Constant de koninck eerste aUditeur bij het rekenhof

1. vvsg-infodagen overheidsopdrachten 18/1/201229/2 /20127/3/2012overzicht Nieuwe wet- en regelgeving overheidsopdrachten [Periode december 2010 – FEBRUARI 2012] Constant de koninck eerste aUditeur bij het rekenhof

2. Nieuwe Europese aanbestedingsdrempels Periode 2012-2013

3. Verordening 1251/2011/EU • Nieuwe aanbestedingsdrempels ingevoerd door Verordening 1251/2011/EU van de Europese Commissie van 30 november 2011 houdende de aanpassing van de aanbestedingsdrempels van richtlijnen 2004/17/EG, 2004/18/EG en 2009/81/EG • Publicatieblad van de Europese Unie (Pb.L. nr. 319) van 2 december 2011 • Omgezet in nationaal recht door ministerieel besluit van 19 december 2011 (BS 23 december 2011)

4. Klassieke sectoren • WERKEN: • 4.845.000 euro => 5.000.000 euro • LEVERINGEN en DIENSTEN • 193.000 euro => 200.000 euro • 125.000 euro => 130.000 euro • (= drempel voor sommige federale aanbestedende overheden)

5. Speciale sectoren • Speciale sectoren • Water • Energie • Vervoer • posterijen • WERKEN: • 4.845.000 euro => 5.000.000 euro • LEVERINGEN en DIENSTEN • 387.000 euro => 400.000 euro

6. WETTEN

7. TWEE WetTENvan 5 augustus 2011 tot wijziging van de OO-WET van 15 juni 2006 Belgisch Staatsblad van 29 augustus 2011

8. Wetten brengen aantal wijzigingen aan in Overheidsopdrachtenwet van 15 juni 2006 • Een reeks van wijzigingen is vereist met het oog op de omzetting van Richtlijn 2009/81/EG, inzake overheidsopdrachten voor werken, leveringen en diensten op defensie- en veiligheidsgebied. • Richtlijn omgezet door wet van 13 augustus 2011 • Een andere reeks wijzigingen vloeit voort uit aanpassingen die inmiddels zijn doorgevoerd in de vigerende Overheidsopdrachtenwet van 24 december 1993. • Die wijzigingen moeten ook in de nieuwe overheidsopdrachtenwet van 15 juni 2006 worden opgenomen.

9. Verder wordt de Koning bevoegd gemaakt om – in afwachting van een nieuwe rechtsbeschermings-wet – het Boek IIbisvan de OO-Wet van 1993 toepasselijk te verklaren op overheidsopdrachten gegund onder het regime van: • de nieuwe overheidsopdrachtenwet van 15 juni 2006 • Bijv. concurrentiedialoog • de wet overheidsopdrachten op veiligheids- en defensiegebied van 13 augustus 2011 => Bedoeling juridisch vacuüm te voorkomen zolang geen nieuwe rechtsbeschermingsregeling (gebaseerd op wet van 15 juni 2006) bestaat.

10. Verder worden aantal terminologische aanpassingen doorgevoerd in de Overheidsopdrachtenwet van 15 juni 2006 • Bijv. begrippen “plaatsing”, “gunning” en “sluiting” van een overheidsopdracht. • Er wordt verwezen naar de bespreking (en de slides) betrekking hebbende op het nieuwe KB Plaatsing van 15 juli 2011.

11. Wet van 13 augustus 2011 inzake overheidsopdrachten op defensie- en veiligheidsgebied Belgisch Staatsblad van 1 februari 2012

12. Vormt omzetting van richtlijn 2009/81/EG in nationaal recht. • Betreft inzonderheid aankoop van • militair materiaal (wapens, munitie en oorlogsmateriaal) • gevoelig materiaal • Bijv. materiaal noodzakelijk om de Unie en/of de lidstaten op hun eigen grondgebied of daarbuiten tegen ernstige dreigingen van niet-militaire en/of niet-gouvernementele spelers te beveiligen. • Hierin kunnen bijvoorbeeld grensbewaking, politieactiviteiten en missies op het gebied van crisisbeheersing begrepen zijn

13. Wet wordt uitgevoerd door twee KB’s: • Koninklijk besluit van 23 januari 2012 houdende plaatsing van overheidsopdrachten op defensie- en veiligheidsgebied (BS 1 februari 2012) • Koninklijk besluit van 24 januari 2012 tot vaststelling van de inwerkingtreding van de wet van 13 augustus 2011 inzake overheidsopdrachten op defensie- en veiligheidsgebied, alsook van de regels inzake motivering, informatie en rechtsmiddelen voor deze opdrachten (BS 1 februari 2012) • Inwerkingtreding Wet van 13 augustus 2011 vijf dagen na publicatie KB 24 januari 2012 => Wet in werking getreden op 6 februari 2012.

14. Gunningswijzen • Principe van mededinging blijft gehandhaafd. • De overheidsopdrachten worden geplaatst: • bij beperkte procedure: • hetzij bij beperkte aanbesteding • hetzij bij beperkte offerteaanvraag, • of bij onderhandelingsprocedure met bekendmaking. • Enkel de overheidsopdrachten die de bedragen voor de Europese bekendmaking niet bereiken, mogen worden geplaatst bij open procedure • hetzij bij open aanbesteding • hetzij bij open offerteaanvraag • Onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking blijft uitzonderingsprocedure

15. Koninklijke besluiten

16. Koninklijk besluit van 20 december 2010 inzake de bevordering van schone en energiezuinige wegvoertuigen in het kader van overheidsopdrachten Belgisch staatsblad van 24 december 2010

17. Wat wordt met wegvoertuig bedoeld?

18. Bedoeling KB 20 december 2010? • Omzetting van de bepalingen van Richtlijn 2009/33/EG van 23 april 2009 inzake de bevordering van aankoop van schone en energiezuinige wegvoertuigen • Volgens overweging 11 van de richtlijn heeft deze "tot doel de markt voor schone en energiezuinige wegvoertuigen te stimuleren, door een dermate grote vraag naar schone en energiezuinige wegvoertuigen te bewerkstelligen dat fabrikanten en de industrie ertoe worden aangespoord te investeren in en meer werk te maken van de ontwikkeling van voertuigen met een gering energieverbruik en een lage uitstoot van CO2 en verontreinigende stoffen."

19. Toepassingsgebied KB 20 december 2010 • Rationemateriae: aankoop van wegvoertuigen • Ratione personae : alle aanbestedende overheden onderworpen aan de Overheidsopdrachtenwet van 24 december 1993. • Rationepecuniae: overheidsopdrachten waarvan het geraamd bedrag de drempel voor de Europese bekendmaking bereikt. • Rationetemporis: KB 20 december 2010 is in werking getreden op 15 januari 2011. • Overheidsopdrachten voor de aankoop van weg-voertuigen bekendgemaakt vanaf deze datum zijn onderworpen.

20. Wanneer ze een overheidsopdracht gunt tot aankoop van wegvoertuigen, moet de aanbestedende instantie rekening houden met de energie- en milieueffecten van de voertuigen tijdens hun operationele levensduur. • 1° het energieverbruik, • 2° de uitstoot van CO2, en • 3° de uitstoot van NOx, NMHC en fijne stofdeeltjes. • De aanbestedende instantie kan daarnaast ook andere milieueffecten in aanmerking nemen.

21. Aan de hiervoor bedoelde eisen wordt voldaan door het gebruik van één of elke van de volgende methodes: • door in de opdrachtdocumenten technische specificaties op te nemen inzake energie- en milieuprestaties met betrekking tot elk van de in aanmerking genomen effecten, alsmede eventuele bijkomende milieueffecten; • door operationele energie- en milieueffecten als gunningscriterium te gebruiken. Voor wat betreft het kwantificeren en berekenen van “operationele energie- en milieueffecten” zie het KB van 20 december 2010

22. Koninklijk besluit van 24 mei 2011 tot wijziging van de procedure voor de afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State betreffende de vertrouwelijke stukken Belgisch Staatsblad 15 juni 2011

23. Problematiek m.b.t. het respecteren van vertrouwelijkheid van stukken en zakengeheimen in kader procedure voor de Raad van State • Problematiek met betrekking tot de overheids-opdrachten tot uiting gekomen in de arresten Varec • Hof van Justitie, arrest C-450/06 van 14 februari 2008 • Grondwettelijk Hof, arrest nr. 118/2007 van 19 september 2007 • Problematiek nu geregeld in het procedurereglement van de Raad van State en dit middels het koninklijk besluit van 24 mei 2011

24. Principe: partijen en hun raadslieden kunnen ter griffie van het dossier van de zaak kennis nemen. • Wanneer een partij een stuk indient en vraagt het niet ter kennis te brengen van de overige partijen, moet ze dat afzonderlijk neerleggen. • Ze moet: • de vertrouwelijkheid ervan uitdrukkelijk aangeven, • de motieven van haar verzoek uiteenzetten in het processtuk waarbij het bewuste stuk wordt gevoegd en • een inventaris opmaken waarin het stuk wordt vermeld waarvoor vertrouwelijke behandeling wordt gevraagd.

25. Wanneer een verzoek om vertrouwelijke behandeling wordt ingediend, wordt het stuk waarvoor om vertrouwelijke behandeling wordt verzocht, voorlopig afzonderlijk in het dossier van de zaak opgenomen en mag het niet worden ingezien door de partijen behalve door die welke de vertrouwelijke behandeling heeft gevraagd of het genoemde stuk heeft ingediend. • Als het verzoek om vertrouwelijke behandeling bij arrest wordt afgewezen, mogen de overige partijen van het stuk kennis nemen.

26. Koninklijk Besluit van 15 juli 2011 m.b.t. de plaatsing van overheidsopdrachten in de klassieke sectoren Belgisch Staatsblad van 9 augustus 2011

27. EersTE kb ter uitvoering OO-wet 15 juni 2006: KB van 15 juli 2011 • Het KB van 15 juli 2011 houdende de plaatsing van overheidsopdrachten in de klassieke sectoren(“KB Plaatsing 2011”) werdgepubliceerd in hetBelgischStaatsbladvan 9 augustus 2011. • KB Plaatsing 2011 bevatde specifieke voorschriften met betrekking tot het gunnen – nu ‘plaatsen’ – van overheidsopdrachten • De Overheidsopdrachtenwet 2006 bevat de algemene principes met betrekking tot zowel de plaatsing als de uitvoering van overheidsopdrachten • KB Plaatsing 2011 zal (op ‘redelijk’ korte termijn) het koninklijk besluit van 8 januari 1996 integraal vervangen.

28. Structuur van het KB Plaatsing 2011 • Het KB Plaatsing 2011 beoogt een totale omvorming van het koninklijk besluit van 8 januari 1996. • In tegenstelling tot de gevolgde werkwijze bij dit laatste besluit, is het KB Plaatsing 2011 niet gestructureerd in functie van de aard van de overheidsopdracht (i.e. een onderdeel ‘werken’, resp. ‘leveringen’ en ‘diensten’). • In 1996 werd voor deze werkwijze geopteerd omdat de opdrachten voor werken, leveringen en diensten werden behandeld in afzonderlijke Europese richtlijnen. • De ‘nieuwe’ richtlijn 2004/18/EG – die inmiddels reeds 7 jaar oud is – heeft de vorige richtlijnen in één coherent geheel samengevoegd, zodat de Belgische regelgever kon afstappen van de werkwijze waarbij regelmatig identieke bepalingen dienden te worden herhaald

29. Een zeker aantal bepalingen zijn overgenomen uit het KB van 26 september 1996 (algemene uitvoeringsregels) en uit de AAV (bijlage bij KB 26 september 1996) • Gaat om bepalingen gaat waarmee de aanbestedende overheid en de inschrijvers reeds rekening dienen te houden bij de plaatsing van de opdracht. • Vanzelfsprekend blijven deze bepalingen ook voor de uitvoering van de opdracht hun belang behouden. • Vb. 1: artikelen van KB 26 september 1996 gewijd aan promotieopdracht van werken en aan concessie voor openbare werken, en die eerder betrekking hebben op de gunningsfase dan op de uitvoering van de opdracht, opgenomen in KB Plaatsing 2011. • Vb. 2: voorschriften inzake de prijsherziening zijn in belangrijke mate gemigreerd zijn van KB 26 september 1996 en AAV naar het KB Plaatsing 2011.

30. bijlagen • Bij het KB Plaatsing 2011 horen 16 bijlagen die voornamelijk modelformulieren voor opdrachtdocumenten bevatten • Bijlage 1 bevat niet-limitatieve lijst van publiekrechtelijke instellingen onderworpen aan OO-Wet van 15 juni 2006 en het KB Plaatsing 2011. • Nieuwe modellen gepubliceerd in Uitvoeringsverordening(EU) nr. 842/2011 van de EuropeseCommissie van 19 augustus 2011 totvaststelling van standaardformulierenvoor de aankondiging van overheidsopdrachten • Modelformulieren opgenomen in het KB Plaatsing 2011 zijn reeds achterhaald.

31. Belangrijkenieuwigheden van het KB Plaatsing 2011

32. Terminologische nieuwigheden en verduidelijkingen Door • Overheidsopdrachtenwet 2006 (zoals gewijzigd door wet van 5 augustus 2011) • Wet Rechtsbescherming 2009 (invoeging Boek IIbis in OO-Wet 1993) en • KB Plaatsing 2011 worden diverse terminologische nieuwigheden ingevoerd in de overheidsopdrachtenreglementering die in het KB Plaatsing 2011 regelmatig worden aangewend:

33. het plaatsen van overheidsopdrachten: algemene term voor de volledige gunningsprocedure, vanaf het opstellen van het bestek tot het sluiten van de opdracht; • het gunnen van overheidsopdrachten: de beslissing van de aanbestedende overheid om de gekozen inschrijver aan te duiden; • het sluiten van overheidsopdrachten: de totstandkoming van de contractuele band tussen enerzijds de aanbestedende overheid en anderzijds de opdrachtnemer; • kandidaat: de aannemer, leverancier of dienstverlener die een aanvraag tot deelneming indient met het oog op zijn selectie voor een opdracht;

34. inschrijver: aannemer, leverancier, dienstverlener of geselecteerde die een offerte indient voor een opdracht; • opdrachtnemer: de inschrijver met wie de opdracht is gesloten; • opdracht: generieke benaming voor de overheidsopdracht voor aanneming van werken, leveringen of diensten en elke overeenkomst, raamovereenkomst en ontwerpenwedstrijd omschreven in artikel 3 van de OO-Wet 2006;

35. opdrachtdocumenten: generieke benaming voor al de documenten die op de opdracht toepasselijk zijn, met inbegrip van alle aanvullende en andere documenten waarnaar deze verwijzen • Bekendmaking opdracht • Bestek • Typebestekken • Omzendbrieven • Bijzondere wetten en reglementen zoals het Algemeen Reglement voor de Arbeidsbescherming (ARAB) en het Algemeen Reglement op de Elektrische Installaties (AREI).

36. open procedure: • de gunningsprocedure waarbij elke belangstellende aannemer, leverancier of dienstverlener een offerte mag indienen en waarbij de openingszitting van de offertes openbaar is. • De open aanbesteding – niet langer dus de openbare aanbesteding – en de open offerteaanvraag – niet langer dus de algemene offerteaanvraag – zijn open procedures;

37. beperkte procedure: • de gunningsprocedure waarbij elke aannemer, leverancier of dienstverlener een aanvraag tot deelneming mag indienen en waarbij alleen de door de aanbestedende overheid geselecteerde kandidaten een offerte mogen indienen en aanwezig mogen zijn op de openingszitting van de offertes. • De beperkte aanbesteding en de beperkte offerteaanvraag zijn beperkte procedures; • verbintenistermijn: • Vervangt term “gestanddoeningstermijn” • de termijn gedurende dewelke een inschrijver gebonden is door zijn offerte.

38. toegangsrecht tot een overheidsopdracht: • Tijdens de fase van de kwalitatieve selectie wordt in eerste instantie nagegaan of de kandidaten of inschrijvers zich niet in een uitsluitingspositie bevinden. Uitsluitingsgronden zijn o.a. de veroordeling voor welbepaalde misdrijven (zoals corruptie, witwassen van geld, …), het verkeren in een staat van faillissement, de niet-naleving van sociale en fiscale verplichtingen en het begaan hebben van een ernstige fout in zijn beroepsuitoefening. Het onderzoek naar de (afwezigheid van) uitsluitingsgronden maakt het onderzoek van het toegangsrecht uit,

39. Nieuwe procedures en rechtsfiguren • Daarnaast doen een aantal nieuwe procedures en rechtsfiguren hun intrede, zoals • de vereenvoudigde onderhandelings­proce­dure met bekendmaking • de concurrentiedialoog • het dynamisch aankoopsysteem • de elektronische veiling • de raamovereenkomst

40. Marktverkenning • Artikel 5 van het KB Plaatsing 2011 laat marktverkenning toe in het Belgisch overheidsopdrachtenrecht en erkent de geldigheid van de praktijk waarbij de aanbestedende overheden de evolutie van de producten en technieken op de markt volgen. • Marktverkenning houdt ook de mogelijkheid in van een technische dialoog, waarbij aanbestedende overheden advies mogen vragen of aanvaarden dat bij het opstellen van het bestek kan worden gebruikt.

41. Voorwaarden • Deze marktverkenning: • moet plaatsvinden vóór het uitschrijven van de gunningsprocedure en • Mag niet leiden tot enige vorm van vooronderhandelingen met bepaalde ondernemingen. • Mag niet leiden niet tot uitschakeling van de mededinging • Noodzaak van level playing field • Kan worden gerealiseerd door het algemeen beschikbaar stellen van een synthesedocument met de resultaten van de marktverkenning.

42. Een dergelijke marktverkenning mag bovendien niet tot een verhindering of vertekening van de mededinging leiden • Dit kan het geval zijn indien de technische specificaties van een overheidsopdracht een fabricaat of een techniek zouden vermelden welke specifiek betrekking heeft op een bepaalde onderneming. • Vb. Raad van State, arrest nr. 203.723 van 6 mei 2010, NV PRO-EVENTS- In casuwarenvolgenshetbestekenkeloriginele HP-tonercartridgestoelaatbaar. R.v.St.: explicieteverwijzing in hetbesteknaar toners van hetmerk HP begunstigtde producenten en verdelers van toners van hetmerkHP. Bovendienwordthierdoorelkanderproductuitgesloten. Dezeonwettigheid van hetbestektast de uiteindelijketoewijzingsbeslissingaan.

43. Inkorting van termijnen bij aanwending van elektronische middelen • Bij aanwending van elektronische middelen door de aanbestedende overheid in casu • het on line opstellen en met elektronische middelen verzen­den van de aankondiging van de opdracht en • het vrij, rechtstreeks, onmiddellijk en volledig toegang bieden tot alle opdrachtdocumenten via een internet­adres kunnen bij Europese overheidsopdrachten de ontvangsttermijn van de aanvragen tot deelneming dan wel de termijn voor de ontvangst van de offertes worden ingekort. • Inkorting met in totaal (7+5 =)12 dagen is mogelijk.

44. Ook beneden de Europese drempels zijn versnelde procedures mogelijk met inkorting van de normaal voorgeschreven termijnen voor zover – naast de vereiste van het spoedeisend karakter – de aankondiging van de opdracht via elektronische middelen online is opgesteld en verzonden.

45. BELANGRIJK: • In het algemeen past de waarschuwing – overigens ook uitdrukkelijk opgenomen in artikel 42, tweede lid van het KB Plaatsing 2011 – dat bij de vaststelling van de termijnen voor de ontvangst van de aanvragen tot deelneming en de offertes de aanbestedende overheid inzonderheid rekening dient te houden: • met de complexiteit van de opdracht en • met de nodige voorbereidingstijd vereist voor het opmaken van de offertes.

46. Verder mag de inkorting van de minimumtermijnen om dringende redenen het normale verloop van de mededinging niet verhinderen. • De aanbestedende overheid zal dus voorzichtig moeten omspringen met deze mogelijkheid.

47. De vereenvoudigde onderhandelingsprocedure met bekendmaking (VOPMB) • Nieuwe vorm van onderhandelingsprocedure met be­kend­­making waarvoor elke belangstellende aannemer, leverancier of dienstverlener een offerte mag indienen. • Kenmerkend voor de VOPMB is dat het onderzoek van het toegangsrecht, de kwalitatieve selectie en het onderzoek van de inhoud van de offertes in één fase worden afgehandeld.

48. Deze procedure is vergelijkbaar met de open procedure, in die zin dat de geïnteresseerden onmiddellijk een offerte indienen. • In tegen­stelling tot de open procedure is bij de VOPMB, zoals overigens bij alle andere vormen van onderhandelings­proce­dure: • geen zitting voor de opening van de offertes vereist en • mag er worden onderhandeld • Is het verplicht te onderhandelen in een onderhandelingsprocedure? => rechtspraak R.v.St.

49. ToepassingsgebiedrationepecuniaeVOPMB • VOPMB mag uitsluitend worden aangewend voor de opdrachten waarvan het geraamde opdrachtbedrag volgende drempels niet bereikt: • 600.000 euro voor werken • hetEuropesedrempelbedragvoorleveringen en diensten: resp. 130.000 euro voorsommigefederaleoverheden en 200.000 euro vooralleandereoverheden (drempels 2012-2013) • “Saucissoneren” niet toegelaten: opdrachtenmogen niet mogenwordengesplitstom zebenedenvoormeldebedragen te houden en zo – onwettig – onderhands te kunnengunnen.

50. Nieuwe drempelbedragen onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking (OPZB) Goed te keuren uitgave mag volgende – in artikel 105, § 1, KB Plaatsing 2011 vermelde – drempelbedragen niet bereiken (bedragen van toepassing voor periode 2012-2013) : • 130.000 euro voor de financiële diensten gegund door de federale aanbestedende overheden en 200.000 euro wanneer deze financiële diensten worden gegund door de overige aanbestedende overheden; • 200.000 euro voor de diensten voor onderzoek en ontwikkeling, alsook al de diensten opgenomen in bijlage II, B, van de wet (de zgn. niet-prioritaire diensten), ongeacht de aanbestedende overheid.