670 likes | 982 Vues
CHEMOTHERAPIE – Anno 2012. MISSELIJKHEID EN BRAKEN. Onmiddellijk en laattijdig (Cisplatinum) Centraal (CZS) en perifeer (maag-darm) Corticaal reflex : anticipatoir (preventie!). Nausea Braken. Leeftijd, geslacht (V>M) Alcoholgebruik Voorafgaande ervaring.
E N D
MISSELIJKHEID EN BRAKEN • Onmiddellijk en laattijdig (Cisplatinum) • Centraal (CZS) en perifeer (maag-darm) • Corticaal reflex : anticipatoir (preventie!)
Nausea Braken • Leeftijd, geslacht (V>M) • Alcoholgebruik • Voorafgaande ervaring
MISSELIJKHEID EN BRAKEN • Behandeling - gastroprokinetica antidopamine & antihistamine (primperan, motilium, litican) - 5HT3 blockers (setrons) CAVE terugbetalingscriteria! - corticosteroïden (medrol, dexa) - sedativa & neuroleptica (benzodiazepines, haloperidol) - antibradykinine (aprepitant, casopitant)
CISPLATINUM Dacarbazine Cyclofosfamide Carmustine Anthracyclines Carboplatin Procarbazine Taxanen Etoposide Methotrexaat ~ 0 5-FU Hydroxyurea Bleomycine Vinca alkaloïden Emetogene cytostatica +++ +/- ++
Controle van CDDP(=cisplatinum) geïnduceerd brakenAcute fase: setron + corticoïd
Anti-emetica : beleid • Bij sterk emetogene schema’s steeds steroiden + 5HT3-blocker ter preventie van acuut braken; Ook Aprepitant (Emend) upfront of vroegtijdig associeren • metoclopramide (of litican) + steroiden ter preventie van uitgesteld braken • Orale toediening van 5HT3 is even goed als i.v. • Tijdig starten: moeilijker om post-hoc te controleren • Andere oorzaken bv hersenmetastasen, maagzweer…
Diarree • Irinotecan (acuut en uitgesteld) • Loperamide bij elke stoelgang • 5FU, capecitabine • Nieuwere TK inhibitoren Constipatie • Vinca- alkaloiden • Opiaten, 5HT3 antagonisten • Preventie • Drinken, vezels • Lactulose • Macrogol (=polyethyleenglycol)
CHEMOTHERAPIEMUCOSITIS • Mucositis • stomatitis • diarree • vulvo-vaginitis • proctitis • conjunctivitis • Produkten ADM, ACT-D, MTX, 5FU, ARA-C, MMC, L-PAM, BLM, stenose traankanaal na Docetaxel
Mucositis • Goede mondhygiëne • Geen pikant/zuur voedsel/drank • Bij MTX: + Leucovorin • Pijnbestrijding: lidocaïne • Moniliase (=candida) • Indien ernstig: hospitalisatie hydratatie, voeding aan DHPD deficientie denken
Diphenhydramine 415 mg Lidocaine HCl 3,3 g Maalox suspensie 165 ml OH propyl methyl cellulose 5 g Glycerine 10 g Gefiltreerd demi water tot 500 ml Nilstat 30 ml Lidocaine HCl 400 mg Hydrocortisone 200 mg Suspensiemedium tot 500 ml Cocktails Stomatitis cocktail Mucositis cocktail
CUTANE TOXICITEIT • Rash • Pigmentatie (CPA, Bleo) • Hyperkeratose, sclerose (Bleo) • Hand/voet syndroom (5-FU, Caelyx)
NAGELTOXICITEIT • Taxotere >>> alkylantia, anthracyclines, ... brokkelig, gestreept, pigmentatie, surinfectie ... • Preventie (afkoeling)
HAARVERLIES • Alopecie (reversibel) - ADM, DAUNO, ACT-D, VCR, BLM, CPA, MMC - Taxol, Taxotere (overal) • Preventie ? (knelband, afkoeling ?)
CHEMOTHERAPIE - TOXICITEIT • Niet-specifieke toxiciteit - lokale & algemene reacties - hematologie - nausea & braken - gastro-intestinaal - mucositis - haarverlies, nagelveranderingen • Specifieke toxiciteit - product gebonden (ADM, VCR, CPA…) - korte of lange termijn
CHEMOTHERAPIELONG TOXICITEIT • Overgevoeligheid , interstitiele pneumopathie? MTX (t°, hoest, hypoxie, infiltraten: reversibel) GCT eventueel corticotherapie • Fibrose: BLM, MYL, CPA, MMC, NU Aandachtspunten: cumulatieve dosis leeftijd respiratoire insufficiëntie radiotherapie op thorax anesthesie en ventilatie met O2 monitoring diffusie capaciteit • Pleura uitstortingen: Docetaxel (Taxotere), Gemcitabine
PERIFERE NEUROTOXICITEIT • Vinca’s (Vincristine > Vinblastine, Vindesine, Vinorelbine) - perifere neuropathie (areflexie, paresthesieën, pijnen) - autonoom zenuwstelstel (obstipatie, ileus, atone blaas, hypotensie) • Cisplatinum - perifere neuropathie & gehoorsdaling (audiogram) - krampen tgv hypomagnesiëmie • Taxanen (Taxol en Taxotere) - perifere neuropathie, spierpijnen en krampen - griepaal gevoel
ENCEFALOPATHIE • Ifosfamide (methyleen blauw) • 5-Fluoro-uracil (meer frequent cerebellair) • MTX (vooral met of na RT) • Ara-C (meer frequent cerebellair) • SIADH: hyponatremie => stuipen, coma Vinca alkaloiden
HEPATOTOXICITEIT • Anthracyclines, Bleomycine, Taxanen, Procarbazine, Ecteinascidine • Differentiële diagnose: • Levermetastasen • Portathrombose • VOD (=veno-occlusive disease) • Cholestase tgv hilaire adenopathieën • Virale hepatitis • Toxiciteit andere geneesmiddellen • Nb: veel leversteatose na chemotherapie
NEFROTOXICITEIT • Tubulopathie: * MTX: neerslag bij laag pH (preventie: alkalinisatie) * CISPLATINUM: acute tubulusnecrose (preventie: geforceerde diurese) • Interstitiële nefropathie: * Nitrosourea • Cave: RX contraststof en andere nefrotoxische stoffen • Voldoende hydrateren!
UROTHELIALE TOXICITEITVAN CPA (ENDOXAN) EN IFO • Klinisch: micro- en macroscopische hematurie • Oorzaak: afbraakprodukt acroleïne in hoge urinaire concentraties • Omstandigheden: hoge dosissen CPA, verlengde behandelingen, obstructieve uropathie • Late complicatie: chronische cystitis, blaascarcinoom • Preventie: verhoogde diurese & MESNA (Uromitexan)
CARDIOTOXICITEIT • Anthracyclines • Acute toxiciteit: ritmestoornissen, ECG afwijkingen, infarct (5FU, vinca) • Cumulatieve toxiciteit: cardiomyopathie, hartfalen • Voorbeschikkende factoren: mediastinale bestraling, reeds bestaand hartlijden, Herceptin • Monitoring van de LV ejectiefractie (echo, MUGA/scintigrafie)
CAPILLAIRE TOXICITEIT • Meestal Docetaxel (Taxotere), ook Gemcitabine • Cumulatieve toxiciteit (Taxotere vanaf 400mg/m2) • Capillair lek syndroom: - Vocht retentie, oedemen - Gewichtstoename - Uitstortingen (pleura, pericard, ascites) • Drainage, corticoïden, eiwitten
OVARIELE TOXICITEIT (1) Curatieve behandelingen - Morbus Hodgkin (MOPP) - Placentair choriocarcinoom (MTX, ACT-D, 6MP) - Borstcarcinoma (L-PAM, CMF …) Consequenties - Amenorroe (50-75% - leeftijdsgebonden) - Steriliteit - menopauzale symptomen – reversibel?
OVARIELE TOXICITEIT (2) Vruchtbaarheid - teratogenese - Contraceptie tijdens de behandeling - Geen laattijdige teratogenese Hormonale substitutie na menopauze • Contra-indicatie na borstcarcinoom • Lokaal oestrogenen (atrofie vagina) • Vapeurs (Clonidine ? Venlafaxine ? Gabapentin? Infiltratie ganglion stellatum?)
TESTICULAIRE TOXICITEIT • Normale endocriene functie • Louter aantasting van germinale lijn (azoöspermie) • Steriliteit - soms reversibel • Vóór puberteit, minder toxiciteit? • Spermacollectie, contraceptie
CARCINOGENESE • Myelodysplasie en acute leukemie (AML): voornamelijk alkylantia en anthracyclines Potentialisatie door radiotherapie (HK) of radiofarmaceutica (32P - Vaquez) • Lymfomen • Solide tumoren: cutane epithelioma, andere ? • Blaascarcinoma: CPA, IFO
URGENTIES • Febriele neutropenie • Bloeding bij thrombopenie • Hypercalcemie • Myelumcompressie • Majeure pericardeffusie • Pleurauitstorting met mediastinale shift • Vena Cava Superior syndroom • Thrombo-embolische fenomenen • Obstructieve uropathie • Tumor lysis syndroom
Chemotherapie bij oudere patienten Heelkunde Radiotherapie Hormoontherapie Herceptine Chemotherapie? Caelyx > Adria Capecitabine Wekelijkse schemata (Adria, Taxol, Taxotere) Cave polymedicatie !!!
Supportieve therapieën • Transfusies (RBC, Plt) • Bisfosfonaten & RANK-ligand inhibitoren • Pijnstilling • Drainage uitstortingen • Preventie DVT (LMWH) • Vaccinaties
Nieuwe antitumorale geneesmiddelen • Gehumaniseerde antistoffen Anti: CD20 (rituximab), EGF (cetuximab), HER2 (trastuzumab, pertuzumab) , VEGF (avastin), …. • Tyrosine kinase remmers (Imatinib voor GIST met c-kit mutatie), angiogenese remmers (sunitinib, sorafenib), anti HER1-4 (lapatinib) • PARP inhibitoren • Enz… Veel nieuwe producten in ontwikkeling. Eigen toxiciteitsprofiel Monotherapie of combinaties met chemotherapie.
Klinische les 05-2012 Illustratie palliatieve behandelingen
Palliatie BorstCa Stadium IV Recidief op afstand
V.M. Palliatie 60 jaar Juni 2003 Borstca IDA G3, Stadium IV Botmeta ’s Rugpijn, paraplegie Epiduritis D3-6 Bestraling ER+, PR+, HER2 - Start Tamoxifen Mei 2004 Weinig recuperatie Geen pijn Stijging CA15.3 Faslodex Juni 2003 Mei 2004
MMY 470907V252 01-2003 BorstCa li 1999 (Zweden) 11-2002:herval lever AP: ER+, PR-, HER2 +++ 10-2003: PR Herceptin (+ Txt) Verder Herceptin 01-2005: E ! Hersen M+ Bestraling 04-2005: CR lever Verder Herceptin Palliatie Sanctuary site
Ca mg/dL MMY Alk. Fosf. Calcium Bilirubine N bereik
MMY Daling CA15.3 onder Herceptine (+Taxotere)
BV 590722V201 - Illustratie palliatieve HT - Succes van drie behandelingen * 05-1999: 40j, BK re, premenop, mediastinale meta ’s, IDA G3, ER 0, PR ++, c-erb2 0 R/ Zoladex + Tamoxifen. Goede respons (CR) gedurende 4j. * 10-2003: progressie mediastinale meta ’s en oplopend CA15.3. R/ Zoladex + Letrozole (Femara). Korte stabilisatie (SD). * 02-2004: Lichte toename mediastinale letsel, oplopend CA15.3. R/ Exemestane (Aromasin). Goede respons (PR), normalisatie CA15.3 10-2003 Start Letrozole 02-2004 Start Exemestane 02-2005Onder Exemestane
RM 857313V305 - Illustratie respons levermeta’s na radiocastratie + Tamoxifen * 09-2000: IDA G2, pT1N0M0, ER/PR +++ NPI 3,26 (matig risico): BE + OE, RT 12-2003: CEA 22 mcg/L (N<=3) CA15.3 77 kU/L (N<=30) R/ radiocastratie + Tam 08-2004: PR radiografisch Normalisatie CEA en CA 15.3 08-2004
RM 857313V305 meetbare levermetastase - responsevaluatie 08-2004 A’ x B’ = 25 x 23 = 575 mm2 A’ x B’ < (A x B) / 2 Dus, partiële remissie (PR) 12-2003 A x B = 48 x 30 = 1440 mm2 B’ B A A’ RECIST EVALUATIE: A ’ < 0,7 x A
04-2002 09-2004 VHH 440210V000 - Illustratie recalcificatie botmetastase na bestraling