Ścieżka kulturowa Kultura Ludowa Regionu Częstochowskiego

1. Ścieżka kulturowa Kultura Ludowa Regionu Częstochowskiego Małgorzata Mitreva Szkoła Podstawowa nr 32 w Częstochowie

2. Projekt ścieżki Rola ścieżki dydaktycznej w edukacji • Ścieżki przyrodnicze • Ścieżki kulturowe Cele edukacyjne w ujęciu etnologicznym przydatne do projektowania ścieżki kulturowej: • Na poziomie szkoły podstawowej – kultywowanie tradycji i zwyczajów kulturalnych; ugruntowanie poczucia tożsamości narodowej poprzez rozwój tożsamości regionalnej świadomości „Jestem Polakiem więc jestem Europejczykiem” • Na poziomie gimnazjalnym – dostrzeganie związków tradycji rodzinnych z tradycjami regionalnymi i narodowymi; rozwijanie i pogłębianie poczucia odpowiedzialności za własne działanie w regionie i kraju w świadomości „Polak to Europejczyk”

3. Walory kulturowe w ujęciu etnologicznym – obiekty materialne oraz elementy ściśle związane z życiem, pracą i działalnością człowieka wytworzone w procesie historycznego rozwoju i wchodzące w skład walorów pozaprzyrodniczych. Kryteria walorów kulturowych: • genezy • muzea etnograficzne, skanseny, ośrodki twórczości ludowej • zabytki architektury i budownictwa • współczesne imprezy kulturowe • miejsca pielgrzymkowe • funkcjonalne • elementy kultury materialnej i duchowej (zabytki, folklor, obiekty kultu narodowego, obiekty związane ze współczesnymi osiągnięciami człowieka)

4. Walory krajoznawcze tradycyjnej kultury ludowej – dorobek kulturowy ludu, zamieszkującego poszczególne regiony etniczne, który tworzy zarówno kultura materialne jak i kultura ludowa wyrażona w postaci zabytków lub w postaci żywych kultywowanych tradycji (strój ludowy, gwara, drewniane chaty, tradycyjne zwyczaje i obrzędy). Walory współczesnych osiągnięć człowieka – ciekawe przejawy życia kulturalnego (festiwale, wystawy, przeglądy zespołów, dni kultury)

5. Szlak kulturowy

6. Stanowisko I – Chałupa drewniana z końca XIX wieku; ul. Bór 69BUDOWNICTWO • W domu i w zagrodzie. • zabudowa XIX-wiecznej zagrody wiejskiej (rola i znaczenie budynków w zagrodzie) • wyposażenie wnętrza chaty (ustawienie i funkcje sprzętów, rozplanowanie i funkcje poszczególnych pomieszczeń.) • Życie codzienne w XIX-wiecznej wsi. • zajęcia rolnicze (podstawowe narzędzia używane w pracy na roli, rośliny uprawne.) • zajęcia gospodarskie kobiet, mężczyzn i dzieci-podział prac i obowiązków. • rozrywki dorosłych i dzieci (gry i zabawy dzieci, rola karczmy we wsi, wesela, święta i in.)

7. Karta ewidencyjna zabytku

8. Stanowisko II – Izba czarna; tajemnice kuchni regionalnej SP8 WYPOSAŻENIE WNĘTRZA, POŻYWIENIE • Tajemnice kuchni regionalnej • wyposażenie Izby Czarnej. • naczynia i sprzęty używane do przyrządzenia potraw i wypieków. • nazwy potraw i oryginalne przepisy kulinarne.

9. Projekt karty do regionalnej książki kucharskiej

10. Oryginalne przepisy c.d.

11. Stanowisko III – Muzeum Regionalne GINĄCE ZAWODY

12. W warsztacie tkackim (lekcja prowadzona z wykorzystaniem filmu „LEN”) • prawa i zbiór lnu • pozyskanie czystego włókna • uzyskanie przędzy • wyrób tkaniny • narzędzia i techniki do obróbki lnu • podział włókien na lniane, paczesne i zgrzebne Ginące zawody • Plecionkarstwo (materiały i techniki wyplatania.) • Garncarstwo (wyroby, techniki wypalania i zdobienia, garncarstwo zgrzebne i ozdobne) • Stolarz, bednarz, kołodziej-zawody związane z obróbką drewna. • Kowal (rola kowala we wsi jako rzemieślnika, wyroby gospodarcze i artystyczne) Zajęcia praktyczne • Garncarstwo (lepienie z gliny lub z plasteliny, praca na kole garncarskim i wypalanie wytworów) • Kowalstwo (przygotowywanie projektu ozdoby w grupach i wykonanie przez kowala małego wytworu dla każdej z grup)

13. Stanowisko IV, V –Regionalny Ośrodek Kultury; ul. Ogińskiego 13 Kultura ludowa regionu częstochowskiego – co nam pozostało z tradycji

15. Problematyka • Sztuka obrzędowa w plastyce (słomiane pająki – Boże Narodzenie, palma wielkanocna, pisanki) • Tradycyjne zwyczaje bożonarodzeniowe • Symbolika świąt wielkanocnych • Zwyczaje i obrzędy związane z cyklem agrarnym

16. Strój częstochowski

17. Przykładowe zadania do tematyki związanej ze zwyczajami i obrzędami regionalnymi Zadanie1 Wymień nazwy kilku obrzędów lub zwyczajów kultywowanych w regionie. Zadanie 2 Zagadki w przysłowiach: 1. Siedzi bochen między grochem - . . . . . . . . . . . . . . . 2. Bez nóg, bez rąk, bez głowy i brzucha - . . . . . . . . . . . . . . . 3. Jak migają gwiazdy będzie wiatr . . . . . . . . . . . . . . 4. Suchy marzec, maj zaś chłodny, kwiecień mokry . . . . . . . . . . . . . . 5. Jeśli w grudniu często dmucha to w marcu i w kwietniu . . . . . . . . . . . . . . 6. W noc Sylwestra łagodnie - . . . . . . . . . . . . . . . 7. Barbara po wodzie – Zadanie 3 Przeprowadź wywiad według poniższych dyspozycji Dyspozycje do mini wywiadu • Opisz jeden ze zwyczajów, jaki zachował się w twoim regionie. Zilustruj go (w ramce) fotografią, wycinkiem prasowym lub rysunkiem. W tym celu porozmawiaj ze starszymi osobami i zbierz informacje dotyczące: • Zwyczaje i wyjaśnienia, na czym one polegają. • Z czego się wywodzi zwyczaj • Jakiego terenu dotyczy? • Czy jest nadal kultywowany, czy też dotrwał do dziś tylko w formie przekazu ustnego?

18. Stanowisko VI – Izba Regionalna SP 33 Gwara częstochowska i folklor słowny; stanowisko dwuetapowe

19. Polecenie do zadania: Układamy słowniczek gwary częstochowskiej „Obrazkowy Słowniczek Gwary Naszych Dziadów” według wzoru: Nazwa Gwarowa Przedstawienie graficzne Znaczenie

20. Polecenie do zadania: Znajomość tekstu folklorystycznego Praca na podstawie ułożonego Słowniczka Gwary Częstochowskiej. Zastąp podkreślone wyrazy ich odpowiednikami, które znajdziesz w „Obrazkowym Słowniczku Gwary Naszych Dziadów”. Wyrazami uzupełnij luki w tekście. Przykładowy tekst Rano Ewa piła mleko i zobaczyła, że na jego wierzchu pływa kożuch. Zaczęła narzekać, że nie lubi kożucha. Ta dziewczynka to straszny niejadek. Bardzo wolno jadła gęstą kaszkę. Potem poszła do łazienki i zaczęła chlapać wodą. Mama upomniała ją, że się przeziębi i będzie kaszleć. Ewa nie posłuchała przestrogi, a potem zaczęła marudzić, że ma ochotęna coś słodkiego. Mama zdenerwowała się i zagroziła, że sprawi córce lanie. Szybko uczesała małą w kucyki i wyruszyły do przedszkola. Po drodze weszły do sklepu. Mama zorientowała się, że nie zabrała portfela. ................ Ewa piła mleko i zobaczyła, że na jego wierzchu pływa ................... Zaczęła ..............., że nie lubi ................ Ta dziewczynka to straszny niejadek. Bardzo wolno .............. kaszkę. Potem poszła do łazienki i zaczęła ................... wodą. Mama upomniała ją, że się przeziębi i będzie ................ Ewa nie posłuchała przestrogi, a potem zaczęła ...................., że ................................. słodkiego. Mama zdenerwowała się i zagroziła, że sprawi córce ............. Szybko uczesała małą w ................. i wyruszyły do przedszkola. Po drodze weszły do sklepu. Mama zorientowała się, że nie zabrała .................. .

21. Stanowisko VII – Kaplica Przydrożna w dzielnicy Stradom;RÓG UL. Piastowskiej i Sabinowskiej SZTUKA LUDOWA Kapliczka przydrożna typu skrzynkowego z przedstawieniem Świętego Jana Niepomucena

22. Karta pracy Zadanie1 Naszkicuj kapliczkę i wpisz jej miejscowość [zinwentaryzuj zabytek ruchomy] Kapliczka przydrożna w.......................................... Zadanie 2 Uzupełnij tekst z lukami Kapliczka przydrożna typu............................................................znajduje się w..................... ............................ Wewnątrz niej umieszczona jest figura św. .................................................... Sposób przedstawienia postaci jest następujący:........................................................................ ........................................................................... Św. ......................................................... jest patronem............................................................, stąd jego atrybutami są................................... .................................................... .

23. DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ