Wizja i priorytety Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego

1. Rada Rozwoju Dolnego Śląska I Seminarium naukowe Pałac Łomnica, 2-4 II 2012 r. Roman GalarPolitechnika Wrocławska roman.galar@pwr.wroc.pl Wizja i priorytety Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego

2. Plan wystąpienia • Próba uzgodnienia poglądów • Warunki brzegowe strategii • Elementy wizji • Wybór priorytetów • Podsumowanie Odchylenie abstrakcyjne Problemy raczej niż rozwiązania

3. Uzgadnianie pojęć • Dynamika procesów rozwoju • Zarządzanie przyszłością • Rozwój a priorytety • Pragmatyka a wartości • Województwo czy region? Znaleźliśmy się w sytuacji, w której myślenie korekcyjne i perspektywa gwoździa w bucie nie wystarczają. Bo już zbyt długo tak myśleliśmy.

4. Dynamika procesów rozwoju • Poprawne politycznie, ale ahistoryczne stereotypy rozwoju:rewolucyjny„ewolucyjny” zrównoważonyniepowstrzymanyprognozowanyplanowanymodernizacyjnyna kredyt  itd. • Doświadczenie historyczne • Proces epizodyczny w czasie i przestrzeni • Na ogół zastój, możliwy regres (ekologia) • Okresy linearnego rozwoju i punkty zwrotne – ilość i jakość • Horyzont przewidywalności trendów • Rola kreatywnej destrukcji • Innowacyjne fundamenty rozwoju – innowacje przyrostowe, rekombinacyjne i przełomowe (Czarne Łabędzie) • Wolność i doskonałość – efektywnościowe blokady postępu • Rozwój regionalny • Właściwa skala przestrzenna • Opcja imitacyjna (modernizacyjna) – wyścigi wagoników kolejki linowej • Kwestia asertywności, inteligencji i inteligentów

5. Zarządzanie przyszłością • Horyzont prognoz ekstrapolacja trendów do kolejnego punktu zwrotnego • Bariery nonsensu, granice wzrostu ucieczka od małych prognoz w duże (Polska w UE) • Militarna i korporacyjna wizja strategiijak niszczyć i zwyciężać, czy jak budować i trwać • Dylemat: strategia obronna czy manewrowastrategie planistyczne i adaptacyjne • Zbiór udanych strategii lekcja pokory • Pycha planistyczna i postulat opóźnionego planowania efekt Huty Katowice (autostrady?) • O strategiczną rezerwę mocy manewrowejludzie, pieniądze, przepisy, umiejętności (siły szybkiego reagowania)

6. Rozwój a priorytety • Priorytety a harmonia rozwojuRozwój zrównoważony priorytetami? • Priorytetowe kierunki rozwojuProblem liderów czy zapóźnionych? • Narzucanie priorytetówKwestia inicjatywy strategicznej i eliminowania konkurentów • Komfort priorytetówUproszczony obraz świata i zredukowane pole wyborów • Priorytety i innowacjeFatalne doświadczenia historyczne (leki i AI/ tranzystor i PC) • Zagospodarowanie masy popriorytetowejDziedzictwo postindustrialne, obiekty postewentowe

7. Pragmatyka i wartości • Funkcjonalne i emocjonalne składowe regionufantom „regionu jako korporacji” • Długookresowe konsekwencje „real politik”kolonializm, totalitaryzmy, rynki finansowe • Nowoczesność i antropologia • Czy inteligencja da się zastąpić procedurami? • Czy wolny rynek może funkcjonować bez dekalogu? • Czy można „obiektywnie” uszczęśliwiać? • Czy „wieczna młodość” pozwoli uciec od cyklu życia? • Czy Homo Oeconomicus wyprze Homo Sapiens Sapiens? • Czy selekcja naturalna wytnie ludzi sukcesu? • Co przetrwa z aktualnej nowoczesności? • Wartości jako nośnik wiedzy nieskodyfikowanejdługookresowa eksperymentalna weryfikacja • Wartości jako najtrwalszy wskaźnik prognostycznynadzieja na renesans wartości przed zderzeniem cywilizacji

8. Województwo czy region? • Co trwale łączy ziemię, ludzi i władzę? • Różne percepcje regionów • jako podsystemy hierarchicznego zarządzania • jako korporacje • jako narzędzia polityki (krajowej i unijnej) • jako formy dekompozycji przestrzennej • jako obszary atrakcji metropolii • jako platformy klastrów gospodarcz0 - innowacyjnych • jako generatory fali kulturowej • jako domeny post-feudalne • jako małe ojczyzny • Opcja pragmatyczna, województwa • wymiar instytucjonalny i realnyzanika w miarę rozwoju technologii informacyjnych i transportowych • Opcja sentymentalna, regiony • wymiar obywatelski i potencjalnytrwa bo odpowiada ludzkiej naturze (spójny świat do ogarnięcia doświadczeniem?)

9. Warunki brzegowe • Świat, Zachód, Europa, Polska u progu zmiany przełomowejDramatyczne skrócenie horyzontu prognoz • Normalność jaką znamy raczej nie wróciSwoboda manewru ograniczona długiem i zanikiem przewagi innowacyjnej • Porażka i regres aktualnej globalizacji Spętane procedurami kultury wolności przegrywają z kulturami perfekcji • Wielka konwergencja3-4 razy więcej konsumentów, zmierzch uprzywilejowanej konsumpcji Zachodu • Uaktywnienie granic wzrostuEkologia wymusza ograniczenia konsumpcji – zmiana paradygmatu sukcesu • Strategiczny prymat demografiiOdwrót od programowego egoizmu i renesans wartości rodzinnych • Powrót realnej ekonomiiEkspansja czasu wolnego, ograniczenie sfery usług, wzrost aktywności społecznej • Globalna perspektywa politycznaWyzwolenie potencjału współpracy albo konflikt egoizmów • Perspektywa Regionalna • Czasy sponsoringu dobiegają końca • Restytucja strategicznej perspektywy pokoleniowej • Inteligencja adaptacyjna – główny atut w czasach niepewności • Strategia dla regionu – Mała Ojczyzna, oaza stabilności („zielona wysepka”)

10. Elementy wizji • Domena działalności • Odpowiedzialność • Standardy sukcesu • Kluczowe kompetencje • Organizacja Schemat zaczerpnięty z Wikipedii

11. Domena działalności • Realizacja zadań zleconych przez rząd RP • Zapewnienie odpowiednich usług publicznych • Harmonizowanie działań gmin i powiatów • Formowanie struktury przestrzennej regionu • Stymulowanie rozwoju regionu • Kształtowanie wspólnoty regionalnej jako bytu pożytecznie integrującego wspólnoty mniejsze i będącego pożyteczną częścią wspólnot większych

12. Odpowiedzialność • Wobec mieszkańcówciepła woda & Co • Wobec społeczeństwastandardy rzetelności i przyzwoitości, nawyki kooperacji • Wobec przyszłego pokoleniaotwarte opcje wyboru i środki na ich realizację (długi!) • Wobec środowiskazostawić region w stanie nie gorszym niż się zastało • Wobec Polski, Europy i Cywilizacji przekazanie i wzbogacenie dziedzictwa kulturowego

13. Standardy sukcesu • Poprawa profilu demograficznego i pozytywny, również jakościowo, bilans migracji • Umacnianie się prężnej, regionalnie zakorzenionej gospodarki • Wzrost odporności na zagrożenia ekonomiczne, przyrodnicze i społeczne • Kształtowanie się regionalnego systemu innowacyjnego • Relatywnie przyzwoity i bardziej wyrównany poziom konsumpcji • Poprawa stanu środowiska kulturowego i naturalnego • Przyrost kapitału ludzkiego i społecznego • Wzrost poziomu aktywności obywatelskiej • Kształtowanie się wyrazistej i pozytywnej tożsamości regionalnej • Umacnianie się strategicznego konsensusu – wspólnota wizji i aprobata dla wybranego wektora rozwoju Dolnego Śląska

14. Kluczowe kompetencje • Łączenie wiedzy i pragmatyzmu • Sumienne zarządzanie majątkiem • Egzekwowanie odpowiedzialności moderowane empatią • Utrzymywanie balansu między konkurencją i kooperacją • Organizowanie współpracy regionalnych aktorów • Stymulowanie kultury eksperymentu (innowacje) • Udrażnianie komunikacji społecznej • Ekspresja interesów regionu i budowanie koalicji • Artykułowanie dobra wspólnego • Całościowe, stale aktualizowane rozeznanie sytuacji • Wiązanie działań bieżących z ogólną wizją rozwoju

15. Organizacja System samorządowy województwa funkcjonujący na zasadzie pomocniczości nad układem gmin i powiatów DŚ w ramach RP i UE • Struktury proceduralne realizujące zadania bieżące, w tym zlecone przez organy RP i UE • Struktury operacyjne zarządzające infrastrukturą • Struktury zadaniowe wyłaniane w ramach „gry o region” • Struktury negocjacyjne integrujące działania gmin i powiatów w ramach subregionów • Struktury partnerskie współpracy interregionalnej krajowej i europejskiej • Struktury nieformalne regionalnego systemu innowacyjnego • Struktury konsultacyjne zaplecza ekspertalnego (zarządzanie przyszłością) • Struktury komunikacji społecznej

16. Wybór priorytetów • Prymat endogennego nad egzogennym • Integracja funkcjonalna regionu • Regeneracja tkanki społecznej/wspólnotowej • Implementacja „Gry o region” • Ekspresja regionalnych interesów • Antypriorytety – lista TABU Priorytety naprawcze. Nadzieja, że prowadzą do stanu z mniejszą liczbą priorytetów

17. Endogenne nad egzogennym • Od dotacyjnej do post-dotacyjnej fazy rozwoju. Refleksje: • przesztywnienia proceduralne – patologiczne relacje racji prawnych i realnych • cudze priorytety – na co wydawalibyśmy własne pieniądze? (dziwne innowacje, szkolenia, inżynieria społeczna) • cena kumulacji inwestycji – dominacja podaży  krach popytu, spirala długów • zaniechane reformy – cudze środki na rozwój, własne na zastój… • zęby darowanego konia: koszty utrzymania inwestycji, wyuczona bezradność • czy wiemy dosyć o bezdotacyjnych karierach Chin, Turcji, Brazylii? • znać proporcje: 7 lat dotacji dla RP = koszty ratowania 1 banku w GB • Rozwój za swoje • potrzeba własnej bazy podatkowej (jasne związki przyczynowo-skutkowe) • obniżanie barier przedsiębiorczości (patologie certyfikacyjne i przetargowe) • uczytelnienie sygnałów rynkowych (deformacje strefowe i dotacyjne) • Zmiana kompetencji i mentalności decydentów i administratorów • Renesans znaczenia reputacji firmy • Zakorzenianie biznesu w regionie • Nie tylko miejsca pracy – kapitalizm to również kapitaliści (tzw. „szacun”)

18. Integracja funkcjonalna regionu • Komunikacja 0dtworzenie/modernizacja/uzupełnienie połączeń subregionalnych połączenia subregionów z metropolią połączenie ze Stolicą przejście na Czechy opcja post-samochodowa • Energetyka Zapobieganie blackoutomusuwanie energetycznych barier konkurencyjności podstawowa samowystarczalność regionalna niedotacyjna energetyka odnawialna • Usługi wyższego rzędukomplementarny system opieki zdrowotnej  sprzęg kształcenia wyższego z akademickim  dostępność usług sieciowych  rola metropolii; co za co? • Żywność wykorzystanie potencjału rolniczego regionu dywersyfikacja produkcji podstawowa samowystarczalność regionalna • Ład przestrzenny Dolny Śląsk funkcjonalny i estetyczny ograniczenie urbansprawli regresu w stronę ulicówek przywrócenie atrakcyjności krajobrazowej (Sudety!) • Ekologia sensowny kompromis między sferą bytową, gospodarczą i przyrodniczą szacunek dla natury, odporność na demagogię  status parku i ogrodu czy puszczy i bagien? reguła 20/80

19. Regeneracja tkanki społecznej • Trwanie i rozwój regionu jako opcja wspólnotowaIndywidualiści wyjadą gdzie im lepiej • Perspektywa społeczna Region dla homo sapiens sapiensczy dla homo consumensis? • Rozwój kapitału społecznego • Edukacja obywateli przed edukacją pracowników (lepsi pracownicy) • Przekaz archetypu cywilizacyjnego i kulturowego (wartości) • Moderowanie konkurencyjności współpracą (zaufanie) Refleksja: stawka li tylko na kapitał ludzki to finansowanie drenażu mózgów • Baza dla GOW / eksperymentalnej ekonomii • Niezbędna baza różnorodności (ograniczenia dla efektywności unifikacyjnej) • Niezbędna przestrzeń dla zachowań eksploracyjnych (ograniczenia procedur) • Samorząd w roli partnera • Jak słuchać i kogo • Jak wyważać interesy pokoleń • Jak przekonywać ludzi • Jak wyzwalać aktywność i inicjatywę

20. Implementacja „Gry o region” • Poszerzanie bazy rozwojowej regionupartnerstwa na rzecz regionu • Gra o sumie niezerowej współpraca nad konkurencją • Gra otwarta bez typowania zwycięzców • Mobilizacja inicjatywy otoczeniastymulowanie zaradności i przedsiębiorczości • Wspomaganie gotowych sobie pomóc likwidacja premii za bezradność • Koalicja elit triady: gospodarka – nauka – samorząd fundament regionu innowacyjnego

21. Ekspresja regionalnych interesów • Stymulowanie aktywności w ramach funkcjonalnych subregionów (ziemi?) • Polskie „poziomki” interregionalne(Ziemie Zachodnie, Odra, Korytarz A4) • Wspólne przedsięwzięcia z sąsiadami (energetyka, transport, turystyka…) • Region jako element samouczącego się systemu adaptacyjnego (Polski i Europy) • Rzecznik interesów Polski regionalnej • O przejrzyste i konsekwentne określenie funkcji regionów na zasadzie pomocniczości • O prorozwojowe zdefiniowanie bazy podatkowej • O przestrzeń dla żywej inteligencji – deproceduralizacja

22. Antypriorytety / lista tabu • Rozproszone działania, o funkcjonalności zamrożonej do lepszych czasów (np. kawałki dróg do nikąd) • Inwestycje w obiekty, których nie sposób będzie utrzymać (np. infrastruktura rozproszona na wsi) • Działania niosące korzyści w skali jednej gminy lub jednego powiatu (klientyzm zamiast pomocniczości) • Działania uzasadnione presją nie argumentami (ruchy jednej sprawy) • Światowy „szpan” (tzn. inwestycje 100/100, gdy można by 20/80) • Kosztowne inwestycje w tanią popularność (np. igrzyska dla „gawiedzi”) • Oderwane od realiów inwestycje prestiżowe (typu: „Polak potrafi!”) • Wdrażanie wymierających trendów (np. walka z „globalnym ociepleniem”) • Uszczęśliwianie ludzi (zamiast usuwania przyczyn frustracji)

23. Podsumowanie • Region gotowy na przyszłość (adaptacyjny) • Region dla przyszłych pokoleń (odddłużony) • Region gospodarny (rozwój za swoje) • Region oryginalny (innowacyjny) • Region obywatelski (społeczeństwo, nie masy) • Region macierzysty (pozytywne emocje) • Region użyteczny (wewnętrznie i zewnętrznie) • Region stabilny („zielona wysepka”?) • Region na dorobku (nie na zakupach!)