1. verdskrigen, bakgrunn

1. 1. verdskrigen, bakgrunn Stormaktsrivalisering • koloniar, marknader, internasjonal status Fransk revansjelyst • hadde mista Alsace og Lorraine til Tyskland Tysklands krav om ”ein plass i sola” Tyrkias herredøme over Balkan var i oppløysning Russlands og Østerrike-Ungarns interesser på Balkan

2. Skota i Sarajevo • 28.juni 1914. I Sarajevo, hovudstaden i Bosnia-Hercegovina. Kronprins av Austerrike-Ungarn, Frans Ferdinand, og kona hans var på besøk. • Bosnia-Hercegovina var ein del av keiserriket Austerrike-Ungarn. • Ei bombe eksploderte, og ein offiser blei skadd. • Kronprinsparet ville besøke den skadde på sjukehuset, då ein 19 år gamal skulegut hoppa opp på stigbrettet og skaut fleire skot mot dei to. Begge døydde momentant. • Mordaren, Gavrilio Princip, var med i terroristorganisasjonen ”Den svarte hånd”, som kjempa for at Bosnia-Hercegovina skulle bli ein del av Serbia. Mange av innbyggjarene er av Serbisk slekt.

3. Vener og fiendar • Austerrike-Ungarn gav Serbia skulda og trua med krig. • Russland var alliert med Frankrike, England og Serbia - ententen. • Austerrike-Ungarn var alliert med Tyskland -sentralmaktene.

4. Årsaker til første verdsskrigen • Frankrike – svoltne på hevn etter krigen i 1870-1871, der Frankrike tapte mykje land. • Storbritannia – einige med Frankrike. Også sure på grunn av at Tyskland hadde bygd ei stor krigsflåte. • Austerrike-Ungarn var langt ifrå vener med Russland. • Den russiske tsaren (Nikolai II) ville vere sjef over alle slavarar. Austerrike-Ungarn var irritert for at Tsar Nikolai ikkje forstod at deira slavarar var ”eigd” av keisaren.

5. Skyttargravskrigen 1. verdskrigen, kjennemerke: • Gravde skyttargraver som strekte seg frå Sveits til Atlanterhavet • Dei fleste drepne var menn (tidleg tjue-åra) og tenåringsgutar • Gravde hol i bakken, sandsekker og piggtråd • Fullt av rotter, lik bederva mat, og ikkje minst: sjukdom

6. Russland • Etter eitt år med krig, var den Russiske hæren halvert • Tusenvis deserterte • Tsaren blei tvungen frå makta i 1917. Han og familien blei myrda i 1918. • Trekte seg ut av krigen i ca 1917 – måtte gje ifrå seg 30% av landet sitt!

7. Blokade og ubåtkrig • Storbritannia og Frankrike samarbeidde med å få til ein blokade av Tyskland. Ei flåte utføre tyske-kysten blokkerte all trafikk inn til Tyskland. • Tyskland svarte med ubåtkrig • Biletet viser britisk ubåt, men Tyskland fekk ubåtar først.

8. USA går med i krigen • Var nøytrale i byrjinga • Valde side då fleire og fleire amerikanarar blei drepne i ubåtkrigen til Tyskland • April 1917 gjekk USA med i krigen på ententen si side, med Frankrike og Storbitannia • USA sende inn enorme mengder krigsskip, og i 1918 kom dei med avgjersla som skulle vise seg å vere avgjerande for første verdskrigen - dei sende fire millionar friske, veltrena soldatar til Europa

9. Tyskland gjev opp • 1818: Tyskland gav alt dei kunne i Frankrike. Lukkast ikkje • Tyskland byrja sjå konsekvensane av krigen, skadene og restane, og skjønte at det ikkje var nokon vits i å fortsetje

10. Ein hard fred for Tyskland • Fredsforhandlingar i Versailles • Tyskland måtte skrive under på at dei hadde all skuld for 1. verdskrigen • Måtte betale store pengesummar og gje ifrå seg mykje land til Frankrike • Fekk ikkje lov til å ha ein hær som var større enn hundre tusen mann. • Østerrike-Ungarn blei splitta