijs op noden en wensen arbeidsmarkt (let wel: zonder algemeen vormende taak van onderwijs in gevaar te brengen!) • Aandacht voor moeilijkheden specifieke groepen jongeren • De competentieagenda • Wat met de wachtuitkering? Wat met flexicurity? (voorlopig nog federaal)

48. Bijlagen Rechten en plichten werkzoekende Bronnen

49. Nog vragen? Liesbeth Van Parys Wetenschappelijk medewerker HIVA Liesbeth.Vanparys@hiva.kuleuven.be