6183 SAYILI KANUNA GÖRE KAMU ALACAĞININ KORUNMASI HÜKÜMLERİ

2. 6183 SAYILI KANUNA GÖRE KAMU ALACAĞININ KORUNMASI HÜKÜMLERİ Osman ÖZTÜRK Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı Gelir İdaresi Grup Müdür V. Ankara, Aralık 2009 / 104

3. 6183 Sayılı Kanun 6183 sayılı Kanun, amme alacaklarının takip ve tahsil esaslarını düzenleyen bir usul kanunudur. Üç kısımdan oluşmuştur: • Birinci kısımda, Genel Esaslar belirlenmiştir. (Madde 1-53) • İkinci kısımda, Cebren Tahsil ve Takibe İlişkin Düzenlemeler yapılmıştır. (Madde 54-101) • Üçüncü kısımda Zamanaşımı, Terkin, Yasaklar ve Cezalar ile Son Hükümler yer almaktadır. (Madde 102-118) / 104

4. Amme Alacağının Korunması(Madde 9-36) Amme alacağının, rızaen veya cebren tahsilinden önce tehlikeye girmesini önlemek, alacaklı amme idaresinin haklarını korumak amacı taşıyan önlemlerdir. • Teminat İsteme • Şahsi Kefalet • Teminat Hükmünde Eşya • İhtiyati Haciz • İhtiyati Tahakkuk • Diğer koruma hükümleri / 104

5. TEMİNAT İSTEME / 104

6. Teminat İsteme(Madde 9) Amme alacağının korunması bakımından ilk önlemdir. Amme borçlusunun malvarlığına dahil kıymetleri idarenin talebi üzerine fakat kendi belirlemesi ile borcuna karşılık göstermek suretiyle amme alacağının güvence altına alınması amacına yöneliktir. Teminat 6183 sayılı kanununun 9. maddesine göre istenmektedir. Bu maddede hangi durumlarda teminat istenebileceği belirtilmiştir: • V.U.K.’un 344 ücü maddesi uyarınca vergi ziyaı cezasının kesilmesini gerektiren haller ile • V.U.K.’un 359 uncu maddesi uyarınca kaçakçılık cezasının kesilmesini gerektiren hallere temas eden bir amme alacağının salınması için gerekli işlemlere başlanılması halinde, vergi incelemesine yetkili memurlarca yapılan ilk hesaplara göre belirtilen tutar üzerinden, tahsil dairelerince teminat istenir. • Türkiye’de ikametgahı bulunmayan amme borçlusunun durumunun amme alacağının tahsilinin tehlikede olduğunu göstermesi halinde amme borçları için, tahsil dairelerince teminat istenebilir. / 104

7. Teminat İsteme (Madde 9) • Vergi incelemesine yetkili memurlarca yapılan ilk hesaplara göre belirtilen tutar üzerinden istenecek teminatın, vergi aslı, gecikme faizi ile ceza tutarlarını karşılayacak değerde olması gerekmektedir. • Bu aşamada vergi alacağı tahakkuk etmediğinden gecikme faizinin hesabında teminat isteme yazısının düzenlendiği tarih esas alınacaktır. / 104

8. Teminat İsteme (Madde 9) • 6183 sayılı kanunun 9. maddesinin 2. fıkrasında düzenlenen “Türkiye’de ikametgahı bulunmayan amme borçlusunun durumu, amme alacağının tahsilinin tehlikede olduğunu gösteriyorsa tahsil dairesi kendisinden teminat isteyebilir.” hükmü 6183 sayılı kanun kapsamına giren tüm amme alacakları için geçerlidir. • Bu fıkra hükmüne göre teminat istenebilmesinin • İlk koşulu, amme borçlusunun Türkiye’de ikametgahının olmamasıdır. • İkinci koşul ise, amme borçlusunun durumunun, amme alacağının tahsilinin tehlikede olduğunu gösteriyor olmasıdır. / 104

9. Teminat İsteme (Madde 9) / 104

10. Teminat İsteme(Madde 9) • Teminat olarak kabul edilebilecek kıymetler 6183 sayılı kanunun 10. maddesinde sayılmıştır. • Buna göre aşağıdaki sayılan kıymetler teminat olarak kabul edilebilecektir. / 104

11. Teminat Olarak Kabul Edilecek Kıymetler (Madde 10) / 104

12. Menkul veya Gayrimenkullerin Teminat Olarak Gösterilmesi(Madde 10) • Teminat olarak para, teminat mektubu, tahvil, hisse senedi ve hazine bonoları gibi menkul kıymetler gösterildiğinde bunlar üzerine haciz işlemi uygulanmaz. Vergi dairesi veznesinde saklanılmakla yetinilir. Menkul veya gayrimenkul malların teminat gösterildiği durumlarda ise 10. Maddenin 5 no.lu bendi uyarınca bu kıymetlerin haciz varakalarına istinaden haczedilmeleri gerekmektedir. (Teminat Haczi) • Teminat olarak gösterilen menkul mallara 6183 sayılı kanunun 81. Maddesi uyarınca haczi yapan memurca değer takdir edilir. Borçlunun talebi üzerine bilirkişiye değer tespiti yaptırılmak zorunludur. • Gayrimenkul malların haczinde değer takdirinin ne şekilde yapılacağı hususunda 6183 sayılı kanunda özel bir hüküm yoktur. Uygulamada tahsil daireleri tapu ve emlak vergisi tarhına esas olan değerleri dikkate almaktadır. Gerek görülmesi halinde, 6183 sayılı kanunun 91. Maddesi uyarınca satış komisyonu vasıtası ile değer takdiri yoluna gidilmesi gerekir. • İştirak halinde mülkiyete konu malların teminat gösterilmesi durumunda, teminat iştirak eden diğer mal sahiplerinin rızasıyla kabul edilebilir. / 104

13. Menkul veya Gayrimenkullerin Teminat Olarak Gösterilmesi(Madde 10) • Teminat olarak gösterilen menkul ve gayrimenkul malların neması borçluya aittir. Kesin haciz uygulanması halinde nemalara tahsil dairesince el konulabilecektir. • Bir gayrimenkuldeki teferruat haczedilirken, gayrimenkulün ipotekli olup olmadığının kontrolü gerekir. Gayrimenkul teferruat hariç tutulmak suretiyle ipotek edilmişse bu takdirde teminat olarak verilmek istenen teferruatın menkul mal olarak haczedilmesi, Gayrimenkul teferruat dahil tutulmak suretiyle ipotek edilmişse teminat olarak kabul edilmemesi gerekir. / 104

14. Teminatın Tamamlanması (Madde 10) • Gösterilen teminatın değer kaybetmesi veya borç tutarı arttığında borçludan teminatı tamamlanması talep edilir. • Borçlu ilave teminatı göstermediğinde alacağın teminatsız kalan kısmı için ihtiyati haciz yapılır. • Amme borçlusu daha önce vermiş olduğu teminatı kısmen veya tamamen aynı değerde kıymetle değiştirilmesini idareden talep edebilir. / 104

15. Teminatın İadesi (Madde 10) • Teminat amme alacağının korunması veya ödenecek safhaya gelmiş amme alacağına yönelik cebri takibatın durdurulması için alınır. Teminat alınmasını gerektiren durumun ortadan kalkması ile iade olunur. • Alınmış olan teminatlar ihbarname esasına göre yapılacak tarhiyat üzerine ödemenin yapılması veya yargı yerlerince terkin kararı verilmesi üzerine iade olunur. • Yargı aşamasında, ilk derece yargı yerinin terkin kararına karşın idare temyiz yoluna başvurduğunda teminatın iadesi için nihai karar beklenir. (2577/28-1 Maddesi) • Teminat, alınmasını gerektiren durum ve borçla sınırlı olarak kullanılır. Mükellefin başka vergi borçlarının olması teminatın bu borç için kullanılması imkanı vermez. / 104

16. ŞAHSİ KEFALET / 104

17. Şahsi Kefalet(Madde 11) • Teminat sağlayamayan mükellefler, muteber bir şahsı müteselsil kefil ve müşterek borçlu gösterebilirler. • Şahsi kefalet, tespit edilecek şartlara uygun olarak, noterden tasdikli sözleşme ile tesis olunur. • Alacaklı tahsil dairesi, şahsi kefaleti ve kefil gösterilen kimseyi kabul edip etmemekte serbesttir. • Şahsi kefalet asıl olarak Borçlar Kanunu’nda (483-503 maddeleri) düzenlenmiştir. 484 üncü maddede kefillik sözleşmesinin geçerliliği, yazılı biçimde yapılması ve kefilin sorumlu olacağı belli bir miktarın gösterilmesine bağlanmıştır. / 104

18. TEMİNAT HÜKMÜNDE OLAN EŞYA / 104

19. Teminat Hükmünde Olan Eşya(Madde 12) Hizmet işletmelerindeki bazı eşya ve malzemeler amme borcuna karşılık teminat hükmünde sayılmıştır. / 104

20. Teminat Hükmünde Olan Eşya(Madde 12) • Kira ile tutulmuş yerlerde, gayrimenkul sahibinin demirbaş olarak kayıtlı eşya ve malzemesi teminathükmünde değildir. • Otel, han ve pansiyonlardaki misafir ve kiracıların kendilerine ait eşyaları teminat hükmünde değildir. • Üçüncü şahısların teminat hükmünde olan eşya üzerindeki istihkak iddialarının alacaklı amme idaresinin kanundan doğan teminat hakkını kaldırmayacaktır. • İstihkak iddialarında yetkili ve görevli mahkeme, tahsil dairesinin bulunduğu mahaldeki adli mahkemelerdir. / 104

21. İHTİYATİ HACİZ / 104

22. İhtiyati Haciz (Madde 13) • İleride tahakkuk edecek olan veya tahakkuk etmiş henüz vadesi geçmemiş bulunan ya da vadesi geçtiği halde ödeme emri tebliğ edilmemiş olan amme alacağının tahsil güvenliğini sağlamak üzere yapılan hacze ihtiyati haciz denir. (V.D. İşlem Yönergesi Md 126) • 6183 sayılı Kanun uygulamasında ihtiyati haciz, idari bir tasarruf niteliğinde olan icrai bir karara dayanılarak re’sen uygulanır. • İcra iflas Kanuna göre uygulanan ihtiyati haciz, yargı kararına dayanılarak icra dairelerince uygulanır. (İcra İflas Kanunu Md.258) • İhtiyati haciz kesin (kat’i) haciz hükümlerine göre uygulanır. (6183 s. K. Md. 77, 79, 88) / 104

23. İhtiyati Haciz(Madde 13) İhtiyati Tahakkuka gerek yoktur. / 104

24. İhtiyati Haciz(Madde 13) • Bir amme borçlusunun değişik safhalarda birden fazla borcunun bulunması halinde, bunlardan biri için ihtiyati haciz nedeninin doğmuş olması diğerleri hakkında yapılacak işlem bakımından özellik teşkil eder. Örnek 1: Borçlunun belli bir ikametgahı yoksa tüm borçları için tedbir kararı alınması gerekir. Örnek 2: Vergi incelemesi sonucu ihtiyati haciz konulacaksa yapılan inceleme sonucunda tarh edilecek vergiler açısından tedbir kararı alınması gerekir. Haciz nedeni belli bir borçla ilgili ise belli bir borçla sınırlı ihtiyati haciz yapılır. / 104

25. İhtiyati Haciz Kime Yapılır? (Madde 13) • Asıl Borçluya (Gerçek ve Tüzel Kişi Mükellefler) • Kanuni Temsilcilere • Limited Şirket Ortaklarına • Şahıs Şirketi Ortaklarına • Kefillere, Yabancı Şahıs ve Kurum Temsilcilerine • Mirasçılara (Mirası Reddetmemiş Olanlar) / 104

26. İhtiyati Haciz Kime Yapılır?(Madde 13) Kanuni temsilciler: • Anonim şirketlerde yönetim kurulu üyelerinin tümü şirkete ait amme borcunun ödenmesi bakımından kanuni temsilci sayılmakta, (özel belirleme yoksa) bunlar hakkında ihtiyati haciz uygulanabilmektedir. • Limited şirket ortakları limited şirket borcundan sorumluluklarına isabet eden kısım için hiçbir şart aranmadan ihtiyati hacze tabidirler. Kanuni temsilci olan şirket müdürü borcun tamamından sorumlu tutulup hakkında ihtiyati haciz uygulanabilmektedir. • Eshamlı komandit şirketlerde, dernek ve vakıflarda kanuni temsilciler sorumlulukları ölçüsünde cebri takibata tabi tutulurlar. • Küçük ve kısıtlılarda kanuni temsilciler vergi cezası yönünden asıl borçludurlar. • Kefil, yabancı kişi ve kurum temsilcileri asıl borçlular gibi cebri takibata tabi tutulurlar. • Mirası reddetmemiş mirasçılar, miras hisseleri oranında murisin borçlarından dolayı cebri takibata tabi tutulurlar • Şahıs şirketlerinde (kollektif ve adi şirketler) ortaklıkla ilgili borçlardan dolayı şahsi varlıklar üzerine ihtiyati haciz uygulanabilir. / 104

27. İhtiyati Haciz Nedenleri (Madde 13) • İhtiyati haciz sebepleri 6183 sayılı kanunun 13. maddesinde sayılmıştır. • Dolayısıyla maddede sayılmayan bir nedenden dolayı ihtiyati haciz kararı alınamaz; alınırsa karar sebep unsuru yönünden hukuka aykırı olur. / 104

28. İhtiyati Haciz Nedenleri(Madde 13) / 104

29. İhtiyati Haciz Nedenleri(Madde 13) / 104

30. İhtiyati Haciz Nedenleri(Madde 13) / 104

31. İhtiyati Haciz Nedenleri(Madde 13) / 104

32. İhtiyati Haciz Nedenleri(Madde 13) / 104

33. İhtiyati Haciz Nedenleri(Madde 13) / 104

34. İhtiyati Haciz Nedenleri(Madde 13) / 104

35. İhtiyati Haciz Nedenleri(Madde 13) / 104

36. İhtiyati Haciz Kararının Alınması ve Uygulanması (Madde13) Yetkili Makam • 6183 sayılı kanunun 13. maddesindeki yazılı durumların meydana gelmesi durumunda, ihtiyati haciz kararı herhangi bir müddetle kayıtlı olmaksızın ve mahallin en büyük memuru tarafından alınır. Vergi Dairesi Başkanlıklarının kurulduğu yerde bu karar vergi dairesi başkanına aittir. • Alacaklı amme idaresinin il özel idaresi olması durumunda bu karar, valiye; belediyelerde ise belediye başkanına aittir. • Kanun, ihtiyati haciz kararının geçici önlem olma niteliğini ve sebeplerinin özelliğini dikkate alarak yetki devrine izin vermemiştir. • Kamu düzeni ile ilgili olan bu yetkinin yasa izin vermedikçe idari metin ve işlemlerle başka idari makamlara devri mümkün değildir. / 104

37. İhtiyati Haciz Kararının Alınması ve Uygulanması (Madde13) İhtiyati Haciz Kararının Muhatabı • İhtiyati haciz kararının muhatabı kamu borçlusudur. • İhtiyati haciz kararının her kamu borçlusu için ayrı ayrı alınması gerekmektedir. • Örneğin şirket için alınan ihtiyati haciz kararının ortaklar için uygulanması mümkün değildir. / 104

38. İhtiyati Haciz Kararının Alınması ve Uygulanması (Madde13) • 6183 sayılı kanunun 13. maddesinin ilk fıkrasında ihtiyati haciz kararının derhal uygulanması öngörülmüştür. • İhtiyati haciz hiçbir süreyle kayıtlı olmaksızın uygulanacak, borç ödeninceye veya yargı yoluna gidildiğinde Danıştay’dan nihai karar çıkıncaya kadar devam edecektir. • Kanun ihtiyati haciz uygulaması için bir zaman sınırı öngörmemiştir. • İhtiyati haciz uygulamasının tahakkuk (tarh) zaman aşımını durdurucu veya kesici bir etkisi yoktur. Eğer kamu alacağı bu süre içerisinde ilgilisine usulüne uygun tebliğ edilmezse alacak zaman aşımına uğrar. Dolayısıyla böyle bir alacak için ihtiyati haciz uygulamasının kanuni bir dayanağı kalmaz. Bu nedenle zamanaşımına uğrayan böyle bir alacak için konmuş olan ihtiyati haciz kararının kaldırılması icap eder. / 104

39. İhtiyati Haciz(Madde 13)

40. İhtiyati Hacze Karşı Dava Açma (Madde 15) • Haklarında ihtiyati haciz uygulanan kişiler dava açabilir. • Dava açma süresi haczin tatbiki, gıyapta yapılan hacizlerde haczin tebliği tarihinden itibaren 7 gündür. • 2576 sayılı kanunun vergi mahkemelerinin görevlerini düzenleyen 6. maddesine göre; Vergi Mahkemeleri: • a) Genel bütçeye, il özel idareleri, belediye ve köylere ait vergi, resim ve harçlar ile benzeri malî yükümler ve bunların zam ve cezaları ile tarifelere ilişkin davaları, • b) (a) bendindeki konularda 6183 sayılı Âmme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun uygulanmasına ilişkin davaları, • c) Diğer kanunlarla verilen işleri, çözümler. Dolayısıyla, vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülüklerle bunların zam ve cezalarını güvence altına almak amacıyla alınan ihtiyati haciz kararlarının vergi mahkemelerinde idari davaya konu edilmesi gerekir. / 104

41. İhtiyati Hacze Karşı Dava Açma (Madde 15) • Bunlar dışındaki kamu alacaklarını güvence altına almak amacıyla alınan ihtiyati haciz kararlarının ise idare mahkemelerinde idari davaya konu edilmeleri olanaklıdır. • Yetkili yargı merci haciz kararını alan mahallin en büyük memurunun bulunduğu yerdeki idare mahkemesi ile ilerde ödeme emri düzenleyecek olan idarenin bulunduğu yerdeki vergi mahkemesidir. • Borçlunun huzuru ile yapılan ihtiyati haciz uygulamalarında dava açma süresi, uygulama tarihinden itibaren başlar. • İhtiyati haciz uygulamalarının borçlunun gıyabında yapıldığı durumlarda idari dava açma süresi, haczin kamu borçlusuna tebliğ tarihinden itibaren başlar. / 104

42. İhtiyati Hacze Karşı Dava Açma (Madde 15) Böyle bir borcu bulunmadığını, tarhiyat ihbarnamesinin hatalı olduğunu, borcun zamanaşımına uğradığını, borç tutarının yanlış olduğunu ileri süremez. / 104

43. İhtiyati Hacze Karşı Dava Açma (Madde 15) • 2577 sayılı kanunun 28. maddesine göre; haciz ve ihtiyati haczin iptali yönünde verilen kararların gereklerini yerine getirme zorunluluğu, idare ve vergi mahkemelerince verilen diğer iptal kararlarından farklı olarak, bu kararların kesinleşmesinden sonra doğar. • Diğer yandan 2577 sayılı kanunda vergi mahkemelerinin verdiği kararlar nihai karar olarak kabul edilmemekte, duruma göre bölge idare mahkemesi veya Danıştay’a gidilebileceği belirtilmektedir. Dolayısıyla vergi mahkemesinin verdiği kararlar böyle bir durumda kesinlik arz etmemektedir. • Böyle bir durumda 2577 sayılı kanunun 28. madde uyarınca idarenin işlem tesis etmesi de nihai kararın verilmesine kadar ertelenmektedir. • İhtiyati hacze dava açılmayıp haczin sebep unsuru olan tarhiyata dava açılması ve ilk derece mahkemesince tarhiyatın kısmen veya tamamen kaldırılmasına yönelik karar verilmesi ve bu kararın kesinleşmesi halinde ihtiyati haczin kaldırılması gerekmektedir. • Hem tarhiyata hem de ihtiyati hacze dava açıldığı durumlarda yargı organları tarafından tarhiyatın terkinine karar verilmesi ve kararın kesinleşmesi durumunda ihtiyati hacze ilişkin davanın sonucu beklenmeksizin ihtiyati haciz kararı kaldırılır. / 104

44. İhtiyati Haczin Kaldırılması(Madde 16) / 104

45. İHTİYATİ TAHAKKUK / 104

46. İhtiyati Tahakkuk (Madde 17) • İleride tahakkuk edecek olan amme alacağının daha önceden tahsil güvenliğini sağlamak için yapılan tahakkuka ihtiyati tahakkuk denir. (İ.Y. Md.80) • 6183 sayılı kanuna göre ihtiyati tahakkuk sadece vergiden kaynaklanan kamu alacakları için öngörülmüş bir koruma yöntemidir. • Diğer kamu alacakları için bu yöntemin uygulanması mümkün bulunmamaktadır. 6183 sayılı kanun 17. maddesinde vergi ve resimlerden bahsedilmiştir. • Bu yüzden harçlar ve vergi benzeri yükümlülükler için ihtiyati tahakkuk uygulaması mümkün gözükmemektedir. / 104

47. İhtiyati Tahakkuk Kapsamı (Madde 17) İhtiyati tahakkuk kapsamına giren vergi ve resimler • Gelir Vergisi (Geçici Vergi dahil) • Kurumlar Vergisi (Geçici Vergi dahil) • Katma Değer Vergisi • Damga Vergisi • Özel Tüketim Vergisi • Özel İletişim Vergisi • Şans Oyunları Vergisi • Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi • Veraset ve İntikal Vergisi • Bu vergilerin gecikme faizi ve vergi aslına bağlı vergi cezaları Gelir ve Kurumlar vergisine mahsup edilmek üzere tarh ve tahakkuk ettirilen geçici verginin asıllarının aranılmayacağı durumlarda, maddenin öngördüğü şartların varlığı halinde ihtiyati tahakkuk, bu vergi için hesaplanan gecikme faizi ve bu vergiye bağlı vergi cezaları için uygulanacaktır. / 104

48. İhtiyati Tahakkuk Nedenleri(Madde 17) / 104

49. İhtiyati Tahakkuk Nedenleri(Madde 17) / 104

50. İhtiyati Tahakkuk Nedenleri(Madde 17) / 104