Dane INFORMACYJNE

2. Dane INFORMACYJNE • Nazwa szkoły: Zespół Szkół Samorządowych w Nowogrodzie – Gimnazjum im. Papieża Jana Pawła II • ID grupy: 96/82_MP_G1 • Kompetencja: Matematyka i przyroda • Temat projektowy: Arcyróżności bez zawiłości • Semestr/rok szkolny: V semestr 2012 r.

3. Występowanie wody na Ziemii

4. WODA NA ZIEMII Woda jest związkiem chemicznym bardzo rozpowszechnionym w przyrodzie. Około trzy czwarte powierzchni ziemi pokryte jest wodami, lądy podbiegunowe posiadają stałą pokrywę lodową, a na pozostałych lądach wody znajdują się w rzekach, stawach, jako wody gruntowe i źródlane, a także w postaci związanej w minerałach i skałach.

5. Para wodna Para wodna jest składnikiem atmosfery. Woda wchodzi w skład istot żywych; za jej pośrednictwem przebiegają wszelkie procesy życiowe: trawienie, wydalanie, krążenie krwi i oddychanie, a więc cała przemiana materii związana z życiem i funkcjami organizmu może odbywać się tylko w środowisku wodnym.

6. ZASOBY WODY NA ZIEMII

7. Woda na Ziemi Powierzchnię w 70,8% zajmuje woda wszechoceanu zawarta w morzach i oceanach; pozostałe 29,2% stanowią kontynenty i wyspy. Niezbędnej do życia na Ziemi wody w stanie ciekłym nie wykryto na powierzchni innych ciał niebieskich. Wnętrze Ziemi składa się z grubego płaszcza, płynnego jądra zewnętrznego (generującego polemagnetyczne) oraz stałego jądra wewnętrznego.

8. CIEKAWOSTKI… Ze 100% wody istniejącej na Ziemi- 97% to woda słona nie nadająca się do spożycia,- 2,7 % to wody lodowcowe (polarne),- 0,3÷0,5% to wody służące do picia, zanieczyszczane systematycznie od 100 lat (tj. od chwili powstania przemysłu),

9. Zasoby wodne o znaczeniu gospodarczym Na zasoby wodne o znaczeniu gospodarczym składają się:• Opady i osady atmosferyczne,• wody podziemne głębszych poziomów,• wody powierzchniowe.

10. Zmienność przestrzenna rocznych sum opadów atmosferycznych na Ziemi

11. Rozkład przestrzenny średniego rocznego odpływu (mm/rok)

12. Występowanie wody Woda jest źródłem życia na Ziemi, jednak jej rozmieszczenie na powierzchni Ziemi jest bardzo zróżnicowane. W jednym miejscu jest dostatek wody, w innym jej brak. Cyrkulacja wody w przyrodzie to ustawiczne przemieszczanie się wody przy równoczesnej zmianie stanu skupienia - wody powierzchniowe wyparowują, chmury dają opad, deszcz przenika glebę, itd.

13. Zasoby wodne wybranych państw świata oraz ich dostępność

14. Zasoby wodne Zasoby wody słodkiej są znacznie mniejsze od ich zapasu i obejmują jedynie tę ich część, która pozostaje w obiegu. W odróżnieniu od np. surowców mineralnych są one odnawialne. Nie oznacza to jednak, że mogą być eksploatowane bez ograniczeń. Pewna część zasobów nie może być użytkowana, w przeciwnym razie grozi to trwałą degradacją ekosystemów wodnych i lądowych. Zasoby, które można wykorzystywać bez uszczerbku dla środowiska nazywamy eksploatacyjnymi (wody podziemne i zbiorniki wodne) lub dyspozycyjnymi (rzeki). Pobór wód przekraczający te zasoby nie powinien mieć miejsca i nie powinno to podlegać kryteriom ekonomicznym. Niestety rzeczywistość jest często inna.

15. Wody podziemne

16. Wody podziemne WODY PODZIEMNE to wody występujące pod powierzchnią Ziemi, w skalnych warstwach wodonośnych ukształtowanych na nieprzepuszczalnym podłożu.

17. Występowanie wody Ze względu na głębokość zalegania, wody podziemne dzielone są na:- gruntowe – tworzą pod powierzchnią ziemi pierwszą trwałą warstwę wodonośną, zasilane są wodami opadowymi, rzadziej powierzchniowymi, nie podlegają bezpośrednim wpływom atmosferycznym;- przypowierzchniowe (zaskórne) – występują blisko powierzchni ziemi i są silnie zanieczyszczone, ich temperatura zmienia się w zależności od pogody. - głębinowe – zalegają bardzo głęboko, są silnie zmineralizowane i nie biorą aktywnego udziału w krążeniu wody

18. Występowanie wody • - wgłębne – zalegają w warstwie wodonośnej przykrytej warstwą nieprzepuszczalną, zasilają je wody opadowe; szczególnym rodzajem wód wgłębnych są wody artezyjskie, które ze względu na specyficzne ułożenie warstw skalnych znajdują się pod ciśnieniem hydrostatycznym

19. Strefy poziomowe • strefa zasilania jest to obszar, na którym warstwa wodonośna wychodzi na powierzchnię terenu i gdzie następuje infiltracja wód opadowych lub powierzchniowych, • strefa spływu obejmuje ona tę część warstwy wodonośnej, gdzie woda przemieszcza się od strefy zasilania do strefy drenażu, zachodzi tutaj poziomy ruch wód • strefa drenażu jest to ta część warstwy wodonośnej, gdzie następuje całkowity lub częściowy odpływ wód podziemnych do sieci powierzchniowej  lub do głębszych poziomów wodonośnych.

20. Biorąc pod uwagę głębokość zalegania wód podziemnych można je podzielić na: • wody podskórne • wody gruntowe • wody wgłębne • Wody głębinowe

21. Wody podziemne Jako że wody podziemne są związane z litosferą ich pochodzenie jest różne. Można je zatem także podzielić ze względu na genezę na: • wody infiltracyjne, które tworzą się w warstwach Ziemi wskutek przesiąkania opadów atmosferycznych. Podziemne wody infiltracyjne występują głównie w przypowierzchniowych warstwach skorupy ziemskiej. W dogodnych warunkach wody infiltracyjne mogą przenikać na duże głębokości, nawet do kilku kilometrów w głąb Ziemi. • wody kondensacyjne powstają w wyniku kondensacji pary wodnej bądź to na samej powierzchni Ziemi, bądź też bezpośrednio pod powierzchnią. Ilość powstającej w ten sposób wody jest zazwyczaj niewielka, wody te nie odgrywają większej roli w zasilaniu wód podziemnych.

22. Wody podziemne • wody juwenilne powstają w ostatnim etapie krzepnięcia magmy podczas jej wędrówki ku powierzchni Ziemi. Magma stygnąc uwalnia wodę. Występowanie wód juwenilnych ograniczone jest do obszarów występowania aktywności wulkanicznej. Obecnie spotyka się te je w głębokich rozpadlinach skorupy ziemskiej w obszarach, gdzie istnieje działalność tektoniczna. • wody reliktowe to wody podziemne występujące na znacznych głębokościach. Znajdują się one poza strefą aktywnej wymiany wód, więc nie biorą udziału w globalnym obiegu wody. Wody te powstały w dawnych epokach geologicznych. Przykryte są one nieprzepuszczalnymi warstwami młodszych okresów geologicznych. Wody reliktowe są wodami dawnych mórz. Niektóre z nich na skutek wysłodzenia nie są słone. Wody reliktowe występują na terenie Karpat w miejscach występowania złóż ropy naftowej.

23. Rola wód podziemnych • Wody podziemne odgrywają istotną rolę w ogólnym bilansie wodnym danego obszaru. Szacuje się ze w 55 % są one źródłem zasilania rzek. Wody podziemne mają ponadto duże znaczenie gospodarcze. Pozostają głównym rezerwuarem wód pitnych dla potrzeb ludności i przemysłu spożywczego. Ich wykorzystanie wiąże się jednak z koniecznością kosztownego oczyszczania i uzdatniania, a ponadto główne ścieki tych wód (rzeki) są często nazbyt oddalone od miejsc osadnictwa. Daje się to zauważyć zwłaszcza na rzadko zaludnionych obszarach wiejskich. Wody podziemne na skutek działalności człowieka ulegają zanieczyszczeniu. Najsilniej na degradację jakości wód narażone są wody gruntowe, których zwierciadło występuje na głębokości poniżej 5 m, w obrębie obszarów zurbanizowanych oraz intensywnych upraw rolnych. Jest to spowodowane brakiem występowania utworów trudno przepuszczalnych izolujących warstwę wodonośną od powierzchni. Podstawowymi antropogenicznymi źródłami zanieczyszczenia wód podziemnych są przemysł, górnictwo, a także działalność rolnicza.

24. Wody śródlądowe

25. Wody śródlądowe • Występowanie wód śródlądowych, ich rodzaj i rozmieszczenie uzależnione jest przede wszystkim od:- klimatu,- ukształtowania terenu,- budowy geologicznej. • Występują one głównie w postaci rzek, jezior, lodowców i wód podziemnych. Ponadto wody śródlądowe spotkać można też na bagnach, mokradłach i innych terenach podmokłych, a także w wieloletniej zmarzlinie.

26. RZEKI • RZEKI to wody płynące po powierzchni Ziemi (czasem pod jej powierzchnią – tzw. rzeki podziemne), w obniżeniach terenu zwanych korytami, pod wpływem siły grawitacji.

27. Rzeki • Istnienie każdej rzeki uzależnione jest od ciągłości i wielkości zasilania. Według tego kryterium wyróżnia się: • - rzeki stałe – płynące przez cały rok, w których zasilanie przewyższa odpływ wody oraz straty w wyniku parowania i wsiąkania,- rzeki okresowe (sezonowe) – płynące regularnie w porze deszczowej, wysychające w porze suchej;- rzeki epizodyczne (chwilowe) – płynące nieregularnie, tylko w czasie ulewnych, krótkotrwałych deszczów na pustyni.

28. Rzeki Zasilanie rzeki może odbywać się przez wody pochodzące: • - ze spływu powierzchniowego po opadach atmosferycznych,- z topnienia pokrywy śnieżnej,- z topnienia lodowców,- z dopływu wód podziemnych.

29. Rzeki • Od wielkości zasilania zależy przepływ rzeki, czyli objętość wody, jaka przepływa przez dany profil koryta w jednostce czasu Przy niskich i średnich stanach rzeka wypełnia tylko swoje koryto; w czasie wezbrań poziom wody podnosi się i rzeka zalewa terasy zalewowe płynąc tzw. łożyskiem. Całość tej długiej, wklęsłej formy terenu powstałej w skutek erozyjnej i akumulacyjnej działalności rzeki nazywa się doliną rzeczną . • Roczny rytm zmian stanów rzeki w dolinie związany z zasilaniem, przepływem oraz zlodzeniem nazywa się ustrojem rzeki.

30. Ujścia rzek • Ujście deltowe tworzy rzeka wpadająca do płytkiego zbiornika o spokojnych wodach; rzeka rozwidla się na kilka ramion ujściowych, np. Wisła, Wołga, Nil .Ujście lejkowe (estuarium) powstaje przy głębokich zbiornikach, w których występują znaczne pływy, uprzątające przynoszony przez rzekę materiał skalny; w takich przypadkach rzeka uchodzi do morza jednym korytem, np. La Plata, Kongo, Loara.

31. Rzeki • Wyróżnia się rzeki główne, które uchodzą do zbiorników wody stojącej (oceanu, morza, jeziora) lub kończą swój bieg w piaskach pustyni wsiąkając w podłoże oraz dopływy (prawe i lewe), uchodzące do innych rzek.Rzeka główna wraz z dopływami tworzy system rzeczny. Natomiast obszar, z którego wszystkie wody spływają do rzeki głównej i jej dopływów nazywa się dorzeczem. Dorzecza wszystkich rzek uchodzących do jednego morza lub oceanu tworzą zlewisko tego morza lub oceanu.

33. Jeziora JEZIORA to śródlądowe zagłębienia wypełnione w naturalny sposób wodą.

34. Powstawanie jezior • Jeziora powstają, gdy w podłożu zagłębienia znajdują się utwory nieprzepuszczalne lub słabo przepuszczalne oraz gdy zasilanie wodą jest większe niż jej odpływ, parowanie i wsiąkanie.Jeziora mogą być zasilane przez:- wody opadowe,- wody podziemne,- rzeki.

35. Typy jezior • Ze względu na okres wypełnienia wodą wyróżniamy: jeziora stałe, w których zasilanie przez cały rok przewyższa straty wody na parowanie i wsiąkanie, jeziora okresowe (periodyczne), które wysychają w porze suchej; • - ze względu na rodzaj wody wyróżniamy: jeziora słodkowodne, jeziora słone;

36. Typy jezior jeziora przepływowe (zasilane przez rzekę i jednocześnie oddające nadmiar wody innej rzece),

37. Typy jezior jezoraodpływowe (oddają nadmiar wody rzece),

38. Typy jezior jeziora dopływowe

39. Typy jezior jeziora bezodpływowe

40. Typy jezior Ze względu na pochodzenie (genezę) misy jeziornej wyróżniamy: -jeziora tektoniczne, które powstały wskutek ruchów skorupy ziemskiej, mają wydłużony kształt i należą do najgłębszych jezior na świecie, -jeziora wulkaniczne, które powstały przez wypełnienie wodą opadową krateru wulkanicznego,na ogół mają owalny kształt , są małe ale głębokie -jeziora polodowcowe, które powstały na obszarach objętych niegdyś zlodowaceniem, np. jeziora Pojezierza Mazurskiego, Pomorskiego, Wielkopolskiego -jeziora krasowe, które powstały na obszarach zbudowanych ze skał węglanowych i w których występuje wietrzenie chemiczne

41. Typy jezior • -jeziora deltowe, które powstały w osadach gromadzonych u ujścia dużych rzek, np. Jezioro Druzno w delcie Wisły -jeziora przybrzeżne (mierzejowe), które powstały przez odcięcie mierzeją płytkiej zatoki morskiej, np. Jezioro Łebsko jeziora reliktowe (szczątkowe) – pozostałości dawnych obszarów morskich, np. Morze Kaspijskie,-jeziora pochodzenia kosmicznego, które powstały w zagłębieniach po uderzeniach meteorów; najczęściej mają niewielkie rozmiary,-jeziora zakolowe (starorzecza), jako pozostałości po dawnych meandrach (zakolach);, powszechnie występują np. wzdłuż rzek syberyjskich na Nizinie Zachodniosyberyjskiej -jeziora antropogeniczne (zbiorniki sztuczne), które powstały wskutek działalności człowieka; najczęściej w wyniku przegrodzenia doliny rzecznej zaporą, np. Jezioro Solińskie

42. Lodowce LODOWCE to naturalne masy lodu, pozostające w stałym powolnym ruchu, które powstały na lądzie w wyniku nagromadzenia i przeobrażenia śniegu. 

43. Typy lodowców • - lądolody i czasze lodowe – pokrywają wielkie obszary Antarktydy, Grenlandii i Islandii

44. Typy lodowców - lodowce górskie i dolinne – tworzą się w górach powyżej granicy wiecznego śniegu;

45. Typy lodowców • - lodowce przedgórskie - powstają przez połączenie się kilku lodowców górskich w wielkie pole lodowe, np. Malaspina na Alasce.

46. Typy lodowców • - lodowce szelfowe - charakterystyczne dla strefy brzegowej lądolodów, ich podstawa znajduje się poniżej poziomu morza i unosi w wodach oceanu lub leży na dnie szelfu, np. Lodowiec Szelfowy Rossa na Antarktydzie.

47. Lodowce • Wszystkie lodowce powstają ponad granicą wiecznego śniegu, czyli na wysokości, powyżej której przeważa akumulacja (gromadzenie) śniegu i lodu nad ich topnieniem w ciągu roku.Wysokość granicy wiecznego śniegu na lądach jest uwarunkowana zróżnicowanym dopływem energii słonecznej do powierzchni Ziemi oraz wielkością opadów. Najniżej granica wiecznego śniegu przebiega w obszarach okołobiegunowych (0 m n.p.m.), tam też powstają lądolody. W miarę przesuwania się ku niższym szerokościom geograficznym jej wysokość wzrasta do około 6000 m n.p.m. w obszarach zwrotnikowych i 5000 m n.p.m. nad Równikiem. 

48. Sublimacja Przemiana fazowa bezpośredniego przejścia ze stanu stałego w stan gazowy z pominięciem stanu ciekłego. Zjawisko odwrotne do sublimacji to resublimacja. Po raz pierwszy najdokładniej proces ten opisał nieznany alchemik średniowieczny zwany pseudo-Geberem (XII w.). W następnych wiekach sublimacja stała się procesem powszechnie stosowanym w laboratoriach chemicznych. Sublimację wyzyskuje się w laboratoriach i w przemyśle do oczyszczania względnie wydzielania z mieszanin substancji takich jak jod, kamfora, salmiak, naftalen, antracen i innych.

49. Resublimacja Przejście fazowe, polegające na bezpośrednim przechodzeniu substancji z fazy gazowej (pary) w fazę stałą z pominięciem stanu ciekłego. Resublimacja jest procesem odwrotnym do sublimacji. W wyniku resublimacji wody (pary wodnej) powstaje szron. Resublimacja, w połączeniu z sublimacją lub parowaniem, jest wykorzystywana do oczyszczania lub rozdzielania substancji i otrzymywania jej w postaci drobnych kryształów (jest to m.in. metoda oczyszczania jodu).

50. Parowanie Proces zmiany stanu skupienia, przechodzenia z fazy ciekłej danej substancji w fazę gazową (parę) zachodzący z reguły na powierzchni cieczy. Może odbywać się w całym zakresie ciśnień i temperatur, w których mogą współistnieć z sobą obie fazy. Szybkość procesu parowania zależy od temperatury oraz ciśnienia parcjalnego pary nad cieczą. Gdy ciśnienie pary jest równe ciśnieniu pary nasyconej w danej temperaturze, to parowanie nie zachodzi. Stan też określa się jako równowagę między parowaniem a skraplaniem. Obniżenie ciśnienia oraz napływ gazu o mniejszym stężeniu pary, zwiększa szybkość parowania. Gdy ciśnienie pary nasyconej zrówna się z ciśnieniem otoczenia, wówczas proces parowania - zwany wówczas wrzeniem - zaczyna zachodzić również w całej objętości cieczy.