Dane INFORMACYJNE

2. Dane INFORMACYJNE • Nazwa szkoły: Zespół Szkół Samorządowych Gimnazjum im. AK w Dąbrowie Białostockiej • ID grupy: 96/92_MP_G2 • Opiekun: • Marzena Gregorczuk Bagieńska • Kompetencja: • matematyczno - przyrodnicza • Temat projektowy: • Sól soli nierówna • Semestr/rok szkolny: III / 2010/2011

3. SPIS TREŚCI 13.Lokalizacja zakładów produkujących nawozy sztuczne w Polsce. 14. Inne zastosowania soli. 15. Wpływ nawozów sztucznych na wzrost roślin. 16. Wpływ soli kuchennej na wzrost roślin. 17. Skutki stosowania nawozów sztucznych. 18. Znaczenie soli dla organizmu ludzkiego. 19. Kopalnie soli – mapa. 20. Ciekawostki o solach. 1. Budowa soli. 2. Nazewnictwo soli. 3. Wzory soli i modele wybranych soli. 4. Podział soli. 5. Właściwości soli. 6. Metody otrzymywania soli. 7. Dysocjacja soli. 8. Występowanie soli w skorupie ziemskiej. 9. Sole w wodach naturalnych. 10. Sole w łazience. 11. Sole w apteczce domowej. 12. Zastosowanie soli jako nawozów sztucznych.

4. BUDOWA SOLI • Sole są to związki chemiczne zbudowane z kationów metali lub kationu amonu NH4+ oraz anionów reszt kwasowych, Np. • M mnRn m • M- metal, • R – reszta kwasowa, • m- liczba określająca wartościowość reszty kwasowej (równa liczbie kationów metalu), • n- liczba określająca wartościowość metalu (równa liczbie anionów reszt kwasowych).

5. BUDOWA SOLI - CD Sól o nazwie chlorek sodu jest więc zbudowana z kationów metalu Na+ i anionów reszty kwasowej Cl-.

6. JONOWA BUDOWA SOLI – STRUKTURA KRYSTALICZNA CHLORKU SODU

7. Podział soli • Sole nasycone, w których nie występują ani grupy hydroksylowe, ani kwaśne atomy wodoru; • Sole nienasycone, które dzieli się na: • hydrosole - zawierające grupy hydroksylowe pochodzące z wyjściowej zasady, zwane solami zasadowymi; • wodorosole - zawierające kationy wodoru pochodzące z wyjściowego kwasu, zwane solami kwaśnymi; • hydraty - sole posiadające wbudowane w sieć krystaliczną cząsteczki wody.

8. NAZEWNICTWO SOLI • Nazwę soli tworzy się od nazwy kwasu, dodając nazwę metalu i uwzględniając jego wartościowość. • Nazwy soli kwasów beztlenowych mają końcówkę - ek, np. chlorek żelaza (III).

9. NAZEWNICTWO SOLI - cd • Nazwy soli kwasów tlenowych mają końcówkę - an, np. azotan(V) miedzi (II) lub siarczek żelaza (III).

10. WZORY I MODELE WYBRANYCH SOLI azotan (V) sodu NaNO3

11. WZORY I MODELE WYBRANYCH SOLI - CD azotan (V) wapnia Ca(NO3)2

12. WZORY I MODELE WYBRANYCH SOLI - CD siarczan (VI) wapnia CaSO4

13. WZORY I MODELE WYBRANYCH SOLI - CD siarczan (VI) baru BaSO4

14. WŁAŚCIWOŚCI soli • - Mają budowę krystaliczną, • - Mają wysoką temperaturę topnienia, • - Wodne roztwory soli przewodzą prąd elektryczny, • - Przeważnie dobrze rozpuszczają się w wodzie: • * wszystkie sole sodowe, potasowe są rozpuszczalne, • * wszystkie chlorki, bromki i jodki są rozpuszczalne z wyjątkiem srebrowych, rtęci i ołowiu, • * wszystkie siarczany są rozpuszczalne z wyjątkiem siarczanów baru, strontu i ołowiu,

15. WŁAŚCIWOŚCI - cd • * wszystkie azotany są rozpuszczalne, np. azotan (V) potasu.

16. METODY OTRZYMYWANIA SOLI • metal + kwas sól + wodór • np. • Mg + HNO3 Mg(NO3)2 +H2 • tlenek metalu + kwas sól + woda • np. • MgO + 2HNO3 Mg(NO3)2 +H2O

17. METODY OTRZYMYWANIA SOLI - CD • wodorotlenek metalu + kwas sól + woda • np. • Mg(OH)2 + 2HNO3Mg(NO3)2 +2H2O • tlenek metalu + tlenek kwasowy sól • np. • MgO + N2 O5Mg(NO3)2

18. METODY OTRZYMYWANIA SOLI - CD • zasada + tlenek kwasowysól + woda • np. • Mg(OH)2 + N2 O5 Mg(NO3)2 + H2O • metal + niemetal sól • np. • Mg + Cl2 MgCl2

19. METODY OTRZYMYWANIA SOLI - CD • sól + kwas inna sól + inny kwas • np. • AgNO3 + HCl AgCl + HNO3 • sól + zasada inna sól + wodorotlenek metalu • np. • CuSO4+ 2KOH K2SO4 + Cu(OH)2

20. METODY OTRZYMYWANIA SOLI - CD • sól 1 + sól 2 sól 3 + sól 4 • np. • BaCl2+ NaSO4 BaSO4 + 2NaCl • metal + sól inna sól + inny metal • np. • Fe + CuSO4 FeSO4 + Cu

21. TABLICA ROZPUSZCZALNOŚCI SOLI

22. DYSOCJACJA SOLI • Dysocjacja jonowa - rozpad pod wpływem cząsteczek wody na jony dodatnie i ujemne. Kationami są dodatnie jony metalu (lub grupy amonowej), aniony to ujemne jony reszt kwasowych. • MmnRnmH2OmMn+ + nRm-

23. Równanie reakcji dysocjacji NaCl H2O Na+ + Cl- Mechanizm i zjawisko takiego rozpadu w roztworze substancji o budowie jonowej wyjaśnił szwedzki uczony Svant Arrhenius.

24. Dysocjacja chlorku sodu

25. Reakcje otrzymywania soli – zapis cząsteczkowy i jonowy • Zapis cząsteczkowy równania reakcji: • NaCl + AgNO3 AgCl + NaNO3 • Zapis jonowy równania reakcji: • Na+ + Cl- + Ag+ + NO3- AgCl + Na+ + NO3- • Ag+ + Cl- AgCl

26. Reakcje otrzymywania soli – zapis cząsteczkowy i jonowy • Zapis cząsteczkowy równania reakcji: • HCl + NaOH NaCl + H2O • Zapis jonowy równania reakcji: • H+ + Cl- + Na+ + OH- Na+ + Cl- + H2O • H+ + OH- H2O

27. WYSTEPOWANIE SOLI W SKORUPIE ZIEMSKIEJ Blenda cynkowa - ZnS Występowanie - obszar śląsko – krakowski.

28. WYSTEPOWANIE SOLI W SKORUPIE ZIEMSKIEJ - CD Gips - CaSO4 * 2H2O Występowanie – okolice Opoczna, Sudety, Dobrzyń nad Wisłą.

29. WYSTEPOWANIE SOLI W SKORUPIE ZIEMSKIEJ - CD Sól kamienna - NaCl Występowanie - Wieliczka, na Kujawach, w Kłodawie, w Sieroszowicach.

30. WYSTEPOWANIE SOLI W SKORUPIE ZIEMSKIEJ - CD Kalcyt - CaCO3 Występowanie - na Wyżynie Śląskiej i Krakowsko – Wieluńskiej, w Pieninach, Tatrach, na Górnym i Dolnym Śląsku.

31. WYSTEPOWANIE SOLI W SKORUPIE ZIEMSKIEJ - CD Sylwin - KCl Występowanie - na Kujawach, w Kłodawie i Inowrocławiu.

32. WYSTEPOWANIE SOLI W SKORUPIE ZIEMSKIEJ - CD Anhydryt - CaSO4 Występowanie - okolice Inowrocławia, Kłodawy, Lubania, Lwówka Śląskiego.

33. WYSTEPOWANIE SOLI W SKORUPIE ZIEMSKIEJ - CD Kizeryt – MgSO4 · H2O Występowanie – na Kujawach w okolicach Kłodawy i Inowrocławia.

34. SOLe W WODACH NATURALNYCH Sole mineralne są niezbędne do prawidłowego rozwoju organizmów żywych. Najważniejsze sole mineralne to: chlorek sodu, sole magnezu i wapnia.

35. Rola soli mineralnych w organizmie • - Są materiałem budulcowym, • - Utrzymują równowagę kwasowo – zasadową, • - Stanowią podstawę w gospodarce wodno – elektrolitowej, • - Wchodzą w skład hemoglobiny, witaminy B12, enzymów.

36. SOLE W GOSPODARSTWIE DOMOWYM NaHCO3 - wodorowęglan sodu Ma zastosowanie jako składnik proszków do pieczenia, napojów gazowanych.

37. SOLE W GOSPODARSTWIE DOMOWYM - cd KNO3 - azotan (V) potasu Środek konserwujący produkty żywnościowe.

38. SOLE W GOSPODARSTWIE DOMOWYM - cd Na2CO3 – węglan sodu Stosowany do produkcji szkła i papieru, w hutnictwie.

39. SOLE W ŁAZIENCE Mydło „Biały jeleń” - zawiera C₁₇H₃₅COONa – palmitynian sodu

40. SOLE W ŁAZIENCE - CD Środek do czyszczenia np. łazienek CILLIT BANG zawiera sole fosforowe.

41. SOLE W ŁAZIENCE - CD NaF - fluorek sodu Pasta do mycia zębów Elmex.

42. SOLE W ŁAZIENCE - CD Na3PO4 – fosforan (V) sodu Stosuje się do produkcji środków zmiękczających wodę (proszki do zmywania i prania), do oczyszczania metali.

43. SOLE W ŁAZIENCE - CD CaCO3 – węglan wapnia Jest składnikiem pudrów, zasypek dla dzieci i past do zębów.

44. SOLE W APTECZCE DOMOWEJ NaCl – chlorek sodu Jest podawany w celu zatrzymania wody w organizmie (jony sodowe i chlorkowe odpowiadają za regulację ilości wody w komórkach). Znalazł zastosowanie np. w kroplach do nosa, kroplach do oczu.

45. SOLE W APTECZCE DOMOWEJ - CD MgCO3 – węglan magnezu Jest używany do zobojętniania nadmiernie wydzielającego się w żołądku kwasu solnego.

46. SOLE W APTECZCE DOMOWEJ - CD CaCl2 – chlorek wapnia Jest podawany przy niedoborach wapnia, ponieważ jest solą łatwo przyswajalną. Często jest składnikiem mlek w proszku dla dzieci i niemowląt.

47. SOLE W APTECZCE DOMOWEJ - CD AgNO3 – azotan (V) srebra Posiada właściwości utleniające i bakteriobójcze. Jest stosowany jako środek odkażający , np. w kroplach do oczu i przy poparzeniach.

48. ZASTOSOWANIE SOLI JAKO NAWOZÓW SZTUCZNYCH • Nawozy sztuczne są to sole zawierające różne składniki odżywcze przyswajalne przez rośliny, m.in. azot, fosfor i potas. W zależności od rodzaju zawartych składników można podzielić nawozy sztuczne na:- nawozy azotowe, • - nawozy fosforowe, • - nawozy potasowe.

49. Sole w rolnictwie - NAWOZY AZOTOWE Nawozy, które zawierają główny składnik pokarmowy roślin – azot, np. azotan sodowy - NaNO3, azotan wapniowy - Ca(NO3)2, azotan potasowy - KNO3. Nawozy azotowe zwiększają wysokość i jakość plonu.

50. Sole w rolnictwie - NAWOZY FOSFOROWE Nawozy mineralne, których głównym składnikiem jest fosfor, makroelement w odżywianiu roślin, np. superfosfat.