2 Kasım 20 10

1. YBS 431Veri Akış Diyagramlarının Kullanımı (chapter 7) 2 Kasım 2010

2. Konular • Veri Akış Diyagramı (VAD) Sembolleri • VAD Seviyeleri • VAD Oluşturma • Fiziksel ve Mantıksal VAD • Olaya Dayalı Modelleme • Use Case ve VAD • Bölümleme

3. Veri Akış Diyagramları (VAD) • Veriye dayalı sistemlerin analizinde kullanılan temel metodlardan biri • Sistemin altında yatan mantığı ortaya çıkartmak için kullanılır • Sistem analistinin, örgüt içinde veri akışının grafiksel gösterimini oluşturmasına imkan verir

4. VAD Yaklaşımının Avantajları Veri akışının sözel olarak açıklanmasına kıyasla önemli üstünlükler sunar: • Teknik uygulamaya çok erken geçilmesi zorunluluğunu ortadan kaldırır • Sistem ve alt sistemler arası bağıntıların anlaşılmasına yarar • Mevcut sistemle ilgili bilgilerin kullanıcılara anlatılmasına imkan verir (iletişim aracı) • Öngörülen sistemin analizi yapılabilir

5. Temel Semboller Dört temel sembol: • Veri kaynağı veya varış noktası olan sistem dışı varlıklar için gölgeli kare • Bir noktadan diğerine veri akışı için oklar • Veri işleyen prosesler için köşeleri yuvarlatılmış dikdörtgen • Veri deposu için ucu açık dikdörtgen

6. Temel Semboller

7. Müşteri Dış Varlıklar • İncelenen sistemin dışında yer alan örgütler veya kişileri simgeler • Veri ve bilginin ilk kaynağını veya alıcısını temsil eder • Varlığı tanımlayan bir isim ile adlandırılır

8. Dış Varlıklar (devam) • Dış varlıklara örnekler: • Bir kişi, örnek:MÜŞTERİveyaÖĞRENCİ. • Bir şirket veya örgüt, örnek: BANKAveyaTEDARİKÇİ. • Örgüt içi bir birim, örnek:SATIŞ DEPARTMANI. • Bir diğer sistem veya alt sistem, örnek:STOK KONTROL SİSTEMİ.

9. 1 2 MüşteriSorgulamaAlt Sistemi YeniMüşteri Ekleme Prosesler (İşlemler) • Aşağıdakileri temsil edebilir: • Bütün bir sistem • Alt sistem • Yapılan bir iş, faaliyet

10. MüşteriKütüğü D1 Veri Depoları • Veriyi tanımlayan bir isim ile adlandırılır • D1, D2, D3 gibi referans kısaltmaları ile işaretlenir • Depolanan herhangi bir veriyi gösterebilir: • Bilgisayar dosyası veya veri tabanı • İşlem dosyası • Tablolar • Elle tutulan kayıtlar

11. Yeni Müşteri Müşteri Kaydı Veri Akışı • Veri akışı; sistemde, kişi, yer veya herhangi bir varlıkla ilgili veri hareketini gösterir • Sistemde hareket eden veriyi tanımlayan şekilde isimlendirilir ve okun altına yazılır • Ok uçu veri akış yönünü gösterir • Bir işlem aynı tablo veya dosyadan hem veri okuyor hem de o veriyi güncelliyor/ değiştiriyorsa iki yönlü ok kullanılır

12. Veri Akış Diyagramının Oluşturulması • Tüm dış varlıkları ve bunlarla sistem arasındaki veri akışlarını da gösteren bağlam düzeyi VAD’nı oluştur • Bağlam düzeyindeki işlemi inceleyerek ana faaliyetler için düzey 0 diyagramını oluştur • Dış varlıklar ve ana veri depolarını dahil et • Düzey 0 diyagramındaki her karmaşık işlem için alt diyagramları oluştur

13. Veri Akış Diyagramının Oluşturulması Ayrıntılı VAD oluşturmak için: • İş aktivitelerinin bir listesi oluşturulur • Dış varlıklardan kaynaklanan veri akışlarına ne olduğu analiz edilir • Dış varlıklara gönderilecek çıktı verilerini oluşturmak için ne yapılması gerektiği analiz edilir

14. Veri Akış Diyagramının Oluşturulması Ayrıntılı VAD oluşturmak için: (devam) • Veri deposundan içeri/dışarı doğru olan veri akışları incelenir • İyi tanımlanmış işlemler, veri gereksinimi ve üretilen bilginin yapısı açısından incelenir • Yeterince açık olmayan alanlar tespit edilir ve araştırılır.

15. Veri Akış Diyagramı Düzeyleri • VAD katmanlar halinde düzenlenir • En üst seviyede Bağlam Düzeyi VAD • Her işlem daha alt seviyede ayrıntılandırılabilir • Alt seviye diyagram, numarasını üst işlemin numarasından alır • Alt diyagram oluşturmayan işlemler ilkel işlemler olarak adlandırılır.

16. Bağlam Düzeyi Veri Akış Diyagramı • Tüm sistemi temsil eden tek bir işlem içerir • Bu işlem için işlem numarası sıfırdır • Tüm dış varlıklar ve bunların içeri/dışarı doğru veri akışları gösterilir • Bağlam düzeyi VAD’nda veri depoları yer almaz

17. VAD Düzeyleri

18. VAD Düzeyleri

19. Düzey 0 • Bağlam düzeyi diyagramın ayrıntılandırılması ile oluşturulur • En fazla 7 ile 9 adet işlem(proses) içerir • İşlemler tamsayı ile numaralandırılır • Ana veri depoları ve tüm dış varlıklar düzey 0 diyagramında gösterilir.

20. Alt Diyagramlar • Düzey 0 diyagramındaki her işlem alt diyagramları oluşturmak üzere ayrıntılandırılabilir • Benzer şekilde alt diyagramlardaki işlemlerin de alt diyagramları olabilir • Diyagram 0’ın altındaki her alt diyagram üst işlemin numarasını alır • (örneğin: 3 nolu işlem Diyagram 3’ü oluşturur)

21. 3.2 5.2.7 Alt Diyagramlar(devam) İndirimOranıHesapla MüşteriGüncelle • Her işlem, üst diyagram numarasından sonra gelen nokta işareti ve benzersiz bir alt işlem numarası ile numaralandırılır • Örnekler: • İşlem 3.2, Diyagram 3’de bulunur ve 3 nolu işlemin alt işlemidir. • İşlem 5.2.7, Diyagram 5.2’de bulunur ve 5.2 nolu işlemin alt işlemidir. • Diyagram 3’de yer alan işlemler 3.1, 3.2, 3.3 vb. şeklinde numaralandırılır.

22. Alt Diyagramlar(devam) • Genellikle diyagram 0’ın altında bulunan alt diyagramlarda dış varlıklar gösterilmez • Eğer üst diyagram bir veri deposuna bağlantı içeriyorsa alt diyagram da bu veri deposunu içerebilir.

23. Alt Diyagramlar(devam) • Alt seviye diyagramlar üst seviye diyagramda gözükmeyen veri depolarını içerebilir, örneğin: • Veri tablosu içeren bir dosya (vergi oranları tablosu, amortisman tablosu, vb.) • Alt diyagramdaki iki işlemi birbirine bağlayan bir dosya. • Küçük ve daha önemsiz veri akışları (hata verisi vb.) alt diyagrama dahil edilebilir

24. Alt Diyagramlar(devam) • Arabirim veri akışı: üst diyagramdaki veri akışına uygun olarak alt diyagrama girdi veya çıktı oluşturan veriler • Alt diyagram oluşturmayan işlemler ilkel işlemler olarak adlandırılır • Bu tür işlemler için işlemin mantığı yazılı olarak kaydedilir.

25. VAD Hataları • Veri akış diyagramı oluştururken aşağıdaki hataların yapılmamasına dikkat etmek gerekir: • Sadece girdi veya çıktı oluşturan veri akışına sahip işlemler bulunmamalıdır.

26. VAD Hataları (devam) • Doğrudan birbirine bağlı (aralarında veri akışı olan) veri depoları veya dış varlıklar bulunamaz.

27. VAD Hataları (devam) • Yanlış etiketlenmiş veri akışı veya varlıklar • Örneğin: • Etiket içermeyen veri akışları veya nesneler • Fiil ile adlandırılan veri akışları • Çok fazla sayıda işlem içeren veri akış diyagramı • Tavsiye edilen en fazla işlem sayısı 9

28. VAD Hataları (devam) • Veri akışı içermeyen veri akış diyagramları • Üst işlem ve alt diyagram arasında dengesiz ayrıştırma • Üst işlemdeki veri giriş ve çıkışları alt diyagramda da yer almalıdır.

30. Mantıksal VAD • Sistemde ne olduğunu (hangi faaliyetlerin yapıldığını) gösterir. Bir sistemin nasıl işlediğini veya işlerin kimler/hangi alt sistemler tarafından yapıldığı bilgisini içermez. • Kullanılan/uygulanan sistemden bağımsız olarak yapılan işlemleri içerir.

31. VAD Aşamaları VAD geliştirilirken kullanılan aşamalar: • Sistemin mantıksal VAD’nın oluşturulması • Mevcut sistemde bulunmayan ve yeni sistemde mutlaka yer alması gereken veri akışı ve işlemlerin dahil edilmesi • Yeni sistem için fiziksel veri akış diyagramının üretilmesi

32. VAD Aşamaları

33. Mantıksal VADAvantajlar • Kullanıcılar ile daha iyi iletişim • Tasarım sistemin işleme mantığı üzerine kurulu olduğundan daha tutarlıdır • Sistemin sistem analisti tarafından daha iyi anlaşılması • Sistemin daha esnek ve kolay düzeltilebilir olması • Artıklığın önlenmesi

34. Fiziksel Veri Akış Diyagramı • Çeşitli faaliyetlerin nasıl ve kimler tarafından yapıldığını gösterir. • Bu amaçla aşağıdakileri içerir: • Hangi işlemlerin elle, hangilerinin otomatik olarak yapıldığını açıklar • İşlemler daha ayrıntılı açıklanır • İşlemleri öncelik(yapılma) sırasına göre sıralandırır

35. Fiziksel VAD Fiziksel VAD içeriği (devam): • Geçici veri depoları ve işlem doyaları • Sistemde kullanılacak gerçek dosya ve kütük isimleri • Sistemin doğruluğu ve tam olmasını sağlamak üzere kullanılan kontroller

36. CRUD • Fiziksel VAD veri ekleme, okuma, güncelleme ve silme işlemlerini içerir • Create, Read, Update, Delete • CRUD matrisi, ana kütük kayıtlarında hangi işlem veya programların ekleme, silme, değişiklik ve okuma yaptığını gösterir.

38. İşlem Dosyaları/Kütükleri • Çeşitli zamanlarda gerçekleştirilen işlemleri birbirine bağlamak için ana veya geçici işlem dosyaları/kütükleri ve tabloları kullanılır • Veri üreten ve kullanan işlemler arasında veriyi depolamak için kullanılır

39. Tetikleme ve Olaylar • Dış varlıktan kaynaklanan veriler eğer bir işlem yapılma sürecini başlatıyorsa tetikleyici olarak adlandırılır • Sistemin birşey yapmasını gerektiren olaylar • Veri akış parçalarını oluşturmakta kullanılan bir yaklaşım bu tür olayları inceleyerek bunları olay tablosuna kaydetmektir

40. Olay Tabloları • Her olayı ve bu olay tarafından kullanılan ve üretilen verileri analiz ederek oluşturulan olay tablosu veri akış diyagramı oluşturulmasında kullanılır • Olay tablosundaki her satır benzersiz bir faaliyeti gösterir ve VAD üzerinde tek bir işlemi oluşturur

41. Use Case ve VAD • VAD geliştirmede kullanılan bir diğer yaklaşım • Kullanıcı faaliyetleri için gerekli olan işlemler, girdi, çıktı ve veri depolarını elde etmeye yarayan bir çerçeve oluşturur. Bu şekilde elde edilen bulgular ile VAD oluşturulur. • Bir görevin yerine getirilmesi için gerçekleştirilen adımları gösterir.

42. Use Case Use case’in başlıca bölümleri: • Use case ismi • Tanım • Tetikleyici • Tetikleyici tipi • Girdi ismi ve kaynağı • Çıktı ismi ve varış noktası • Uygulanan adımlar • Her adımın gerektirdiği veriler

43. Bölümleme • Veri akış diyagramının analiz edilerek bir seri manuel prosedür ve bilgisayar programının üretilmesi • Her bilgisayar programı veya manuel prosedür kapsamında yer alan işlem grubu etrafına çizilen noktalı çizgi ile gösterilir

45. Neden Bölümleme? • VAD’ın bölümlere ayrılarak farklı bilgisayar programlarına dönüştürülmesinin nedenleri: • Farklı kullanıcı grupları farklı programlar kullanmalıdır • Farklı zamanlarda yürütülen işlemler farklı programlar içinde yer almalıdır • Güvenlik amacıyla işlemlerin farklı programlara bölünmesi gerekir

46. Neden Bölümleme? (devam) • Benzer işlemler aynı program içerisinde bir arada bulunabilir • Verimlilik amacıyla birkaç toplu işlem aynı programda bir arada yer alabilir • Veri tutarlılığını sağlamak için birkaç proses aynı program veya iş akışı içinde yer alabilir

47. Web Sitelerinin Bölümlenmesi Web siteleri sayfalara bölümlenmiştir: • İşlem hızı artar • Sayfa bakımı daha kolaydır • Farklı verilerin okunması için farklı sayfalar kullanılır • Güvenlik için bölümleme: güvenlik gerektiren sayfalar diğer sayfalardan farlı olarak güvenli protokol üzerinden çalışır

48. VAD Kullanarak İletişim Veri akış diyagramları birkaç farklı amaç için kullanılabilir: • Veri gereksinimini tespit etmek için çok ayrıntılı olmayan VAD’lar kullanılır • İletişimi etkin yapabilmek için anlamlı etiketler kullanılmalıdır