Strategie postępowania wobec przemocy

1. Strategie postępowania wobec przemocy „ Z wewnętrznego spokoju wyrasta łagodność, wyrasta trwała siła” (Pam Brown)

2. Przemoc interpersonalna Przemoc interpersonalna (def.Mellibruda, 1997) • zachowanie intencjonalne • naruszające wszelkie prawa i dobra osobiste jednostki w sposób uniemożliwiający jej obronę • i powodujące szkody psychiczne , fizyczne, symboliczne i materialne. Cechy przemocy : • zachowanie intencjonalne, ukierunkowane • naruszenie dóbr osobistych, materialnych, praw • przewaga sił (dysproporcja)! • powoduje szkody • Przemoc jest procesem a nie incydentem, ma tendencję do powtarzania się w tej samej relacji interpersonalnej, charakteryzuje się swoistym przebiegiem – dynamiką. Strategie postępowania wobec przemocy – Ilona Mrowiec

3. Przemoc interpersonalna Za przemoc odpowiedzialny jest sprawca niezależnie od tego, co robi ofiara. „ODEBRANA MOC” PRZE-MOC ……….....PO-MOC Strategie postępowania wobec przemocy – Ilona Mrowiec

4. Przemoc interpersonalna Rodzaje przemocy: • fizyczna • psychiczna • seksualna • ekonomiczna • gorąca - doświadczenia pękania tamy emocjonalnej (spontaniczna) • chłodna - odtwarzanie mentalnych scenariuszy przemocy (instrumentalna) Strategie postępowania wobec przemocy – Ilona Mrowiec

5. Przemoc interpersonalna Psychologiczne skutki przemocy: • emocjonalne Następuje zdominowanie życia emocjonalnego przez cierpienie. Ciało zostaje silnie zaangażowane w przeżywanie traumy, następuje odrętwienie emocjonalne i włączenie mechanizmów odcinających od bólu. Wielkość traumy jest wypadkową między bodźcem a środkami zaradczymi i wsparciem społecznym. Przeważa koncentracja na przeszłości, upośledzona zostaje zdolność bycia „tu i teraz”. Strategie postępowania wobec przemocy – Ilona Mrowiec

6. Przemoc interpersonalna • poznawcze Zburzony zostaje dotychczasowy porządek, system orientacji dający bezpieczeństwo. Doświadczenie traumy niszczy ten porządek i zaburza poczucie ciągłości. Uszkodzona zostaje sfera wpływu, załamuje się przekonanie o własnej wewnętrznej kompetencji i skuteczności. Wyłania się obraz siebie, jako osoby niezdolnej do kierowania własnym losem i obraz świata, któremu nie można zaufać. • społeczne Doświadczenie wstydu i winy skutkuje zerwaniem kontaktów społecznych i pogłębia się stan izolacji społecznej i osamotnienia. Strategie postępowania wobec przemocy – Ilona Mrowiec

7. Przemoc interpersonalna Przemoc nie zmniejsza skłonności do przemocy. Przemoc rodzi jeszcze więcej przemocy. Strategie postępowania wobec przemocy – Ilona Mrowiec

8. Przemoc interpersonalna Przemoc emocjonalna / psychiczna Każda forma upokorzenia, pomniejszenia wartości drugiej osoby. Prowadzi do poważnych zmian psychosomatycznych. Przemoc psychiczna ma wiele aspektów. Strategie postępowania wobec przemocy – Ilona Mrowiec

9. Konsekwencje przemocy emocjonalnej • Bezpośrednie przemocy emocjonalnej • Somatyczne: • nietrzymanie moczu i kału • wymioty • bóle w okolicy serca • bóle mięśni • bóle żołądkowe • nadmierna potliwość • nawracające bóle głowy • stałe zawroty głowy • biegunka Strategie postępowania wobec przemocy – Ilona Mrowiec

10. Konsekwencje przemocy emocjonalnej • Poznawcze, emocjonalne i behawioralne: • kłopoty z kontrolą emocji • poczucie alienacji: bezsensu, bezradności, wyobcowania, osamotnienia, • fobie, • zaburzenia snu, • poczucie winy i krzywdy, • ucieczki, • problemy szkolne, • nerwice, • lęki, • zachowania agresywne w stosunku do innych i do siebie, nieufność do innych. Strategie postępowania wobec przemocy – Ilona Mrowiec

11. Konsekwencje przemocy emocjonalnej • Odlegle konsekwencje przemocy emocjonalnej: • Somatyczne: • arytmia serca • stałe napięcie mięśniowe, choroby psychosomatyczne (wieńcowa, zawał serca, wrzody żołądka, wrzody dwunastnicy, astma, choroby dermatologiczne itp.), • zaburzenia ciśnienia Strategie postępowania wobec przemocy – Ilona Mrowiec

12. Konsekwencje przemocy emocjonalnej • Poznawcze, emocjonalne i behawioralne: • mała poczucie własnej wartości, • niska samoocena, • tendencja do uzależniania się od innych, • poczucie alienacji, • dążenie do perfekcjonizmu, stosowanie przemocy emocjonalnej wobec innych, dążenia do kontroli innych, • izolacja, depresja, poczucie winy, • przestępczość Strategie postępowania wobec przemocy – Ilona Mrowiec

13. Przemoc w miejscu pracy Co to jest przemoc w miejscu pracy? • zastraszenie- grożenie pięściami, zniszczenie własności, rzucanie przedmiotami, • ustne lub pisemne groźby - każde wyrażanie zamiaru wyrządzenia szkody, • nękanie - każde zachowanie, które poniża, wprawia w zakłopotanie, irytuje, zatrważa, • słowne obelgi - przeklinanie, ubliżanie, • fizyczne ataki - uderzenie, popychanie, spychanie lub kopanie Strategie postępowania wobec przemocy – Ilona Mrowiec

14. Przemoc w miejscu pracy Przemoc w miejscu pracy określana jest jako mobbing (od angielskiego czasownika mob- to „napastować, napadać, rzucać się na kogoś lub na coś” ) określany jest jako dręczenie moralne, molestowanie moralne, psychoterror. Określa się go jako zjawisko polegające na prześladowaniu, poniżaniu i szykanowaniu pracowników stosowane w miejscu pracy. Cele takich zadań są zdecydowane zamiary szkodzenia bądź wyeliminowania osoby z zespołu pracowniczego podejmowane przez jedną lub kilka osób. Istotą mobbingu jest fakt, że poddany mu pracownik odczuwa jego przejawy jako formę dyskryminacji. Strategie postępowania wobec przemocy – Ilona Mrowiec

15. Przemoc w miejscu pracy Międzynarodowa Organizacja Pracy definiuje pojęcie mobbingu następująco: mobbing to obraźliwe zachowanie przez mściwe, okrutne, złośliwe lub upokarzające usiłowanie zaszkodzenia jednostce lub grupie pracowników, którzy stają się przedmiotem psychicznego dręczenia. Innymi słowy mobbing to proces przemocy i nękania psychicznego pracownika trwający nie krócej niż 6 miesięcy, stosowany systematycznie-przynajmniej raz w tygodniu, godzący w godność i osobowość człowieka, naruszający integralność psychiczną i fizyczną. Strategie postępowania wobec przemocy – Ilona Mrowiec

16. Przemoc w miejscu pracy Warunkiem uznania pewnych działań za mobbingowe jest świadomość ich podejmowania oraz wyraźny cel dokuczenia, wyrządzenie krzywdy obranej ofierze ze strony atakującego. Mobbing to wszelkie działania o charakterze nadużyć, które przejawiają się w formie zachowań, słów, aktów, gestów, pism godzących w osobowość, godność, stanowiąc groźbę dla jej zatrudnienia lub wpływając na pogorszenie atmosfery w pracy. Strategie postępowania wobec przemocy – Ilona Mrowiec

17. Bullying (mobbing) w szkole Jest to przemoc i wykroczenie przeciw prawu. Pojawia się wtedy, gdy jedno lub więcej dzieci stale bije i wyśmiewa inne dziecko. Bullying ma miejsce we wszystkich szkołach. W placówkach oświatowych występują głównie dwa rodzaje przemocy: • fala, związana obyczajowością uczniowską • skierowany do najmłodszych tylko dlatego, że są słabsi Strategie postępowania wobec przemocy – Ilona Mrowiec

18. Bullying (mobbing) w szkole Badania (Góra 1996) wskazywały, że około 80% uczniów pada ofiarą agresji - od werbalnej, przez wymuszenie haraczu i odbieranie rzeczy, aż do prześladowań fizycznych. „Oprawcy” (Olweus 19993) to dzieci które nie lubią szkoły i maja problemy w rodzinie, są wysoce agresywne i mogą przyczyniać się do powstawania stanu zagrożenia dla innych dzieci, nauczycieli. „Ofiary” to dzieci bezbronne, fizycznie słabsze często niskiego wzrostu, otyłe, nadaktywne. Często powodem milczenia o bullyingu jest niewiara w skuteczną pomoc. Strategie postępowania wobec przemocy – Ilona Mrowiec

19. Bullying (mobbing) w szkole Przyczyny bulliyingu tkwią m.in. w wadliwym systemie szkolnym: • przewaga funkcji dydaktycznej nad wychowawczą, (brak praktycznego stosowania ustaleń przez wszystkich nauczycieli danej placówki, często procedury są głównie na papierze) • trudny przeładowany program nauczania przystosowany do możliwości ucznia zdolnego Strategie postępowania wobec przemocy – Ilona Mrowiec

20. Bullying (mobbing) w szkole Konsekwencją prześladowania ucznia jest np.: • Fobia szkolna Fobia szkolna polega na mniejszej lub większej niemożności chodzenia do szkoły, objawem osiowym jest lęk. Mogą go wywołać szczególnie silne przeżycia upokorzenia w szkole np. publiczna krytyka nauczyciela, wyśmiewanie z powodu jakiejś dysfunkcji, niesłuszne podejrzenie np. o kradzież, obrzucanie uczniów epitetami głąb, niedorajda, zakuty łeb, prześladowanie przez rówieśników. Pojawiają się objawy somatyczne: bóle brzucha, mdłości, wymioty, biegunki. Objawy te ustępują po kilku godzinach, jeśli rodzice pozwolą dziecku pozostać w domu. • Depresja, próby samobójcze Przemoc prowadzi do stałego napięcia i stresu. Strategie postępowania wobec przemocy – Ilona Mrowiec

21. Bullying (mobbing) w szkole • Stany spowodowane długotrwałym stresem: • Poczucie winy, • Utrata poczucia własnej wartości, • Stałe napięcie spowodowane przebywaniem w nieprzyjaznym środowisku. • Choroby somatyczne Strategie postępowania wobec przemocy – Ilona Mrowiec

22. Strategia Budowanie strategii wobec premocy to proces wymagający: • Osób ( nauczyciel, rodzic, współpracownik) • Czasu • „Narzędzi” ( kompetencji merytorycznych i komunikacyjnych) Strategie postępowania wobec przemocy – Ilona Mrowiec

23. Strategia Aby powstrzymać przemoc niezbędne jest opracowanie strategii w zakresie oddziaływań: Strategie postępowania wobec przemocy – Ilona Mrowiec

24. SYTUACJE TRUDNE (Interwencyjne): Jak reagować? Etap 1 Faza początkowa Poważne incydenty wyzwalają zwykle zaczepki np. „grubas!”, „wielki nochal”, „pryszczata gęba”, „gdzie ty kupujesz ciuchy, na śmietniku?” itp. Uczniowie z trudnościami w zachowaniu i emocjach sami szukają źródeł konfliktu, by się „nakręcić”. Rolą nauczyciela jest dostrzeżenie napięcia, zneutralizowanie go lub niedopuszczenie do jego powstania. Strategie postępowania wobec przemocy – Ilona Mrowiec

25. SYTUACJE TRUDNE (Interwencyjne): Jak reagować? Strategie postępowania wobec przemocy – Ilona Mrowiec

26. SYTUACJE TRUDNE (Interwencyjne): Jak reagować? Taktyki usuwania czynników wyzwalających • Odwróćcie uwagę ucznia, zlecając mu inne zadanie. • Odwróćcie uwagę małej grupki, zlecając każdej osobie wchodzącej w jej skład inne zadanie, tak aby oddaliły się od zarzewia konfliktu. • Do ucznia, który jest źródłem problemu, mówcie cicho, spokojnie, unikając gwałtownych ruchów • Dajcie uczniowi czas na ochłonięcie • Przenieście się w pobliże ucznia sprawiającego kłopoty • Rozpocznijcie z niespokojnym uczniem rozmowę. Może ona dotyczyć pracy albo innego tematu np. filmu, piłki nożnej – gdy uczeń się uspokoi należy zachęcić go do powrotu do pracy • Rozdzielcie uczniów, gdy tylko pojawią się kłopoty • Jeżeli zachowanie uczniów zaczyna utrudniać kontynuowanie zajęć, spróbujcie zmienić styl prowadzenia lekcji albo na bardziej emocjonujący albo bardziej spokojny. Strategie postępowania wobec przemocy – Ilona Mrowiec

27. SYTUACJE TRUDNE (Interwencyjne): Jak reagować? Etap 2: Eskalacja Najbardziej niepokojące zachowanie: Strategie postępowania wobec przemocy – Ilona Mrowiec

28. SYTUACJE TRUDNE (Interwencyjne): Jak reagować? Nauczyciel nie może opowiadać się za stroną w konflikcie. Musi zachować spokój i obiektywizm. Działanie musi być natychmiastowe. Istnieje ryzyko, że uczeń posunie się do dalszych aktów agresji lub autoagresji. Strategie postępowania wobec przemocy – Ilona Mrowiec

29. SYTUACJE TRUDNE (Interwencyjne): Jak reagować? Radzenie sobie z eskalacją • Należy mówić powoli, dokładnie panując nad sobą. Starannie dobierać każde słowo. • Należy unikać typowych sformułowań np. „Jeśli jeszcze raz to zrobisz…!” • Stanowczo należy unikać gróźb i gwałtownych ruchów. • Wskazane jest powtarzanie polecenia spokojnie. W waszym głosie ma pobrzmiewać pewność siebie np. „Proszę usiądź” • Postarajcie się kontynuować prowadzenie lekcji bliżej źródła problemu, dbając by reszta klasy miała co robić. Cała klasa powinna być świadoma tego, co się dzieje. Strategie postępowania wobec przemocy – Ilona Mrowiec

30. SYTUACJE TRUDNE (Interwencyjne): Jak reagować? Należy pamiętać , że zależy nam na negocjacji, nie na konfrontacji. Strategie postępowania wobec przemocy – Ilona Mrowiec

31. SYTUACJE TRUDNE (Interwencyjne): Jak reagować? Etap 3 Faza kryzysowa Uczeń praktycznie nie panuje już nad własnymi emocjami i swoim zachowaniem. Może wygadywać niestworzone rzeczy po, to, by sprowokować Was lub innego ucznia w klasie. Uczeń zaczyna zachowywać się w sposób niebezpieczny, wymagając stanowczej, bezpośredniej interwencji. Strategie postępowania wobec przemocy – Ilona Mrowiec

32. SYTUACJE TRUDNE (Interwencyjne): Jak reagować? Fizjologiczne objawy osoby przed tzw. „wybuchem” • Mózg każe ciału przygotować się do działania • Rośnie ciśnienie krwi • Zaciskają się zęby • Unoszą ramiona • Przyspieszeniu ulega produkcja czerwonych krwinek • Przyspiesza się bicie serca • Spowalnia się produkcja soków trawiennych • Zaciskają się pięści, potnieją dłonie • Stopy wykonują niespokojne ruchy Strategie postępowania wobec przemocy – Ilona Mrowiec

33. SYTUACJE TRUDNE (Interwencyjne): Jak reagować? Opanowywanie fazy kryzysowej Na tym etapie niezbędne jest wsparcie. W szkole powinny istnieć procedury zapewniające natychmiastową pomoc. Do czasu przybycia pomocy zadaniem nauczyciela jest niedopuszczenie do rozprzestrzeniania się niebezpiecznego zachowania się oraz zapewnienie bezpieczeństwa uczniom i mieniu. • Należy utrzymywać silny kontakt wzrokowy z uczniem odpowiedzialnym za zamieszanie • Mówcie wolno i wyraźnie • Należy przyjąć odpowiednią postawę ciała, wyprostujcie się rozluźnijcie ramiona • W chwili kryzysu nie wspominajcie o karach i sankcjach. Nie stosujcie metod fizycznych. • Nakłońcie ucznia by przeniósł się w odosobnione miejsce. Mówcie spokojnie i stanowczo. • Inną metodą jest poproszenie całej klasy o spokojne wyjście z sali. Strategie postępowania wobec przemocy – Ilona Mrowiec

34. SYTUACJE TRUDNE (Interwencyjne): Jak reagować? Etap 4 Uspokojenie Na tym etapie uczeń stopniowa się uspokaja ale ciągle jest niezwykle drażliwe i może szybko ponownie wybuchnąć. Spokojnie porozmawiajcie o tym co się stało. Wspólnie uporządkujcie klasę, opracujcie wraz z nim plan reperacji uszkodzonych elementów otoczenia. Jeżeli doszło do konfrontacji między dwoma uczniami, nim na nowo zaczniecie lekcje, problem musi być rozwiązany. Jeśli w zamieszaniu brały udział inne osoby dorosłe uczeń powinien mieć możliwość spotkania się z nimi i omówienia zajścia. Strategie postępowania wobec przemocy – Ilona Mrowiec

35. Warto przeczytać: • Bishop Sue: Asertywność. Poznań: wydawnictwo Zysk i S-ka, 1999 • Faber Adele, Mazkish: Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały. Jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły. Poznań. Wydawnictwo Media Rodzina, 1997 • Goleman Daniel: Inteligencja emocjonalna. Poznań. Wydawnictwo Media Rodzina,1997 • Howarth Roy, Fisher Pam: Jak pokonywać problemy behawioralne i emocjonalne u dzieci i młodzieży.Warszawa, Wydawnictwo K. E.LIBER, 2005 • Kołodziejczyk Andrzej, Czemierowska Ewa:Spójrz inaczej. Kraków. Wydawnictwo EDUCATO, 1993 • Materiały szkoleniowe Metis Katowice „SFA a działania antymobbingowe w szkole” • Materiały szkoleniowe „Interwencja kryzysowa”, „Zapobieganie samobójstwom”, „Zróbmy to razem” • MacKenzie Robert J.:Kiedy pozwolić, kiedy zabronić w klasie. Gdańsk. Gdańskie Wydawnictwo Pedagogiczne. 2008 • Prekop Jirina i Christel Schweizer: Niespokojne Dzieci. Poznań. Wydawnictwo Media Rodzina,1997 • Program profilaktyczny dla młodzieży:„Jak żyć z ludźmi”, Warszawa, Wydawca Agencja Informacji Użytkowej na zlecenie MEN, 1988 Strategie postępowania wobec przemocy – Ilona Mrowiec