Cognitieve revalidatie & MS

1. Cognitieve revalidatie & MS Akkelies Wensink Revalidatiearts

2. Opbouw voordracht • MS en cognitie • Wat u zelf kunt doen • Revalidatiemogelijkheden→ cognitieve revalidatie

3. Cognitie & MS • Definitie cognitie • Het geheugen • De concentratie • Lastig opnemen van complexe materie, tempo van informatie verwerking

4. Cognitieve achteruitgang • Direct door MS • Indirect door MS

5. Indirecte oorzaken cognitie↓ • Psychologische problemen • Depressies/ ernstige verwerkingsproblemen • Moeheid • Slaapproblemen • Stress • Pijn • Medicijnen • Leeftijd

6. Wat kunt u zelf doen? • Herkennen • Gerelateerd aan MS of psychologische situatie • Verwijzing revalidatiearts of NPO via neuroloog

7. Casus Annemiek • Annemiek heeft diep in haar hart iets bemerkt wat haar zorgen baart en waar ze met niemand over durft te spreken. De laatste maanden merkt ze dat ze de teksten van haar studie niet zo makkelijk meer op kan nemen. Ze moet soms een hoofdstuk wel vijf of zes keer doorlezen voordat ze begrijpt wat er staat. Ook vindt ze het lastiger worden om verbanden te gaan leggen tussen verschillende zaken. Ze besluit om hierover eens met haar behandelend neuroloog te gaan praten.

8. Wat kunt u zelf doen? • Herkennen • Gerelateerd aan MS of psychologische situatie • Verwijzing revalidatiearts of NPO via neuroloog

9. Casus tijdschrift MenSen • “ik weet dat mijn geheugen soms wat minder is, meestal het gevolg van vermoeidheid of concentratie problemen. Ik dacht nog wel van mezelf dat mijn strak bijgehouden agenda en lijstjes maken prima methoden zijn om niks te vergeten, maar het werkt toch niet altijd. Mijn omgeving vertelt me dat zij die geen MS hebben ook vaak dingen vergeten en dat ik er niet zo´n punt van moet maken, maar toch vond ik het heel erg vervelend dat ik de telefoondienst helemaal vergeten was…”

10. Wat kunt u zelf doen? • Herkennen • Gerelateerd aan MS of psychologische situatie • Verwijzing revalidatiearts of NPO via neuroloog

11. Cognitieve revalidatie (CR) • Definitie • Omvat die behandelmethoden, die gericht zijn op het verbeteren van het vermogen om informatie uit de omgeving te verwerken en te gebruiken.

12. Cognitieve revalidatie (CR) • Multidisciplinair • Revalidatiearts • Psycholoog • Ergotherapeut • Maatschappelijk werker • Cognitietherapeut • Waar? • Ketenzorg

13. Aandachtspunten CR • Inzicht • Acceptatie • Reductie stress, depressie, vermoeidheid • Compensatiestrategieën • Geheugentraining • Aanpassen woon- en werksituatie • Structureren/ grens belastbaarheid • Aangepast communiceren

14. Casus Paul • Paul ergert zich steeds meer aan het feit dat hij soms een dag bezig is met iets waar hij anders een uur voor nodig had, en dat zijn benen niet altijd betrouwbaar zijn waardoor hij nogal valt. Hij wordt kribbig en krijgt steeds vaker ruzie met zijn vrouw en is ongeduldig naar zijn kinderen. Tijdens zijn werk is steeds vaker zijn concentratie minimaal. Toch blijft Paul weigeren toe te geven aan de beperkingen die hij door MS heeft gekregen.

15. Aandachtspunten CR • Inzicht • Acceptatie • Reductie stress, depressie, vermoeidheid • Compensatiestrategieën • Geheugentraining • Aanpassen woon- en werksituatie • Structureren/ grens belastbaarheid • Aangepast communiceren

16. Conclusie • Schade op cognitie in vroeg stadium • Gevolgen voor psycho-sociaal-maatschappelijk functioneren • Stress en invloed op het beloop • Meerwaarde cognitieve revalidatie • Compensatiestrategieën/ hulpmiddelen/ inzicht • Begeleidt op tijd!!!

17. Kortom • Schroom niet om actie te ondernemen indien cognitieve problemen aanwezig lijken te zijn

18. Cognitieve problemen bij MSKun je er iets aan doen?Roos Sevat, cognitietherapeut

19. Casus Dagelijks leven: • Problemen • Mogelijkheden

20. Stel, iemand vraagt je een presentatie te geven en je hebt MS. Welke problemen zou je tegen kunnen komen?

21. Oude planningssoftware……. 2 dagdelen nodig  start 2 weken voor congres

22. De meeste mensen met MS • Weten dat hun belastbaarheid beperkt is, maar werken nog met oude plannings-software gebaseerd op hun oude mogelijkheden • Trekken hun accu vaak volledig leeg, tot er geen reserves meer zijn • Passen zich wel aan, maar niet voldoende of niet verstandig

23. Resetten Van groot belang om de planningssoftware te herschrijven, gebaseerd op je huidige mogelijkheden • Grote invloed op belastbaarheid (je kunt weer meer) • Grote invloed op cognitief functioneren (concentratie, informatieverwerking, geheugen, waarnemen, planning & organisatie)

24. Planningssoftware herschrijven samen met je therapeut • Zoeken naar een verstandige planning van je week/ dag in jouw specifieke situatie Kernwoorden: Proces, tijd, lukt niet ineens (vgl. rugpijn)

25. Interne en externe strategieën • Interne strategieën: Een andere manier van denken • Externe strategieën: Het gebruik van hulpmiddelen Uiteindelijk: Een combinatie van zowel interne als externe strategieën waarmee je een cognitief probleem goed kunt compenseren.

26. Interne strategieën planningssoftware resetten • Stop – denk – doe (van de automatische piloot af: Moet het nu?, Moet het persé af?) • Bodyscan op gezette tijden uitvoeren • Informeren van omgeving (nee zeggen, eindtijd aangeven) • Enz.

27. Externe strategieën planningssoftware resetten

29. Groepen • Gripgroep Lichamelijke vermoeidheid + cognitieve problemen mentale belastbaarheid  grip op je leven kwijt • ± 4 deelnemers • 8 bijeenkomsten van 1 uur • Werkwijze om grip terug te krijgen • Tijdgroep Bewustzijn van tijd, tijdsinschatting, plannen, rekenen met tijd • Vrije instroom, ± 3 deelnemers • Doorgaans ± 8 sessies • Individuele opdrachten, plenair bespreken

30. Nieuwe planningssoftware……. 16 uur nodig  - Haalbaar: 4 x per week 1 uur per dag (met pauze) - Marge: 1 week voor onverwachte gebeurtenissen  start 5 weken voor congres

31. Aan de slag: Ideeën verzamelen Externe strategieën Waarom een cognitietherapeut Aan de slag Informatieverwerkingsproblemen GroepenNieuwe softwareInterne strategieën Stel dat…..casusCognitieve problemen, Kun je er iets aan doen? Oude software Software resetten Problemen met concentreren

32. Interne strategieën Organiseren Stel de volgende vragen: • Wat hoort bij elkaar? (groeperen) • Hoe zou dit er in het echt uitzien? (visualiseren) • Wat komt eerst? Wat daarna? • Zit er een logische volgorde in? • Wat is heel belangrijk en wat minder? • …….

33. Externe strategieën organiseren

34. Problemen met concentreren Ik begin te werken, maar ……

35. Interne strategieën concentreren • Voorwaarden: - Genoeg tijd? - Genoeg rust? - Genoeg energie? • Stel jezelf de volgende vraag: “Waar zou ik nu mee bezig moeten zijn?” • Genoeg pauzemomenten inlassen

36. Externe strategieën concentreren

37. Problemen met informatie verwerken • Ik lees een paar artikelen en delen uit boeken. Ik merk dat ik niet goed begrijp wat er staat. Ehh..?

38. Interne strategieën informatieverwerking • Ik screen eerst grof de hoeveelheid tekst en de opzet ervan • Dan lees ik de titel en de samenvatting • Ik bedenk vragen over de tekst • Met die vragen in mijn achterhoofd lees ik de tekst

39. Externe strategieën informatieverwerking

40. Communicatie-geheugengroep • ± 10 deelnemers (dagbehandeling + kliniek) • 3 blokken: t.v./ krant/ radio • Ieder blok: 3 sessies van elk 1 uur • Strategieën voor duidelijk en efficiënt communiceren • Strategieën voor informatie verwerken • Strategieën voor geheugen

41. Problemen met onthouden • Ik merk dat ik niet kan onthouden wat ik met mijn collega afgesproken heb over de presentatie “Ja, da’s goed”. “Volgende week vrijdag om 16.30 spreken we weer af op mijn kamer. Dan heb ik mijn opzet af. Als jij dan jouw stukje in Powerpoint hebt gezet kunnen we alles samenvoegen en oefenen. Kun jij hierover dan met de psycholoog bellen? En oh ja, kun je dan ook van tevoren die digitale foto’s naar me mailen?” Ja, eh… volgende keer kom ik bij jou en dan eh.. gaan we verder praten

42. Interne strategieën onthouden • Ik vat samen wat ik met mijn collega afgesproken heb • Ik visualiseer dit (ik zie het voor me) • Ik tel het aantal te onthouden taken • Ik herhaal het thuis nog enkele keren • Ik vertel dit aan mijn vriend

43. Externe strategieën onthouden - Opnamefunctie - Agendafunctie - Taakfunctie Maar natuurlijk ook:

44. Geheugengroep • 6 bijeenkomsten van 1 uur • ± 4 deelnemers (dagbehandeling) • Iedere deelnemer eigen doel • Informatie over geheugen • Specifieke strategietraining • Thuisopdrachten

45. Meerwaarde cognitietherapeut Hulp bij: • Inventariseren van je (cognitieve) problemen • Inzicht in je cognitieve problemen • Opstellen van reële doelen • Stapsgewijs toewerken naar je doelen

46. Vervolg meerwaarde cognitietherapeut • Het vinden van de juiste strategieën bij jouw cognitieve problemen in jouw dagelijks leven • Het oefenen en aanscherpen van deze strategieën totdat ze in jouw situatie goed werken • Informatie en advies over hulpmiddelen (voorwaarden waar het hulpmiddel aan moet voldoen, adviezen voor goed gebruik)

47. Einde Dank voor de volgehouden aandacht!