Dane INFORMACYJNE

Dane INFORMACYJNE • Nazwa szkoły: Gimnazjum nr 2 im. Jana Heweliusza w Gdańsku • ID grupy: 96/97_MP_G1 • Opiekun: Marta Wołosz - Kozłowska • Kompetencja: matematyczno – przyrodnicza • Temat projektowy: Czy wiem, co jem? • Semestr/rok szkolny: IV/2011/2012

Wybór tematu projektowego • Na pierwszym spotkaniu wybraliśmy temat projektowy „Czy wiem, co jem?” i zapoznaliśmy się z konspektem dotyczącym tego tematu. Staraliśmy się zaplanować kilka kolejnych spotkań i w związku z tym podzieliliśmy między siebie pewne zadania i obowiązki.

Ankieta dotycząca zdrowego odżywiania się gimnazjalistów • Pierwszym naszym zadaniem było przygotowanie i przeprowadzenie ankiety dotyczącej zdrowego odżywiania. Najpierw wyszukiwaliśmy podobne ankiety w Internecie, a następnie stworzyliśmy własną, najpierw „na brudno”, a następnie w wersji elektronicznej. Dopracowaną, ostateczną wersję ankiety powieliliśmy 50 razy. Następnego dnia na kilku przerwach pomiędzy lekcjami przeprowadziliśmy ankietę. Na późniejszych zajęciach projektowych opracowaliśmy wyniki ankiety w postaci wykresów i wywiesiliśmy je w gablocie w naszej szkole. Poniżej przedstawiamy opracowane już wyniki naszej ankiety:

Budowa i funkcje układu pokarmowego człowieka • Wyszukiwaliśmy informacje o układzie pokarmowym człowieka, organach go tworzących, jego funkcjach i procesach w nim zachodzących. Następnie stworzyliśmy bardzo szczegółową prezentację na temat budowy i funkcji układu pokarmowego człowieka. Przedstawiamy kolejne slajdy naszej prezentacji:

Funkcje układu pokarmowego • Najważniejszym zadaniem układu pokarmowego człowieka jest pobieranie pokarmów i wody, trawienie i przyswajanie składników odżywczych oraz niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Niestrawione, zbędne resztki pokarmowe podlegają usunięciu (defekacja).

W skład układu pokarmowego człowieka wchodzą: - jama ustna - gardło - przełyk - żołądek - jelito cienkie - jelito grube zakończone otworem odbytowym SKŁAD UKŁADU POKARMOWEGO

W anatomii człowieka jama ustnajest początkowym odcinkiem przewodu pokarmowego. W niej następuje wstępna, mechaniczna obróbka pokarmu i przygotowanie go do dalszego trawienia. Pokarm zostaje rozdrabniany, miażdżony i mieszany ze śliną, która zawiera enzym trawienny amylazę ślinową (ptialinę). Dorosły człowiek ma 32 zęby, 16 w szczęce i 16 w żuchwie: -4 siekacze -2 kły -4 zęby przedtrzonowe -6 trzonowych U dzieci występuje 20 zębów mlecznych (brak trzonowych). Siekacze służą do odgryzania kęsów, kły do rozrywania pokarmu, a zęby trzonowe i przedtrzonowe do jego rozcierania. W trakcie żucia pokarmu jest on zwilżany śliną wydzielaną przez ślinianki czyli gruczoły ślinowe których przewody uchodzą do jamy ustnej. W ślinie rozpuszczane są cząsteczki pokarmu, na których obecność wyczulone są rozmieszczone na języku kubki smakowe. Dzięki nim wyczuwamy: konsystencję, temperaturę, smak, zapach i to czy dany pokarm nadaje się do spożycia. Po uformowaniu kęsa pokarmowego zostaje on przekazany do dalszej części przewodu pokarmowego w akcie połykania JAMA USTNA

Co znajduje się w jamie ustnej? Ślinianki: • przyuszne • podżuchwowe • podjęzykowe Ślina: • zawiera ptialinę, która zapoczątkowuje rozkład skrobi • zwilża i zlepia w kęsy rozdrobniony pokarm • działa bakteriobójczo

Ząb składa się z korony, szyjki i jednego lub więcej korzeni. W zależności od przyjętego podziału korona i korzeń są różnie definiowane. Według podziału zwanego anatomicznym, korona jest częścią zęba pokrytą szkliwem, według podziału klinicznego jest to ta część korony, która znajduje się ponad dziąsłem. Wewnątrz korony znajduje się komora miazgi. Z kolei korzeń anatomiczny jest to część zęba pokryta cementem, podczas gdy według podziału klinicznego jest to część zęba znajdująca się poniżej brzegu dziąsłowego. W przypadku chorób przyzębia korzeń kliniczny może być bardzo skrócony w wyniku recesji dziąseł. Zwykle wewnątrz korzeni znajdują się kanały doprowadzające do korony naczynia krwionośne i nerwy. Przeważnie w każdym korzeniu znajduje się jeden kanał. Szyjka jest częścią zęba łącząca koronę anatomiczną i korzeń anatomiczny. W tym miejscu występuje charakterystyczne przewężenie zęba. ZĘBY

Gardło Gardło - wspólny odcinek dróg oddechowychi pokarmowych, stanowiący przedłużenie jamy ustnej i jamy nosowej, przechodzący dalej w przełyk i krtań. Gardło zbudowane jest z mięśni poprzecznie prążkowanych pokrytych od zewnątrz tkanką łączną, a od wewnątrz błoną śluzową. Gardło ciągnie się od podstawy czaszki, aż do miejsca przejścia w przełyk, to jest do wysokości szóstego kręgu szyjnego. Mięśnie gardła tworzą ścianę tylną i ściany boczne. Na ścianach bocznych znajdują się ujścia trąbek słuchowych, otoczone wałami trąbkowymi i skupiskiem tkanki chłonnej tworzącymi migdałki trąbkowe. W miejscu przejścia sklepienia gardła w ścianę tylną jest skupisko tkanki limfatycznej, migdałek gardłowy - trzeci migdał. W ścianie przedniej gardła, idąc od góry, widoczne są nozdrza tylne, łączące jamę nosową z gardłem, poniżej znajduje się cieśń gardzieli, przez którą jama ustna komunikuje się z jamą gardłową. Najniżej znajduje się wejście do krtani.

Przełyk Przełyk - jest przewodem mięśniowo-błoniastym o podłużnym przebiegu; łączy gardło z żołądkiem. Czynność przełyku polega na transporcie pokarmu z gardła do żołądka. Ściana przełyku nie ma zdolności wchłaniania pokarmu ani trawienia. Rozróżniamy część: szyjną, piersiową, brzuszną. Przełyk ma długość średnio około 23-25 cm, odległość od siekaczy do żołądka około 40 cm. Występują trzy fizjologiczne zwężenia przełyku: -zwężenie górne - w przejściu gardła w przełyk, mięśnie w tym miejscu tworzą czynnościowy mięsień zwieracz przełyku. -zwężenie środkowe - na wysokości rozdwojenia tchawicy w miejscu, gdzie aorta zstępująca od strony lewej i do tyłu, a oskrzele lewe od przodu obejmują przełyk. Nie jest ono powodowane budową samej ściany przełyku, lecz przyleganiem obu sąsiednich narządów; -zwężenie dolne - podobnie jak i górne, jest zwężeniem czynnościowym, spowodowanym napięciem mięśni okrężnych, leży około 3 cm powyżej wpustu żołądka. Ściana przełyku składa się licząc od wewnątrz z: błony śluzowej, utkania podśluzowego, błony mięśniowej, warstwy okrężnej i warstwy podłużnej.

Żołądek to narząd, stanowiący część przewodu pokarmowego, którego zasadniczą rolą jest trawienie pokarmu. U kręgowców jest to rozszerzona część pomiędzy przełykiem i jelitem. Komórki główne żołądka wydzielają pepsynogen (nieaktywna forma pepsyny), po uaktywnieniu następuje rozkład białek przez pepsynę. ŻOŁĄDEK

Żołądek ma kształt workowaty, z przełykiem łączy się za pomocą wpustu żołądka, a z dwunastnicą łączy go odźwiernik, otwór otoczony silną mięśniówką okrężną, która rozszerza się i zwęża w zależności od różnicy pH między środowiskami. Bocznie od części wpustowej widoczne jest dno żołądka przechodzące w trzon. Obie te części obejmują łukowate dwie krzywizny : lewa większa oraz prawa mniejsza, będąca jakby przedłużeniem ściany przełyku. Trzon żołądka ustawiony jest bardziej pionowo, podczas gdy następująca po nim część odźwiernikowa przebiega raczej poziomo. Otwór końcowy żołądka stanowi odźwiernik przechodzący w dwunastnicę. Podział anatomiczny żołądka na trzon i część odźwiernikową odpowiada jego czynnościom : trzon magazynuje pokarm i częściowo trawi, a część odźwiernikowa przesuwa go do dwunastnicy. Ściana żołądka składa się z 3 błon: -śluzowej -mięśniowej -surowiczej zwanej otrzewną BUDOWA ŻOŁĄDKA

Skład i funkcje soku żołądkowego • Enzymy trawienne • Podpuszczka– ścian białko zwarte w mleku • Pepsyna – rozrywa długie łańcuchy białek • Kwas solny • uaktywnia pepsynę i wytwarza kwaśne środowisko potrzebne do działanie tego enzymu • działa bakteriobójczo • Śluz • zabezpiecza błonę żołądka przed samostrawieniem • zmniejsza tarcie powstałe przy przechodzeniu pokarmu

Jelito cienkie Jelito cienkie ciągnie się od żołądka aż do jelita grubego, od którego odgranicza się tzw. zastawką Bauhina. Zajmuje ono okolicę pępkową, odbrzuszną i obie okolice biodrowe a częściowo i miednicę małą. Jego długość wynosi ok. 7 m, średnica 3—5 cm. Jelito cienkie dzielimy na dwunastnicę, jelito czcze i kręte. Dwunastnica leży na wysokości pierwszego kręgu lędźwiowego, ma długości 25 do 30 cm. Kształt jej jest podobny do litery C. Do górnego odcinka dwunastnicy wpada przewód żółciowy i trzustkowy. Jelito czcze i kręte leży wewnątrz i jest zawieszone na krezce, przez którą dążą nerwy i naczynia. Wspólną cechą w budowie jelita cienkiego jest błona surowicza, umięśnienie, podśluzowa i śluzowa. Błona śluzowa ma wiele fałdów i kosmków, przez co powierzchnia jej ogromnie się zwiększa. Czasem zdarza się, że położenie narządów wewnętrznych, a więc i układu trawiennego, jest odwrotne, tak więc wątroba będzie po stronie lewej, śledziona po prawej, wyrostek robaczkowy po lewej itd.

Jelito grube dzieli się na jelito ślepe (kątnicę), okrężnicę i odbytnicę. Okrężnicę z kolei dzielimy na: -okrężnicę wstępującą -okrężnicę poprzeczną (poprzecznica) -okrężnicę zstępującą -okrężnicę esowatą (esicę). Długość wszystkich tych odcinków wynosi ok. 1,5 m. Jelito ślepe leży w prawej okolicy biodrowej. Jest ono od jelita cienkiego oddzielone tzw. zastawką Gerlacha inaczej zwaną zastawką Bauhina. JELITO GRUBE

Trawienie Do przyswojenia zdecydowanej większości pożywienia (białka, tłuszcze i węglowodany) konieczne jest trawienie. W jego wyniku zachodzi proces rozkładu do substancji prostszych, które podlegają wchłanianiu. Pokarmy są trawione za pomocą soków wydzielanych przez różne gruczoły. Ślinianki i gruczoły ślinowe produkują ślinę, która zawiera amylazę ślinową. Błona śluzowa żołądka wydziela sok składający się głównie z kwasu solnego i pepsyny, jelito cienkie — tzw. sok jelitowy. Soki różnią się składem i czynnością. Oprócz tego do jelit wydzielają dwa ważne gruczoły - wątroba (żółć) i trzustka (sok trzustkowy). Strawione składniki pokarmu ulegają wchłanianiu; odbywa się ono głównie w jelicie cienkim, a w jelicie grubym wchłaniane są tylko niektóre substancje, jak np. woda i sole mineralne.

Wątroba, to największy gruczoł ciała waży 1,5 kg, ma ciemnoczerwone zabarwienie. Rozszerzony uchyłek przewodu wątrobowego to pęcherzyk żółciowy które jest zbiornikiem żółci. Funkcje wątroby, to: wytwarzanie żółci magazynowanie i przemiana tłuszczy, białek, witamin i węglowodanów gromadzenie węglowodanów w postaci glikogenu uniemożliwianie działanie niektórych toksyn wytwarzanie prawie wszystkich białek osocza WĄTROBA

Trzustka jest wąskim gruczołem , szarożółtej lub żółtoróżowej barwy. Leży w pętli, którą tworzy dwunastnica. Funkcje trzuski, to: wytwarzanie soku trzustkowego produkcja hormonów, insulinyi glukagonu, które regulują przemianę węglowodanową w organizmie TRZUSTKA

Proces dostarczania energii do organizmu • Zajęliśmy się także informacjami dotyczącymi procesu dostarczania energii do organizmu oraz wykorzystaniem energii przez organizm. Nie tworzyliśmy prezentacji na ten temat, gdyż są to tylko treści i prezentacja byłaby mało efektowna. Jednak dokładnie omówiliśmy na zajęciach wszystkie informacje, które udało nam się znaleźć i zapamiętać. Dotyczyły one metabolizmu człowieka oraz czerpania energii z białek, węglowodanów i tłuszczy.

Zapotrzebowanie energetyczne • Kolejnym zagadnieniem, jakim się zajęliśmy było zapotrzebowanie energetyczne osób i tego od czego jest ono zależne dla danego człowieka. Stworzyliśmy tabelę kalorii dla osób w różnym wieku i stanu w jakim się znajdują lub trybu pracy jaką podjęli. Zgromadzone informacje przedstawiliśmy również w krótkiej prezentacji multimedialnej. Oto nasze prace:

Tabela Przedstawiająca Dzienne zapotrzebowanie kaloryczne (w kcal):

Od czego zależy zapotrzebowanie energetyczne? Główne czynniki to: wiek, płeć, klimat, tryb życia, stan zdrowia, praca

Wiek Główne różnice można zaobserwować przy porównaniu dzieci i dorosłych. Dzieci mają o wiele większe zapotrzebowanie na wapń i sole mineralne, ponieważ ciągle kształtują swój organizm, dorośli zaś mają już swoje ciało w pełni rozwinięte. Procesy zachodzące u dorastającego człowieka także uzasadniają ilość jedzenia spożywanego przez dziecko i nastolatka.

Płeć Oczywistym jest, że mężczyzna będzie potrzebował więcej energii od kobiety. Czemu tak jest? Głównie przez ewolucję i czasy, w których człowiek musiał polować, a polowaniem musieli się zająć, wiadomo, mężczyźni.

Praca Organem, który zużywa bardzo dużo energii, jest mózg. Oznacza to, że praca umysłowa też zwiększa poziom zapotrzebowania energetycznego. Jednak nie jest to aż taki poziom, jak ten, który występuje przy pracy fizycznej.

Klimat Zależnie od klimatu, organizm potrzebuje innych rodzajów pokarmu. Im goręcej tym więcej wody i soli jest potrzebnych, a na zimnych terenach potrzeba dużo tłuszczów, które będą tworzyły warstwę ocieplającą.

Tryb życia Tryb życia można podzielić na dwie kategorie: • bierny, • aktywny, Oczywistym jest, że przedstawiciele tego pierwszego nie będą musieli tyle jeść, co ci drudzy. Siedzenie przed telewizorem spala nic, a nic. Osoba uprawiająca sport będzie musiała uzupełnić zużyte kalorie.

Stan zdrowia Chory człowiek będzie miał wysokie zapotrzebowanie energetyczne oraz na produkty zawierające witaminy, aby dostarczać energii układowi odpornościowemu, żeby skuteczniej zwalczał chorobę.

Bilans energetyczny • Na jednych z zajęć wybraliśmy kilka osób, aby przez tydzień notowały ilość zjadanych produktów przez członków swoich rodzin oraz wartość kaloryczną tych posiłków. Pod koniec tygodnia te osoby zrobiły zestawienie i na kolejnych zajęciach podzieliły się z innymi swoimi obserwacjami. Wyszukiwaliśmy informacje na temat bilansu energetycznego. Dla członków rodzin osób wybranych wszyscy stworzyliśmy bilans energetyczny. To znaczy wiedząc, jakiej płci są te osoby, w jakim wieku, jaki rodzaj pracy wykonują przypisaliśmy im wartość dziennego zapotrzebowania kalorycznego. Wnioski były dość zadowalające, gdyż większość z tych osób odpowiednio zaopatruje swój organizm w energię.

Rola składników pokarmowych dla naszego organizmu • Wyszukiwaliśmy informacje na temat roli jaką pełnią składniki pokarmowe takie jak białka, tłuszcze, sole mineralne, węglowodany, tłuszcze, witaminy i in. Analizowaliśmy piramidę żywienia.

Składniki odżywcze, to substancje chemiczne, które dostarczamy do organizmu jako pokarm. Dostaje się on do organizmu poprzez układ pokarmowy i wydobywane są z niego dzięki procesowi trawienia. Spełniają trzy funkcje w organizmie: • budulcową (białko, składniki mineralne) – dostarczają budulca do tworzenia, odbudowy lub utrzymania tkanek, • energetyczną (węglowodany, tłuszcze) – służą jako "paliwo" dostarczające energii. • regulującą (witaminy, składniki mineralne) – pomagają regulować procesy zachodzące w ciele.

Do składników odżywczych należą: • białka • pełnowartościowe (zwierzęce oraz pochodzące z roślin strączkowych) • niepełnowartościowe (roślinne) • częściowo niepełnowartościowe, czyli zawierające wszystkie aminokwasy egzogenne jednak w niewystarczających człowiekowi ilościach (np.soja) • tłuszcze • roślinne • zwierzęce • węglowodany • proste (fruktoza, glukoza, mannoza, galaktoza) • złożone: dwucukry (laktoza, sacharoza, maltoza), wielocukry (skrobia, błonnik, pektyny) • witaminy • sole mineralne • makroskładniki (wapń, fosfor, potas, magnez, chlor, siarka, sód) • mikroskładniki (żelazo, cynk, miedź, molibden, jod, mangan, kobalt, fluor, selen, chrom) • woda

Podstawowe funkcje składników odżywczych: • BIAŁKA – uwadnianie dwutlenku węgla, replikacja chromosomów, transport np. hemoglobiny, magazynowanie ferrytyny, kontrola przenikalności błon, ruch uporządkowany (skurcz mięśnia), wytwarzanie i przekazywanie impulsów nerwowych, kontrola wzrostu i różnicowania, funkcje: immunologiczna, budulcowa, strukturalna, regulatorowa i in. • TŁUSZCZE – funkcja energetyczna, są głównym źródłem niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych oraz witamin (A, D, E, K), glicerolu i kwasów tłuszczowych; synteza niektórych hormonów tłuszczowych • WĘGLOWODANY – magazynowanie energii (glikogen), funkcja transportowa i budulcowa, wchodzą w skład DNA i RNA, hamują krzepnięcie krwi, są materiałem energetycznym i odżywczym • WITAMINY – jak wiele jest witamin tak jeszcze więcej jest funkcji, które one pełnią • SOLE MINERALNE – funkcja budulcowa (np. zęby, kości, skóra, włosy) i regulatorowa (np. wydalanie wody z organizmu) • WODA – transport substancji odżywczych, funkcja oczyszczająca (wchłania pozostałości przemiany materii i usuwa je przez limfę i krew z organizmu)

Substancje szkodliwe dodawane do żywności • Wyszukiwaliśmy informacje dotyczące substancji chemicznych, które są dodawane do żywności pomimo ich szkodliwości dla zdrowia. Stworzyliśmy prezentację multimedialną, bardzo długą i szczegółową, której nie będziemy w całości zamieszczać w tejże prezentacji. Poniżej znajduje się kilka wybranych informacji na temat szkodliwości substancji dodawanych bardzo często do różnych produktów, które chętnie kupujemy i spożywamy.

Barwniki syntetyczne: • E 102 (tartrazyna) jest dodawana do oranżady, deserów w proszku, sztucznego miodu. Szkodzi astmatykom i osobom uczulonym na aspirynę. U niektórych osób powoduje nadpobudliwość, dzieci mogą być rozdrażnione i zachowywać się inaczej niż zwykle. • E 110 (żółcień pomarańczowa) znajduje się w marmoladach, w żelach, gumach do żucia, w powłokach tabletek. Może wywoływać różne reakcje alergiczne szczególnie u alergików, np. pokrzywkę, duszności. • E 124 (czerwień koszenilowa) dodawana jest do ryb wędzonych, budyniów, cukierków owocowych. Szkodzi osobom uczulonym na aspirynę; • E 133 (błękit brylantowy) znajduje się w warzywach konserwowych. Powinny unikać go osoby z zespołem jelita nadwrażliwego i innymi schorzeniami przewodu pokarmowego; • E 154 (brąz FK) dodawany jest do śledzi wędzonych i niektórych konserw rybnych. Jeśli spożywamy te produkty zbyt często i w dużych ilościach, brąz FK odkłada się w nerkach i w naczyniach limfatycznych.

konserwanty • E 210 (kwas benzoesowy) zawarty w galaretkach, w sokach owocowych, w napojach bezalkoholowych, margarynie, piwie. U niektórych osób podrażnia śluzówkę żołądka i jelit oraz wywołuje swędzącą wysypkę; • E 249 (azotyny potasu) i E 250 (azotyny sodu) używane do peklowania mięs. Mogą powodować tworzenie się rakotwórczych nitrozoamin; • E 220 do 228 (siarczyny) są w konserwach, w owocach kandyzowanych, w sokach owocowych, w winie, w skórkach owoców cytrusowych, w wiórkach kokosowych. U osób wrażliwych mogą wywołać nudności i bóle głowy.

Substancje zakwaszające • E 260 (kwas octowy) zawarty w owocach i warzywach marynowanych oraz w sosach jest źle tolerowany przez osoby o delikatnym żołądku; • E 508 (chlorek potasu), E 509 (chlorek wapnia), E 511 (chlorek magnezu) znajdują się w przyprawach. W dużych ilościach działają przeczyszczająco. Powinny zrezygnować z nich osoby, które mają chore nerki i wątrobę; • E 525 (wodorotlenek potasu) dodawany jest do konfitur i galaretek. Może wywoływać bóle jelitowo-żołądkowe; • E 517 (siarczan amonu) jest obecny w wielu artykułach, w większych stężeniach może być przyczyną biegunek.

Preparaty zagęszczające i żelujące • E 400 (kwas alginowy) - niewskazany dla kobiet w ciąży; • E 407 (karagen) - może przyczyniać się do owrzodzenia jelit. PREPARATY ZASTĘPUJĄCE CUKIER • E 420 (sorbitol),E 421(mannitol) spotykane są najczęściej w żywnościdla diabetyków. Po spożyciu większych ilości tych substancji można dostać bólów brzucha i biegunki. • E 951 (aspartam) i E 954 (sacharyna) - obie substancje nie są polecane osobom z wrażliwym przewodem pokarmowym.

Sposoby na spalanie zbędnych kalorii • Stworzyliśmy krótką prezentację multimedialną z propozycją spalania zbędnych kalorii. Oto kolejne slajdy naszej prezentacji:

Co zrobić ze zbędnymi kaloriami? Spalać kalorie możemy na różne sposoby. O to niektóre z nich: • bieganie, • taniec, • jazda na rowerze, • ciężka praca umysłowa • Itp. Co ciekawe taniec jest nie lepszy w spalaniu kalorii od koszenia trawy. (W tabeli brane są osoby ważące około 50kg)

Dane INFORMACYJNE