Lang zullen ze begrijpend lezen – impulsproject 2018-19

1. Lang zullen ze begrijpend lezen – impulsproject 2018-19

2. Even voorstellen • Greet Vanderheyden en Pieter Verstraeten • UCLL impulsproject Lang zullen ze begrijpend lezen • 1 jaar: 2018-2019 • Doel: • De didactiek rond begrijpend lezen in het vijfde en zesde leerjaar ondersteunen. • Recente wetenschappelijke inzichten rond begrijpend lezen vertalen naar de klaspraktijk. • Aantrekkelijk en effectief lesmateriaal ontwikkelen en verzamelen van tips om leraren te begeleiden en te inspireren.

3. Het probleem • PIRLS 2016: Vlaamse kinderen (4delj) scoren slecht op vlak van begrijpend lezen in vergelijking met andere landen en zijn er sterk op achteruitgegaan sinds 2006. • Enkele mogelijke oorzaken: (Tielemans e.a. 2017, Vernooy 2015) • Dalende leescultuur (boek voor plezier lezen na school: van 48% naar 36%) • Te weinig lestijd voor begrijpend lezen (9% t.o.v. totale onderwijstijd) • Te weinig vakspecifieke expertise en ondersteuning van leraren (bijscholing, vakdidactisch onderzoek, vakexperten) • Verkeerd inzetten van leesstrategieën • Verkeerde keuze van teksten • Minder begrijpend lezen in andere vakken (WO?)

4. Een kleine enquête   (42 ingevulde exemplaren, stagescholen tweedejaars) • Hoeveel tijd besteden lkr aan begrijpend lezen? Tussen 10-20% van de taallessen: 9/42 Is dat genoeg?   7/9 lkr zeggen nee  Tussen 20-30% van de taallessen: 15/42 Is dat genoeg?   9/15 lkr zeggen nee,                           4/15 ja als je aanvult met andere vakken  Tussen 30-40% : 11/42 Is dat genoeg:  5/11 zeggen nee 

5. Een kleine enquête Welke leesstrategieën worden ingezet? (opsomming in dalende volgorde, resultaten dicht tegen elkaar) - samenvatten of navertellen  - uitdiepen van nieuwe woorden - activeren van de voorkennis - gericht vragen stellen  - voorspellend lezen  Welke leesstrategieën worden het meest effectief bevonden? - samenvatten of navertellen  - gericht vragen stellen

6. Leesstrategieën • Al enkele jaren wordt er voor begrijpend lezen vooral ingezet op volgende leesstrategieën: • voorspellend lezen • activeren van de voorkennis • visualiseren • gericht vragen stellen tijdens het lezen • het uitdiepen van nieuwe woorden • afleidingen maken • samenvatten of navertellen • herlezen • monitoren

7. Leesstrategieën: aandachtspunten • Belang van meting van effectiviteit: bepaalde strategieën zijn doeltreffender dan andere. • Kennis over wat strategieën zijn en hoe ze optimaal kunnen worden ingezet in de praktijk is vaak beperkt. • Probleem van transfer: de uiteindelijke bedoeling is dat lln strategieën zelfstandig kunnen inzetten, ook in andere contexten dan de les begrijpend lezen. • Steeds meer kritiek op eenzijdige focus op strategieën • Strategieën worden een doel op zich (Vernooy 2015) • Veel onduidelijkheden over hoe strategieën moeten worden aangeleerd • Er worden vraagtekens geplaatst bij de effectiviteit (Moelands e.a. 2007)

8. Samenvattend: wat zijn ineffectieve praktijken? • Te weinig tijd aan begrijpend lezen besteden • Geen leesdoel stellen • Leerlingen niet leren hun lezen te monitoren/sturen/controleren • Leerlingen te veel individueel en zelfstandig laten werken • Geen feedback geven op het omgaan met teksten • Niet met de leerlingen praten over de inhoud van de tekst • Geen kennis van tekststructuren bijbrengen • Eenzijdig richten op leesstrategieën • Te makkelijke teksten gebruiken

9. Wat zijn effectieve praktijken? • Meer tijd aan begrijpend lezen besteden • Werken vanuit een leesdoel en ook combineren met schrijven/luisteren • Leerlingen leren hun lezen te monitoren/sturen/controleren • Begeleidende ondersteuning / feedback bieden • Tekst vaak laten herlezen, want leidt tot beter leesbegrip • Voldoende praten/discussiëren over de inhoud van de tekst(met daarbij interactie lkr–lln, lln–lln) • Aandacht besteden aan de tekststructuur • Werken met tekstgerichte vragen - De tekst centraal stellen i.p.v. leesstrategieën • Gebruik maken van uitdagende, complexe, goed geschreven teksten (met verbindingswoorden) • Werken aan motivatie en leesplezier

10. Recente alternatieve benadering: close reading • Verschuiving van de strategie naar de tekst (en niet de beleving van de kinderen). • Keuze voor rijke, complexe en moeilijke teksten, die de leerlingen stimuleren. • Belang van herhaald lezen: leerlingen lezen de tekst verschillende keren en komen stapsgewijs tot een dieper inzicht in de tekst. • Werken met tekstgerichte vragen, die o.m. ook ingaan op tekststructuur, bedoeling van de schrijver, enz. • Veel interactie rond teksten (leraar-ll. én ll.-ll.) • Belangrijke strategieën: aantekeningen maken, vragen formuleren, afleidingen maken.

11. De gekozen teksten: uit 'Lampje'  - Schrijfster Annet Schaap - Meermaals bekroond - Een moeilijke, complexe tekst: figuurlijk taalgebruik, geavanceerde woordenschat, complexe personages, verschillende perspectieven, vermenging realiteit en fantasie, meerdere betekenislagen - Een langere tekst (<> de fragmentatie in vele schoolboeken)

12. Samenwerking met het werkveld • Inventarisatie van de noden, concrete ervaringen, enz.  via vragenlijst  • Samen materiaal ontwikkelen via de methodiek van de lessonstudy :  enkele mentoren uit eerste testfase dachten mee  • Uittesten van materiaal in verschillende scholen en kritisch evalueren

13. Stand van zaken?   - Vier lessen (60-75 min)  zijn klaar in testfase.  -  Uitgetest door enkele mentoren in eerste testronde -  nu: uittesten in derdegraadklassen in tweede testronde                          Geïnteresseerd? Geef ons een seintje.  greet.vanderheyden@ucll.be pieter.verstraeten@ucll.be

14. Oproep voor PWO-project  begrijpend lezen volgend jaar ( tweejarig project) Projectleider: Kristien Coussement Heel wat lagere scholen stapten reeds in het project. Aanleggen van een reservelijst       Zijn er nog scholen die willen meewerken?        Laat je naam achter.