Avrupa Birliği Çevre Politikası ve Türkiye’ye Yansımalar (2) Dr. Nuran Talu 28 Mart 2013

1. Avrupa Birliği Çevre Politikası ve Türkiye’ye Yansımalar (2) Dr. Nuran Talu 28 Mart 2013 ATAUM, Ankara

2. AB Çevre AB müzakere sürecinde tarımdan sonra en geniş bölümdür. Çok sektörlü ve uygulama maliyetlerinin yüksekliğinedeniyle uyumlaştırması en zor alanlardan biridir. Bir çok aday ülkede müzakeresi en son kapanan bölümçevre olmuştur. (Merkezi ve Doğu Avrupa aday ülkelerinin tümü, çevre müzakerelerinde teknik adaptasyon ve/veya geçiş süresi talebinde bulunmuşlardır. Örneğin Romanya en son “Adalet”i ve “Çevre” yi kapamıştır.)

3. Uyum Sürecinde Önemli Hususlar Yasal • Mevzuat Uyumu • Uygulama • Yaptırım Kurumsal • İdari Yapının Güçlendirilmesi • Kurumlar-arası Koordinasyonun Güçlendirilmesi • Paydaşların Dahil Edilmesi Finansal • Uyum Maliyetlerinin Yüksek Olması

4. AB Adaylığı Bağlamı • Aralıklarla yayımlanan/yenilenen (2001, 2003, 2006, 2008, 2011) ‘Katılım Ortaklığı Belgesi’ doğrultusunda, Türkiye’nin AB’ye üyelik yolunda gerçekleştirilecek hukuki ve kurumsal düzenlemelerin yer aldığı 3 Ulusal Program 2001, 2003 ve 2008 yıllarında hazırlandı. • 2005 Müzakere Çerçeve Belgesi • Ulusal Stratejik Çerçeve Belgesi (Ekim 2007)

5. AB Adaylığı Bağlamı • Avrupa Birliği Müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Türkiye Ulusal Programı - 2001 • Katılım Öncesi Ekonomik Program (lar) • Avrupa Birliği Müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Türkiye Ulusal Programı - 2003 • Ön Ulusal Kalkınma Programı (2004 -2006) • Türkiye’nin AB Müktesebatına Uyum Programı (2007 -2013) • Avrupa Birliği Müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Türkiye Ulusal Programı 2008 • AB Altıncı Çevre Eylem Programının Tematik Stratejileri (Toprak, Hava Kirliliği, Atık Yönetimi, Deniz Çevresi, Kentsel Çevre Stratejileri) • İlerleme Raporları • Çevre Faslı Müzakere süreci

6. AB Çevre Mevzuatının Uyumlaştırılması • İç hukuk uyumu/ulusal mevzuata yansıtma • Yönetmelikler • Uygulama • Kurumsal altyapı ve bütçe tahsisi • Yürütme (yaptırım) • Denetim ve cezai düzenlemeler

7. TÜRKİYE AB Entegre Çevre Uyum Stratejisi (2007 – 2023)

9. ÇEVRE YATIRIMLARININ FİNANS KAYNAKLARININ KARŞILANMA ORANI (2007 -2023) • Merkez Yönetim (Bölge düzeyi dahil) % 18 • Yerel Yönetim % 42 • Belediye öz kaynakları %18 • İller Bankası % 21( İller Bankasının 2007 – 2023 yılları arasında çevre yatırımlarına yüzde 17 ile 24 arasında pay ayırması tahmin edilmektedir.) • PPP (YİD) % 1 • Dış krediler % 2 • KİT % 1 • Özel Sektör % 17 (Türkiye’de mevcut durum rakamları yok. Diğer aday ülkeler- endüstrinin yatırım harcamaları GSYİHnın % 0.3 -% 0.6 arasında) • Fonlar (AB +Diğer) % 23 Önemli not: Çevre yatırımı olarak fonksiyonel bütçede; Su-kanalizasyon, Temizlik ve Çevre Koruma, Tarım, KÖYDES hizmetleri alındı.

10. ÇEVRE YATIRIMLARI (2007 -2023) • Merkez Yönetim (Bölge düzeyi dahil) 19 milyon YTL • Yerel Yönetim 46 milyon YTL • Belediye öz kaynakları 20 milyon YTL • İller Bankası 22 milyon YTL • PPP (YİD) 1.5 milyon YTL • Dış krediler 1.8 milyon YTL • KİT 11 milyon YTL • Özel Sektör 19 milyon YTL • Fonlar (AB +Diğer) 25 milyon YTL TOPLAM: 120 milyon YTL ( Yaklaşık 60 milyar Euro)

11. Çevre yatırım maliyetlerinde en fazla paya sahip sektörler Bu kaynağın; • %58 ini su/atık su sektörü • %16 sını katı atık sektörü • % 0.6 sini hava sektörü • % 25 ini endüstriyel kirlilik önleme ve kontrol sektörü • % 0.4 ünü doğa koruma sektörü kullanacak.

12. Fasıllardan Çevre • Açılan 13 Fasıl (Toplam 33 Fasılda): Mali Kontrol, Trans-Avrupa Ağları, Fikri Mülkiyet Hukuku, Şirketler Hukuku,, Sermayenin Serbest Dolaşımı, Vergilendirme, Çevre, Gıda Güvenliği, Veterinerlik ve Bitki Sağlığı Politikası, Tüketicinin ve Sağlığın Korunması, Bilim ve Araştırma (geçici kapatıldı), İstatistik, İşletme ve Sanayi Politikası, Bilgi Toplumu ve Medya • Açılan Fasıllarla Bağ: Gıda Güvenliği, Veterinerlik ve Bitki Sağlığı Politikası, Tüketicinin ve Sağlığın Korunması, Bilim ve Araştırma, İstatistik, İşletme ve Sanayi Politikası, Bilgi Toplumu ve Medya • Henüz Açılmayan Fasıllarla Bağ: Tarım ve Kırsal Kalkınma, Balıkçılık, Rekabet Politikası, Bölgesel Politika ve Yapısal Araçların Koordinasyonu

13. Çevre Müzakere Alanları (Başlıcaları) • ÇED • Çevresel bilgiye erişim • İklim değişikliği • Hava kalitesinin yönetimi • Endüstriyel kirliliğin önlenmesi ve risk yönetimi • Su kalitesi • Atık yönetimi • Gürültü • Kimyasallar • Doğanın ve biyolojik çeşitliliğin korunması

14. Türkiye’nin en önemlileri • Su meselesi, iklim değişikliği uyum politikaları kapsamında da çok önemli (Su Çerçeve Direktifi, Taşkın Direktifi vb) • İklim değişikliği ile mücadelede odaklanılacak olanlar: su ve yenilenebilir enerji kaynakları (Bunlar SK için çimento vazifesi gören alanlar) • Doğa koruma ve ekosistem servisleri

15. Katılım Safhaları • Tarama Süreci (Komisyon İle) • Müzakereler Safhası (Komisyon, Üye Ülkeler, Bakanlar Konseyi Genişleme Grubu İle) • Katılım Antlaşmasının Hazırlanması Safhası

16. Aşamalar • Tarama Süreci:mevzuattaki boşluklar, örtüşenler ve çelişkiler – Kısaca müktesebata uyumda gelinen aşama tespit edilecek • Strateji/Pozisyon Belgesi:Tarama sürecini takiben Türkiye’den AB çevre mevzuatının örtüşme taahhütlerini içeren belge (Zayıf olan Ulusal Programın yenilenmesi) Mevzuat örtüşmesi, yatırımlar,geçiş süreleri gibi başlıklar için önceden yol haritası düzenlenir ve pozisyon belgesi buna göre hazırlanır. • Her bir direktif için “Strateji Belgesi” ile uyumlu“Uygulama Planı”(sadece mevzuat değil, uygulama) ve“Zaman Çizelgesi”hazırlanır (UÇES) Uygulama Planı ve Zaman Çizelgesi bağlayıcıdır. “Uygulama planı” kesin tarihlerle belirlenmiş taahhütlerinin yanı sıra, Direktif kapsamına girecek olanözel sektör işletmeleri için detaahhütleri içerecektir.Devletin özel sektör ile işbirliği şarttır.

17. Aşamalar • Direktife Özel Uygulama (Yatırım) Planı-DSIPher sektör grubu ve hatta her bir işletme için uyumlastırma taahhütlerini içerir. Örneğin “x” işletmesi Entegre Kirliliğin Önlenmesi ve Kontrolü Direktifineuyum için gerekli süre, yatırım, bu yatırımın istenilen süreye göre planlanmasıbu aşamada yapılması gerekenlerden bazıları. DSIP hukuki ve kurumsal düzenlemeleri kapsamaz. • Her bir müzakere alanı birbirinden bağımsız ele alınır. • Her sektör için bir yol haritası belirlenir (Örneğin, tamamen sanayinin görevi olan Entegre Kirliliğin Önlenmesi ve Kontrolü Direktifi kapsamında enerji, tekstil, gıda gibi bir çok işletmenin ayrı ayrı yol haritası belirlenecek) • Yapılanlar “Pozisyon Belgesi”ne uygun değilse reddedilebilir.

18. AB Direktiflerinin Düzenleyici Etki Analizi (DEA) yapılmalı • Türkiye’de Düzenleyici Etki Analizi1 (DEA) 2006 yılında bir yönetmelik ile mevzuata girdi. • Önemli etkileri olan kanunların hazırlanmasında DEA zorunludur. Ancak uygulamada yeni kanunlar DEA çalışması yapılmadan hazırlanmaya devam etmektedir. • AB Çevre Direktiflerinin uyumlaştırılması sürecine DEA çalışmaları dahil edilmeye başlandı ve aşağıdaki direktiflerin DEA’sı tamamlandı: - Kuş Direktifi (79/409/EEC sayılı Yaban Kuşlarının Korunması hakkında Direktif) - Habitat Direktifi (92/43/EEC sayılı ve 21 Mayıs 1992 tarihli Yabani Flora, Fauna ve Doğal Yaşam Ortamlarının Korunması Direktifi) - Seveso II Direktifi (96/82/EC tehlikeli maddeler içeren büyük kazaların kontrolü Direktifi - AEEE Direktifi (2002/96/EC sayılı 27 Ocak 2003 tarihli Atık Elektrikli ve Elektronik Ekipman Hakkında Konsey Direktifi - Atık Yakma Direktifi (2000/76/AT sayılı Atık Yakma Direktifi) Düzenleyici Etki Analizi (DEA): Herhangi bir alanda bir yasal düzenlemenin hazırlanması aşamasında, muhtemel düzenleme seçeneklerinin doğurabileceği sonuçları, olumlu ve olumsuz etkileri ve maliyetleri öngören; böylece karar vericileri bilgilendirerek yasal düzenlemenin, amacına en uygun şekilde ve en az olumsuz etki ile hazırlanmasını veya yeni düzenlemenin olumsuz etkileri baskın olacaksa, mevcut düzenlemede hiçbir değişiklik yapılmamasına karar vermeyi sağlayan; somut verilerle desteklenen bir analiz sürecidir.

19. Sektörlere yönelik Sektörel Etki Analizi (SEA) yapılmalı • Sektörel Etki Analizleri, müzakere sürecinde Komisyon’dan belirli sektörlerde geçiş dönemlerinin ve geçici istisnaların talep edilebilmesi ve aynı zamanda AB düzenlemelerinin uyumlaştırılması ve hayata geçirilebilmesi için optimum tarihin belirlenmesi açısından çok önemli • Bakanlığın müzakere pozisyonunu güçlendirmesi ve Türkiye’nin rekabet gücünün zarar görmemesi açısından tüm sektörlerde SEA yapılması lazım • Ele Alınan 3 Sektör: • 2011-2030 YILLARI İÇİN TÜRKİYE’DE GEÇERLİ OLAN ÖMRÜNÜ TAMAMLAMIŞ ARAÇLAR DİREKTİFİ’NE İLİŞKİN SEKTÖREL ETKİ ANALİZİ (OTOMOTİV) • 2015-2030 YILLARI ARASINDAKİ DÖNEMDE UÇUCU ORGANİK BİLEŞİKLER DİREKTİFİ’NİN TÜRK DEKORATİF BOYA SEKTÖRÜ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ ; 2015-2030 YILLARI ARASINDAKİ DÖNEMDE UÇUCU ORGANİK BİLEŞİKLER DİREKTİFİ’NİN TÜRK SON KAT BOYA SEKTÖRÜ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİNE İLİŞKİN ETKİ DEĞERLENDİRMESİ (BOYA) • PİL VE AKÜLER DİREKTİFİ’NİN 2013-2030 DÖNEMİ İÇİN TÜRKİYE’DEKİ SEKTÖREL ETKİ ANALİZİ (AKÜ-PİL)

20. Aşamalar • Müzakere süreci içinde Birlik mevzuatının tamamen içselleştirilmesi beklenir. • Başlıklar ve başlıklara göre mevzuat belirlenecek • Mevzuat uyumu ve uygulamaların başlangıç tarihi belirlenecek • Başlıklara göre karşılanacak kriterler tanımlanacak • Başlıklarınkapatılmakoşulları belirlenecek • Başlıklara ilişkinmüzakereninKomisyon tarafındanaskıya alınmasıiçin koşullar belirlenecek • Başlıklara ilişkinmüzakereninKomisyon tarafındankesilmesiiçin koşullar belirlenecek • Müzakerenin sonlandırılmasıbütün başlıkların kapatılması ile mümkündür • Türkiye’nin kendisi için önem taşıyan sektörleri,ek sürelere ihtiyaç duyması, geçici muafiyet talebi, gerekli yatırımlar için kaynak sağlama ve süreçlerinin tespiti (Bu aşamada İşbirliği Anlaşmaları yapılıyor)

21. Tarama Toplantıları • Çevre ve Orman Bakanlığı; Ulusal Program ve AB Çevre Mevzuatı uyum çalışmalarından sorumlu kurumdur. • Çevre faslı tarama toplantıları 2006 yılında tamamlanmıştır. (Mayıs 2005 – 2006) 21

22. Çevre Faslı Tarama Sonu AB Raporu • Üye ülkelerin görüşü alındıktan sonra, Avrupa Konseyi tarafından onaylanmıştır. • Portekiz Dönem Başkanlığı’nın resmi mektubu ile 3 Ekim 2007 tarihinde Türkiye’ye son şekli iletilmiştir. • 2 adet Açılış Kriteriiçeriyordu 22

23. Açılış Kriterleri Müktesebatın uyumlaştırılmasına, uygulanmasına ve uygulamanın etkili hale getirilmesine ilişkin aşamaların ve zaman çizelgelerinin yer aldığı, kapsamlı birStratejinin hazırlanması. AT-Türkiye Ortaklık Konseyi’nin kararlarına uygun olarak, ilgili AB Çevre Mevzuatının uygulanmasına ilişkin yükümlülüklerin (Gümrük Birliği) yerine getirilmesi. 23

24. Açılış Kriterinin karşılanması için Bakanlığın koordinasyonunda ilgili kurum ve kuruluşların katkıları ile 69 adet AB Mevzuatı için 400 sayfalık Strateji Belgesi hazırlandı. Hazırlanan bu Strateji Belgesi; • Yatay Mevzuat, • Hava Kalitesi, • Atık Yönetimi, • Su Kalitesi, • Doğa Koruma • Endüstriyel Kirlilik Kontrolü ve Risk Yönetimi, • Kimyasallar Yönetimi, • Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar, • Gürültü Yönetimi

25. 2. Açılış Kriterinin karşılanması için • Gümrük Birliği kapsamındaki 5AB Çevre Mevzuatı olan; • Tehlikeli Kimyasallar Direktifi, • Deney Hayvanları Direktifi, • Ambalaj ve Ambalaj Atıkları Direktifi, • Petrol ve Motorin Kalitesine İlişkin Direktif, • Bazı Sıvı Yakıtların Kükürt İçeriğine İlişkin Direktif • için Uygulama Notları hazırlandı. 25

26. Yapılan Çalışmalar • Strateji Belgesi ve Uygulama Notları 30 Eylül 2009 tarihi itibariyle, Dışişleri Bakanlığınca Avrupa Komisyonu’na gönderildi. • Avrupa Komisyonu tarafından Açılış Kriterleri Değerlendirme Raporu hazırlanmış ve 9 Ekim 2009 tarihinde Avrupa Konseyi’ne sunuldu. 26

27. Yapılan Çalışmalar • Avrupa Konseyi’nde “Açılış Kriterleri Değerlendirme Raporu”nun onaylanmasının ardından, 12 Kasım 2009 tarihinde Türkiye İsveç Dönem Başkanlığı tarafından “Çevre Faslı Müzakere Pozisyon Belgesi”ni sunmaya davet edildi. • “Çevre Faslı Müzakere Pozisyon Belgesi” 13 Kasım 2009 tarihi itibarıyla İsveç Dönem Başkanlığı’na sunuldu. • İsveç Dönem Başkanlığı’nda, 21 Aralık 2009 tarihinde Brüksel’de gerçekleştirilen “Hükümetlerarası Katılım Konferansı”nda “27 No’lu Çevre Faslı”nın müzakerelere açılması resmen ilan edildi. 27

28. Kapanış Kriterleri Türkiye’nin “Müzakere Pozisyon Belgesi”ne karşılık olarak hazırlanan Avrupa Birliği’nin “Ortak Müzakere Pozisyon Belgesi”nde, “Çevre Faslı”nın geçici olarak müzakerelere kapatılabilmesi için 6 adet “Kapanış Kriteri belirlendi. 28

29. 6 Kapanış Kriteri • Avrupa Birliği’nin yatay ve çerçeve çevre müktesebatını kabul etmesi, • Türkiye’nin Avrupa Birliği’nin su kalitesi çevre müktesebatını kabul ederek ilerleme sağlaması, • Endüstriyel kirlilik ve risk yönetimi çevre müktesebatını kabul etmesi, • Doğa koruma ve atıkyönetimini de içerecek şekilde, geri kalan sektörlerde müktesebata uyumu sürdürmesi ve katılım tarihinde Avrupa Birliği yükümlülüklerine ilişkin tamamen hazır olduğunu göstermesi, • Denetim hizmetlerini de içerecek şekilde idarikapasiteyi ve koordinasyonu geliştirmeye devam etmesi ve hazır hale getirmesi ve • Ek Protokolyükümlülüklerini yerine getirmesi (Aralık 2006 tarihli Konsey Kararı: Türkiye’nin Güney Kıbrıs Rum Yönetimine yönelik kısıtlamaları ile bağlantılı sekiz fasılda müzakerelerin açılmamasını ve Ortaklık Anlaşmasına Ek Protokolün Türkiye tarafından tamamen uygulandığı Komisyon tarafından teyit edilinceye kadar hiçbir faslın geçici olarak kapatılmamasını öngörmektedir.)

30. Çevre Faslı bize kaça mal olacak? Faslın kapanması için (müktesebat uyumu) 2007-2023 yılları arasında 58,5 milyar Euro yatırıma ihtiyaç var (UÇES temelli Müsteşar düzeyi beyan, 2010) • Bu ne kadar doğru? • Tüm ülkeyi kapsayan derinlemesine bir etki analizi henüz yok • Mevzuat uygulandığında bu Türkiye'ye kaça mal olacak henüz belli değil • Maliyet etki analizinin mutlaka yapılması gerekiyor (IPA Fonu kullanılabilir, 10-15 milyon Euro gibi bir ölçü analizi yaptırmak için)

31. KATILIM ÖNCESİ MALİ YARDIM ARACI (IPA) I. DÖNEM 2007 - 2013 “Çevre”nin Yeri

32. IPA Programı(IPA-Instrument for Pre-Accession Assistance/Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı) AB Komisyonu;, Avrupa Birliği'nin aday ve potansiyel aday ülkelere gerçekleştireceği dış kaynaklı mali yardımların etkinliğini artırmak amacıyla, • PHARE (Poland and Hungary: Action for the Restructuring of Economy), • ISPA (Instrument for Structural Policies for Pre-Accession), • SAPARD (Special Accession Programme for Agriculture and Rural Development), • CARDS (Community Assistance for Reconstruction, Development and Stabilisation), • Türkiye için Katılım Öncesi Mali Yardım Programlarını IPA olarak tek bir mali araç altında topladı (2007-2013 mali dönem için) IPA 2011-2013 Çok Yıllı Endikatif Planlama Belgesi (Öncelik: temel haklar ve hukukun üstünlüğü, kamu yönetiminde yapılacak reformlar, rekabet edebilirlik, çevre, ulaştırma, enerji, sosyal kalkınma ve tarım ve kırsal kalkınma)

33. IPA Programın Bileşenleri • Kurumsal Kapasite Geliştirme (Institution Building) • Bölgesel ve Sınır Ötesi İşbirliği (Regional and Cross-Border Co-operation) • Bölgesel Kalkınma (Regional Development) • İnsan Kaynaklarının Gelişimi (Human Resources Development) • Kırsal Kalkınma (Rural Development).

34. IPA Bölgesel Kalkınma • Ulaşım Altyapısı • Çevresel Önlemler; atık yönetimi, su kaynakları, kentsel atıksu yönetimi ve hava kalitesi ile ilgili alanlar • Enerji altyapısı, yenilenebilir enerji ve enerji verimliliğinin artırılması • Endüstri bölgelerinin yeniden yapılandırılması (kirlenmiş alanların ve arazilerin rehabilitasyonu dahil) • KOBİ’lerin desteklenmesi • Eğitim ve sağlık sektörleri özelinde sosyal altyapının güçlendirilmesi

35. IPA İnsan Kaynaklarını Geliştirme • Avrupa İstihdam Stratejisi ve yenilenen Lizbon Stratejisi önceliklerinin dikkate alınması • STK’ların etkinliğinin ve kurumsal kapasitelerinin güçlendirilmesi

36. IPA Çevre, Türkiye • Çevre alt yapı projelerine 2007 – 2009 yılları için IPA kapsamında AB desteği, Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından hazırlanan Çevre Operasyonel Programı (OP) çerçevesinde sürdürülmektedir. • Çevre Operasyonel Programı’nın nihai faydalanıcıları; Çevre ve Orman Bakanlığı, belediyeler, bölgesel birlikler, su temini ve kanalizasyon kuruluşları ve sivil toplum örgütleridir. • Çevre OP çerçevesinde, ülke çapında çevre altyapı ihtiyaçlarının belirlenmesi amacıyla ilk başta nüfusu 50.000’in üstündeki tüm belediyeler hedef alınmıştır. • Türkiye için IPA 1. dönem (2007-2009) çevre sektörü desteği 205 milyon Euro, 2. dönem (2010-2013) çevre sektörü desteği ise 400 milyon Euro olarak belirlenmiş olup, toplamda 605 milyon Euro’dur.

37. IPA Çevre, Türkiye

38. Türkiye’de IPA Bölgesel Kalkınma Bileşeninde Yeralan Operasyonel Programların Bütçeleri (2007 – 2010)

40. Çevre Operasyonel Programı (2007-2009)  • AB tarafından IPA kapsamında çevre altyapı projelerine sağlanacak finansman kaynaklarının çerçevesini belirleyen planlama belgesi • Program Avrupa Komisyonu tarafından oluşturulan ve 2007-2009 dönemini kapsayan Çok Yıllı Gösterge Planlama Belgesi (MIPD) ile uyumlu olarak, DPT tarafından, 2007-2013 dönemi için Avrupa Birliği kaynaklarından yararlanmak üzere hazırlanan Ulusal Stratejik Çerçeve Belgesi'nde (Ekim 2007)  yer alan dört 4 Operasyonel Programdan biri. (Diğer 3 OP: Bölgesel Rekabet Edebilirlik, Ulaştırma ve İnsan kaynaklarının Geliştirilmesi) • Program; Avrupa Komisyonu tarafından onaylanacak ve ülke için çevre sektöründeki öncelikleri belirten ve orta vadeli önlemleri içeren bir belge olarak da tanımlanmakta • İlk dönemde: 131 öncelikli proje ve 3 sektör (2006, ÇOB IPA Koordinasyon ve Uygulama Merkezi) • 61 atık su projesi • 52 katı atık projesi • 18 içme suyu projesi

41. IPA Kriterleri 41 % 85’e kadar Hibe : “Funding Gap Analysis” % 40’a kadar ÇOB Hibesi (Bakiye üzerinden) İller Bankası Kredi imkanı (15 yıl % 6) Fizibilite : AB Direktiflerinde tanımlanan Maliyet - Fayda Analizi ÇED : Halkın Katılımının önemi Kamulaştırma / arazi sahipliği sorunu olmamalı PRAG ve FIDIC Kuralları İzleme: Sözleşmeye uygun yapılmayan ya da işletilmeyen tesislerin finansmanı geri istenebiliyor.

42. KATILIM ÖNCESİ MALİ YARDIM ARACI (IPA) II. DÖNEM 2014 - 2020

43. Kaynak hem aday hem de potansiyel aday ülkeler için. • AB Komisyonu II. Döneme ilişkin yol haritası ve çalışma takvimini Ocak 2013’de aday ülkeler ile paylaştı. • IPA Bölgesel Bileşeni altında faaliyet gösteren Çevre Operasyonel Programı’nın yürütülmesinden Çevre ve Şehircilik Bakanlığı sorumlu (ÇŞB, AB Yatırımları Dairesi) • AB Bakanlığı Koordinesinde yeni Çevre Operasyonel Programı çalışmaları başladı.

44. Tek kaynak IPA mı? • IPA hibe, kredilerden ayrı düşünmek lazım • IPA’yı kapasite geliştirme ve kurumsallaşma için gibi algılamak lazım • Esas uyum kredilerle, hibelerle değil. (Hibeler sadece öncü) • Uyum için daha sonra gelecek asıl kaynakların hepsi kredi (diğer ülkeler aynı yoldan geçti). • IPA'nın yol göstericiliği ile büyük ölçekli krediler almak mümkün • Temel kredi kaynakları (AB'nin kendi kredi kaynakları + diğer uluslararası finans kuruluşları): • Avrupa Yatırım Bankası • Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) • Avrupa Konseyi'nin Kalkınma Bankası • Dünya Bankası. Ayrıca: Artı, gelişmiş AB ülkelerinin adaylara sundukları kaynak, uzmanlık vb desteği: Alman KfW, Japon Development Agency (JIBIC), İsveçli SIDA, Hollandalı MATRA, Fransız AFD vb.

45. Örnek: Avrupa Yatırım BankasıAB’nin uzun vadeli finansman kuruluşu 40 yıldır Türkiye’de (1965 …) Türkiye’ye yaklaşık 10 milyar Euro yatırım yaptı Avrupa Yatırım Fonu (AYF) Mülkiyet yapısı: • AYB: % 63,6) + Avrupa Komisyonu: % 27,4+ 31 banka ve finans kuruluşu: % 9. • Türkiye Sınai Kalkınma Bankası (TSKB) Eylül 2006’dan beri AYF’nin hissedarı. Bugüne kadar: • Çevre altyapı, ulaştırma, Ar-Ge, enerji Yeni talepler: • Atıksu • Su Yönetimi (su dağıtım sistemleri, sulama programları) • Taşkın Riski Yönetimi • İklim Değişikliğine Uyum

46. IPA’dan Çıkarılan Dersler 46 • Sorunların önceden bilinmesi • Arazi geçişleri, kamulaştırma ve izinler • Çevresel etkiler • Uygun teknoloji, proje • İşletme maliyetleri düşük olmalı, teknolojilerin sürdürülebilirliği için önemi • IPA yatırımları gerçekte daha az maliyetle gerçekleşebilir (Bingöl belediyesi örneği) • Belediyelerin kapasite gelişimlerinin desteklenmesi • Hedeflerin iyi belirlenmesi (Erzincan su kaçakları örneği) • Yerele uygun çözümler (Hurda Merkezi-Kuşadası) • Dış finansmanlı işlerin maliyet ve uygulama süreleri uzayabiliyor • Çamur bertarafı için net çözüm üretmek gerekiyor

47. Fiili Uyum Süreci Zorlukları • Bakanlıkların yeniden dizaynı başlı başına sorun • Kurumlar arasında işbirliği/koordinasyon hala zayıf • Yereldüzeyde çevre yönetimi uygulamada henüz oluşturulmadı Fiilî olarak sadece ihracatçıların uyumu gerçekleşiyor • Türkiye sanayisini bu kadar maliyetin altına sokmalı mı? (Sanayi batar mı?) • Çevre kaygısı gelişmiş olsa da siyasetçiler, sanayiciler için ciddi yükler bunlar (Siyasi bakış) • Kamu ve özel sektör işbirliği henüz tesis edilmesi • Çevreye ayrılan ulusalfinansmanın yetersizliği • Uzun vadede yeni bir kalkınma modeli benimsemek lazım (Artık eskisi gibi emek yoğun bir sanayi yok. Şimdilik Türkiye'de emeği çeken inşaat ve altyapı, ve bunun bir sınırı var.Türkiye elindeki dev iş gücünü uzun vadede sanayide istihdam edemez. Ancak tarımda eder, O zaman doğayı da koruyarak tarım sektöründe verimlilik öne çıkmalı) • Süreçte şeffaf değiliz

48. Müzakereyi Zora Koşacak Temel Hususlar • Etkin çevre finansman yapısının olmaması • Karşılaştırılamayan, yetersiz, öncelikli ve güvenilir olmayan veri tabanı • Uygulama ve yaptırımın ülke genelinde eşit gerçekleşmemesi • Çevre kurumsal yapısını güçlendirme ihtiyacı • Çevre mevzuatının diğer sektörlerle entegrasyon sorunu • AB mali yardımlarının kısıtlı olması • AB’nin dinamik yapısı, sürekli gelişen mevzuat • Uzman yetersizliği

49. Gerçekler • Müzakere; Direktifleri kabul etmek ya da etmemek değil, onların ne kadar zamanda kabul edileceğini, ne kadara mal olacağını, bunun kaynağının nereden bulunacağını müzakere etmek • Hiç bir hükümet, çevreyi korumak için rekabet gücünden vazgeçmez. Ekonomik büyüme fırsatlarını çevre değerlerini korumak amaçlı tepmez (İD Kopenhag, Cancun, Durban Zirveleri örneği) • Avrupalılar "sizin iyiliğiniz için“ diyor “uzun vadede çevresel değerleriniz çok zarar görecek“ diyor, doğru ama; • Üyeliğin ve sürecin net olmaması önemli bir engel.(Örnek: “Sosyal Politika ve İstihdam Faslı”, Hükümet, ne kendini, ne de özel sektörü ikna edebildi yapılması gereken işlere). Üyelik perspektifi süreci açık olursa 'çevresel bedel‘ ödenir (özel sektör, kamu ve toplum bir arada)

50. Fırsatlar • Çevre toplumsal bir fasıl • Sahiplenmeyi sağlamak için Çevre Faslı müzakeresinin açılması • Sanayicilerin Faslın müzakerelerine dahil olarak hem içeriğini sahiplenebilirler ve müzakerelerde söz sahibi olabilirler • İlla üye olmak gerekmez, süreçte kazanılanlar olmalı (Örnek: Tarım Faslı ne zaman açılacak belli değil, ama tavuk ihracatçıları gıda güvenliği mevzuatını bire bir uyguluyor, yoksa Avrupa'ya beyaz et ihraç edemezler) • Türkiye yeni bir kalkınma modeli arayışında olacaksa, burada çevre iskelet. - düşük karbon ekonomisi modeli gibi, yeşil ekonomi gibi • Sürdürülebilir tarım ve kırsal kalkınma politikaları burada çok önemli (hayvancılık, organik tarım vb.) • Yenilenebilir enerji pazarı • Dış Pazarda rekabet için vergi ve teşvik tedbirleri alabiliriz (Çevre sınır değerlerine uyum konusunda çalışma yapmayan ülkelere karşı rekabet edebilmek için)