Ewolucja metod wyjaśniania

1. Ewolucja metod wyjaśniania Katarzyna Kos

2. Falsyfikacjonizm • wywodzi się od słowa „falsyfikacja” (z łac. falsum – fałsz) • zbiór procedur metodologicznych, które w opinii autorów tego stanowiska, chcący przyczynić się do rozwoju wiedzy naukowej badacz musi stosować. Osią tego ujęcia jest przekonanie, że dla teorii naukowych nie należy szukać potwierdzenia (weryfikacji) lecz kontrprzypadków, mogących badanej teorii zaprzeczyć. Karl Popper

3. Idea falsyfikacji • Falsyfikacjonalista sądzi, że obserwacja znajduje się pod kierownictwem teorii i że ją zakłada. Odrzuca przekonanie, że przy użyciu danych obserwacyjnych można udowodnić prawdziwość teorii. • Po sformułowaniu teorii należy je poddawać procedurze sprawdzania przez obserwację i eksperymenty. Teorie, które nie podołają próbom obserwacji i eksperytmentów, należy odrzucić i zastąpić innymi spekulatywnymi domysłami.

4. Argument logiczny na rzecz falsyfikacjonalizmu • Według falsyfikacjonalisty można wykazać, że niektóre teorie są fałszywe; można to uczynić przy użyciu wyników obserwacji i eksperymentów. Przykład „Nieczarny kruk został zaobserwowany w miejscu x i czasie t”. Rozumowanie Przesłanka Nieczarny kruk został zaobserwowany w miejscu x i czasie t Wniosek Nie wszystkie kruki są czarne

5. Falsyfikowalność jako kryterium naukowości teorii • Falsyfikacjonista rozumie naukę, jako zbiór hipotez, które stawia się na próbę po to, aby prawidłowo opisać lub wyjaśnić zachowanie pewnego aspektu wszechświata. Fundamentalny warunek Jeżeli hipoteza pragnie być elementem wiedzy naukowej musi być falsyfikowalna. Przykład zdania, które jest falsyfikowalne Deszcz nigdy nie pada w środy. Przykłady zdań, które nie są falsyfikowalne Pada albo nie pada. Może spotkać cię szczęście w zakładach sportowych.

6. Stopnie falsyfikacji, jasności i precyzji • Dobra teoria naukowa lub prawo jest falsyfikowalne dlatego, że stwierdza coś określonego o świecie. Dla falsyfikacjonisty znaczy to, że im bardziej falsyfikowalna jest teoria, tym jest lepsza. • Bardzo dobra teoria to taka, która zawiera twierdzenie o świecie o bardzo dużym zasięgu, która dzięki temu jest falsyfikowalna w wysokim stopniu i która zarazem nie ulega falsyfikacji, ilekroć poddawana jest sprawdzaniu. Przykład (dwa prawa) a) Mars porusza się po elipsie wokół Słońca. b) Wszystkie planety poruszają się po elipsach wokół Słońca. Konkluzja Prawo (b), jako element wiedzy naukowej ma status wyższy niż prawo (a). Prawo (b) mówi nam wszystko to, co mówi prawo (a), a także dużo rzeczy poza tym.

7. Falsyfikacjonizm i postęp Postęp w nauce rozumiany przez falsyfikacjonistę. Nauka wychodzi od problemów związanych z wyjaśnianiem zachowania pewnych aspektów świata. Uczeni proponują falsyfikowalne hipotezy, jako rozwiązanie problemu. Niektóre z nich ulegną szybkiej eliminacji. Inne mogą okazać się lepsze. Gdy pewna hipoteza ulegnie falsyfikacji, pojawia się nowy problem domagający się nowych hipotez, po których nastąpią nowe sprawdziany i krytyka. W ten sposób ów proces ciagnie się w nieskończoność. Nigdy nie można powiedzieć o teorii, że jest prawdziwa, choćby bardzo dobrze sprawowała się w sprawdzianach, ale o pewnej teorii można powiedzieć, że jest lepsza od innej,jeżeli przeszła sprawdziany, które spowodowały obalenie poprzednich teorii.

8. Falsyfikacjonizm i postęp „Nauka wychodzi od problemów” Przykład Dlaczego nietoperze potrafią latać w ciemnościach, skoro mają bardzo małe i słabe oczy? Obserwacja ta jest problemem tylko w świetle teorii, że żywe organizmy „widzą” za pomocą oczu. Falsyfikacjonistyczna koncepcja postępu naukowego, jako przechodzenia od problemów do hipotez, następnie do ich krytyki, ich falsyfikacji i do nowych problemów. Przykład Umiejętność latania nietoperzy.

9. Względność stopni falsyfikowalności • Wyrafinowany falsyfikacjonalista stawia pytanie „czy nowo zaproponowana teoria jest dobrą następczynią starej teorii?” • Nową teorię można zaakceptować, jako godną naukowego zainteresowania, jeżeli jest ona falsyfikowalna w stopniu większym niż jej konkurentka, a zwłaszcza jeżeli przewiduje nowe rodzaje zjawisk, których nie przewiduje teoria konkurencyjna. • Nie można podać definicji absolutnej miary falsyfikowalności, ponieważ liczba potencjalnych falsyfikatorów zawsze będzie nieskończona, natomiast można porównywać stopnie falsyfikalności praw i teorii.

10. Względność stopni falsyfikowalności Przykład Twierdzenie: „Wszystkie pary ciał przyciagają się wzajemnie z siłą odwrotnie proporcjonalną do kwadratu odległości pomiędzy nimi’ jest falsyfikowalne w większym stopniu niż twierdzenie: „Planety Układu Słonecznego przyciagają się wzajemnie z siła odwrotnie proporcjonalną do kwadratu odległości pomiędzy nimi”.

11. Podnoszenie stopnia falsyfikowalności i modyfikacje AD HOC Modyfikacje AD HOC – modyfikacje w teorii, takie jak dołączenie dodatkowego postulatu lub zmiana w jednym z już istniejących postulatów, która nie posiada żadnych sprawdzalnych konsekwencji nie będących sprawdzalnymi konsekwencjami teorii przed tą zmianą. Przykład Teoria „(Każdy) Chleb jest pożywny” Teoria zmodyfikowana „(Każdy) Chleb, z wyjątkiem tego szczególnego wypieku z wiadomej wioski francuskiej, jest pożywny”

12. Śmiała hipoteza • Hipoteza jest śmiała wówczas, jeżeli jest ona nieprawdopodobna w świetle ogólnego tła wiedzy danego okresu w rozwoju nauki. • Teoria astronomiczna Kopernika była śmiała w 1543 roku, ponieważ stała w sprzeczności z założeniem ogólnie przyjętej wiedzy, że Ziemia spoczywa w centrum Wszechświata. Dzisiaj teoria ta nie jest uważana za śmiałą.

13. Dziękuję za uwagę