PEDAGOGIKA POZYTYWISTYCZNA

1. PEDAGOGIKA POZYTYWISTYCZNA

2. POZYTYWIZM Pojęcie wieloznaczne Filozofia: dążenie dostworzenia programunaukowej filozofii inaukowego światopoglądu Koncepcja pedagogiki jako dyscypliny naukowej Służy do opisania stylu myślenia o edukacji i oświacie w ramach „filozofii pozytywnej” Nowa forma myślenia o edukacji- NAUKOWE obok potocznego i filozoficznego

3. ORIENTACJA POZYTYWISTYCZNA • Wiedza najbardziej godna zaufania - wiedza wytwarzana przez nauki szczegółowe i posługujące się metodologią badań empirycznych. • Ponieważ oprócz opisywania rzeczywistości wiedza ta pozwala prognozować wydarzenia, procesy, stany, które muszą / mogą się pojawić. • Ujawniła się w całym obszarze nauki • Istotą: przesunięcie w sferze wartości związanych z ludzkim poznaniem  osłabienie autotelicznej wartości poszukiwania prawdy (takiej, która jest celem samym w sobie) na rzecz wytwarzania wiedzy przydatnej w rozwiązywaniu konkretnych problemów.

4. ORIENTACJA POZYTYWISTYCZNA W PEDAGOGICE Dążenie do wytwarzania wiedzy pewnej o rzeczywistości edukacyjnej i oświatowej, która będzie przydatna do przewidywania tego co się wydarzy  wiedza umożliwiająca skuteczne (racjonalne) projektowanie działań  pozwalająca w sposób pewny przewidywać zachowanie ludzi

5. Postulat bezpośredniego związku z praktyką • METODOLOGIA EMPIRYCZNA przedmiot badań ograniczony do „faktów” poddających się pomiarowi empirycznemu • Wyznacza granice problematyce badawczej – marginalizuje problemy o charakterze dyskursywnym (oparte na wnioskowaniu z przyjętych przesłanek, wymianie poglądów, dyskusji) • Redukcja pedagogiki do wytwarzania „wiedzy pozytywnej”  dzieło „użyteczności społecznej”

6. Podstawowe tezy filozofii pozytywnej • Jej cechą jest koncentracja na problemach epistemologicznych (zajmujących się istotą poznania, badaniem procesów poznawczych) • Poznanie naukowe – najbardziej wartościowy rodzaj oswajania świata na drodze poznawczej • Wartość poznania naukowego zapewnia stosowanie tzw. „twardej metodologii” badań empirycznych. • Najlepsze wzory badań  nauki przyrodnicze szczególnie fizyka • Dzięki tej metodologii – nauki szczegółowe są w stanie wytwarzać „wiedzę pozytywną”, przedmiotem badań – „nagie fakty” – poddane pomiarowi i empirycznej weryfikacji prowadzą do zwerbalizowania twierdzeń o wysokim poziomie generalizacji (uogólnienia)  co pozwala na dość precyzyjne przewidywanie mających nastąpić zdarzeń.

7. Cd • Jeśli ludzie będą wiedzieć jak jest i jak będzie – podejmą racjonalne działania korzystne zarówno z punktu widzenia jednostek jak i społeczeństwa (zgodność z oświeceniową ideą postępu) • Wiedza pozytywna gwarantuje racjonalne rozwiązywanie konkretnych problemów jednostek i ludzkości • Z filozofii i nauki odrzucić należy metafizykę i spekulacje oraz niepotrzebne spory, jałową krytykę innych poglądów. Należy skoncentrować się na wytwarzaniu „wiedzy pozytywnej”, która przydatna jest w rozwiązywaniu konkretnych problemów społecznych.

8. FAZA EKSPANSJI PROGRAMU BADAWCZEGO POZYTYWIZMU

9. Program pozytywizmu i jego nazwa  August Comte „ Kurs filozofii pozytywnej” • Społeczna misja czynienia świata lepszym  przewaga kolektywistycznych koncepcji człowieka nad indywidualistycznym  założenie, że każdy człowiek dba o swoje interesy, ale egoizm ludzki dobrze służy pomyślności wspólnotowej.

10. FAZY ROZWOJU LUDZKOŚCI I NAUKI WEDŁUG COMTE’A: • Teologiczna – odwoływanie się do sił nadprzyrodzonych lub istoty boskiej przy wyjaśnianiu zjawisk, myśleniem rządziły uczucia. • Metafizyczna- współczesna, wyjaśnianie zjawisk za pomocą abstrakcyjnych pojęć, myśleniem rządzi intelekt • Pozytywna- rozpoczynająca się, formułowanie twierdzeń opartych na faktach i zależność współistnienia, wolna od złudzeń poznawczych, „happy end historii”

11. Rolą nauki – skonstruowanie jednolitego obrazu świata (teorii „wszystkiego”), gdzie jednostka jest abstrakcją, a świat społeczny jedyną rzeczywistością realną i aktywną. • Zadanie praktycznej działalności – doskonalenie człowieka – ludzkości – świata • XIX \ XX w  ewolucja poglądów pozytywistycznych; dostrzeżono ograniczenia w wytwarzaniu „wiedzy pozytywnej”

12. EMPIRIOKRYTYCYZM - Jedynym wartościowym źródłem wiedzy jest obserwacja empiryczna, przedmiotem badań naukowych – „czyste” doświadczenie; nauka- opisem świata doświadczalnego • Przezwyciężenie dualizmu świata psychicznego i fizycznego (są to bowiem dwie strony tego samego doświadczenia i nie należy ich rozdwajać)  obrona monizmu wrażeń • Przezwyciężenie dualizmu podmiotu i przedmiotu poznania • Cel  uwolnienie nauki od wartościowań estetycznych i etycznych oraz od elementów właściwych dla poznawania potocznego

13. NEOPOZYTYWIZM • Nauki logiczno – matematyczne  nieempiryczne i analityczne • Wszystkie nauki empiryczne sprowadzone do jedności na podłożu języka fizykalnego (później jednak dopuszczał odrębność językową) • Sprowadzenie nauk humanistycznych do psychologii i socjologii (charakter behawiorystyczny) • Likwidacja metafizyki oraz innych nauk filozoficznych • Pozostawienie filozofii tylko w charakterze analizy języka (później dopuszczał także semantykę) • Z dorobku neopozytywizmu korzystało wiele prądów, kierunków i szkół filozoficznych.

14. CHARAKTERYSTYKA ORIENTACJI POZYTYWISTYCZNEJ W PEDAGOGICE

15. Proces wyodrębnienia się pedagogiki z filozofii = wytwarzanie wiedzy filozoficznej o edukacji i oświacie  wiedza naukowa Idea społecznej służebności pedagogiki Utopijne myślenie o lepszym świecie „Utopia czasu” (przyszłego) „Utopia miejsca” (raju)

16. Afirmacja wiedzy pozytywnej redukcja przedmiotu pedagogiki oraz aprobata funkcji wytwarzania pedagogii zakwestionowanie wiedzy dyskursywnej o edukacji i oświacie; nie jest ona praktyczna, służebna względem „potrzeb społecznych”

17. WSKAŹNIK ORIENTACJI POZYTYWISTYCZNEJ W MYŚLENIU O EDUKACJI I OŚWIACIE • Hierarchizowanie różnych typów wiedzy o edukacji; najwyższa wartość – wiedza naukowa (wytworzona na podst. zasad scjentyzmu) • Najwartościowszym typem wiedzy o edukacji – twierdzenia formułowane w ramach badań opartych na regule metodologii badań empirycznych (twierdzenia o „nagich” faktach) • Przewaga badań ilościowych nad jakościowymi • Bezpośredni związek twierdzeń i teorii pedagogicznych z praktyką edukacyjną • Zadaniem pedagogiki – tworzenie projektów edukacyjnych i oświatowych i bezpośrednie ich stosowanie w praktyce

18. Cd. • Postęp w praktyce edukacyjnej polega na coraz lepszym kontrolowaniu wszystkich procesów edukacyjnych • Wykorzystywanie wyników innych badań empirycznych (zwłaszcza psychologii) do projektowania pedagogii – systemów pedagogicznych • Praktyczność pedagogiki. Wychowanie – działanie projektowane przez specjalną subdyscyplinę pedagogiczną – teorię wychowania; takie wychowanie cenione najwyżej.

19. PEDAGOGIA A PEDAGOGIKA • PEDAGOGIA – „zespół środków i metod wychowawczych stosowanych przez nauczycieli i wychowawców; nauczanie, wychowanie” (Szymczak „Słownik języka polskiego”) oraz paradygmat edukacyjny w postaci doktryny pedagogicznej ideologii edukacyjnej • PEDAGOGIKA – teoretyczna i naukowa refleksja dotycząca praktyki edukacyjnej.

20. Praktyczność pedagogiki  tworzenie projektu działań – zespołu metod i środków do realizacji celów wychowania Odwołanie się do wartości (a nie do teorii)  niebezpieczeństwo instrumentalnego traktowania i wykorzystania pedagogiki i pedagogów. • Redukcja pedagogiki do pedagogii  zgoda na instrumentalne wykorzystanie kapitału pedagogiki

21. Orientacja pozytywistyczna: eliminuje z myślenia o edukacji kontekst filozoficzny, historyczny i teoretyczny pozbawienie pedagogiki charakteru dyskursywnego Pedagogia wytwarzająca wiedzę pozytywną – kształtowanie umysłu, a przede wszystkim wychowanie

22. PRZEJŚCIE OD PEDAGOGII DO PEDAGOGIKI • pedagogia ≠ pedagogika Proces unaukowienia myślenia o edukacji PEDAGOGIA PEDAGOGIKA

23. Myślenie o edukacji do XIX w nie spełniało warunków myślenia naukowego. Najważniejsze formy myślenia przednaukowego: 1) myślenie potoczne 2) myślenie fizjologiczne 3) myślenie teleologiczne Wiedza wytwarzana w tych typach myślenia istnieje do dzisiaj i służy praktyce Pedagogika uzyskała status nauki w XIX w.

24. TWORZENIE INSTYTUCJONALNYCH PODSTAW UNAUKOWIENIA MYŚLENIA O EDUKACJI I OŚWIACIE

25. JOHAN FRIEDRICH HERBART (1776-1841) • Stworzył instytucjonalne podstawy uprawiania pedagogiki jak dyscypliny wytwarzającej wiedzę. • Standardy wiedzy naukowej: 1) wykreowanie przedmiotu badań 2) stworzenie systemu kategorialnego i struktury dyscypliny naukowej 3) określenie metodologii badań 4) stworzenie instytucjonalnej struktury wytwarzania i dystrybucji wiedzy naukowej • Twórca pedagogiki naukowej

26. Herbartowski system pedagogiczny  NAUCZANIE WYCHOWUJĄCE • Pomost między myśleniem filozoficznym a naukowym Realizacja „nauczania wychowującego”(uzasadnienie w twierdzeniach naukowych psychologii eksperymentalnej) Cele sformułowane w kategoriach „cnót”(uzasadnienia w etyce)

27. Spełnienie warunku orientacji pozytywistycznej  „wiedza pozytywna” w postaci całościowego systemu pedagogicznego (pedagogii). • Zorganizował w Królewcu Eksperymentalny Instytut Pedagogiczny – program przygotowania nauczycieli do zreformowanego systemu oświatowego

28. WILHELM VON HUMBOLDT (1767 – 1835) • Reformator oświaty w Niemczech • Traktat „Idee dotyczące próby określenia granic działalności państwa” • Poglądy na sprawy edukacji i oświaty: • Zrównoważony rozwój człowieka; różnorodność sytuacji służy temu rozwojowi • Ograniczenie ingerencji państwa w kształcenie • Ingerencja państwa w obronę praw dzieci przed rodzicami • Działanie zmierzające do uczynienia świata lepszym • Zwieńczenie działalności – powołanie uniwersytetu w Berlinie. • Twórca podstaw rozwoju nowoczesnych nauk humanistycznych

29. Związek pedagogiki z orientacją pozytywistyczną Działalność Herbarta i Humboldta oraz reforma oświaty w Niemczech

30. PSYCHOLOGIZM PEDAGOGICZNY UNAUKOWIENIE PEDAGOGIKI POPRZEZ WYKORZYSTANIE DOROBKU I OSIĄGNIĘĆ PSYCHOLOGII

31. Kategoria „nauczania wychowującego” Herbarta  wyznacza paradygmat pedagogiki ortodoksyjnej – pedagogicznego myślenia o edukacji i oświacie  poszukiwanie skutecznego systemu działań edukacyjnych dla kształtowania człowieka określonej jakości  wpisuje się to w poznawczą orientację pozytywistyczną i w zadanie wytwarzania „wiedzy pozytywnej”. O związku tym zdecydowało wykorzystanie osiągnięć psychologii w zaprojektowaniu działań służących realizacji „nauczania wychowującego” Zaistnienie psychologizmu pedagogicznego o czym świadczy przekonanie, że psychologia daje narzędzia do zaprojektowania systemu pedagogicznego.

32. PSYCHOLOGIZM PEDAGOGICZNY U HERBARTA: • Ujawnia się w projekcie systemu nauczania wychowującego • Projekt działań służących osiągnięciu celów („cnót”) uzasadniony twierdzeniami zwłaszcza „psychologii uczenia się” • Założenie podstawowe: umysł ludzki podatny na ćwiczenie (manipulację, zmianę, indoktrynację) poprzez dwa czynniki: -horyzont poznania (zakres treści) -punkt widzenia (dobór treści)

33. Cd. - APERCEPCJA- u Herbarta: spostrzeganie cechy nowego przedmiotu, zdarzenia, idei zostają przyswojone do już istniejącej wiedzy. • MASA APERCEPCYJNA- uprzednio nabyta wiedza • Uczenie się i rozumienie  rozpoznawanie relacji między nową a istniejącą wiedzą • Herbartyzm – uznanie w Europie w II poł. XIX w

34. Psychologizm pedagogiczny Herbarta – postać umiarkowana  osiągnięcia psychologii wykorzystane jedynie do zaprojektowania skutecznej pedagogii, jej cele nie wyprowadzone z żadnej teorii psychologicznej • Opozycję do Herbarta i herbartyzmu stworzyły: • pajdocentryzm • pedologia (nauka o dziecku) • ruch Nowego Wychowania (typ ideologiczny dominującej praktyki edukacyjnej w Europie na przełomie XIX \ XX w)

35. Różnice te – podstawą do ukształtowania się 2 ideologii edukacyjnych konserwatywnej (transmisji kulturowej) i liberalnej (romantycznej)

36. PSYCHOLOGIA ROZWOJOWO - WYCHOWAWCZA połączenie teorii psychologicznej z konstruowaniem pedagogii (psychologizm radykalny)

37. SOCJOLOGIZM PEDAGOGICZNY UNAUKOWIENIE PEDAGOGIKI POPRZEZ WYKORZYSTANIE DOROBKU I OSIĄGNIĘĆ SOCJOLOGII

38. Socjologia – jedyna wiedza abstrakcyjna, która wytwarza wiedzę dla wszystkich innych nauk konkretnych o człowieku (Comte) Socjologizm pedagogiczny w myśleniu o edukacji- wersja skrajna i umiarkowana

39. SOCJOLOGICZNA SZKOŁA FRANCUSKA • Emil Durkheim, wersja umiarkowana • Socjologia ma wytwarzać „metateorię” i zająć miejsce filozofii. • Jej rolą – dostarczenie innym naukom społ. uniwersalnego „klucza” do badania i rozumienia rzeczywistości społecznej • Główną kwestią: określenie relacji jednostka społeczeństwo (poszukiwanie równowagi między aspiracjami jednostek a potrzebami społeczeństwa) • Krytyka konserwatyzmu, liberalizmu i socjalizmu • Ostrzeżenie przed bezkrytyczną akceptacją procesu emancypacji (zagrożenie anarchią) • Trudności związane ze zharmonizowaniem aspiracji jednostek z potrzebami większych grup społecznych • Edukacja może podtrzymywać tę równowagę, wprowadzać ład i porządek (normy i zasady) • Nauka ma możliwości wskazania strategii efektywnego rozwiązania ważnych problemów społecznych • Badanie „faktów społecznych” jak świata „rzeczy”, a nie wyobrażeń ludzi

40. PODSUMOWANIE

41. SCJENTYZM • Nazwa postawy myślowej i światopoglądowej, programu społeczno – filozoficznego, stanowiska filozoficznego, podejścia metodologicznego • Optymizm związany z nauką  światopogląd i ideologia cywilizacji zachodniej przełomu XIX \ XX w. Oparty na założeniach: • filozofii pozytywnej • materializmu • ewolucjonizmu • utylitaryzmu (pragmatyzmu)

42. RECEPCJA I KRYTYKA POZYTYWIZMU Krytyka – przełom XIX \ XX w, odrzucenie psychologizmu i socjologizmu oraz naturalizmu metodologicznego Zarzuty: • Fakty i prawa naukowe nie są niezawodne, są konwencjami • Wiedza humanistyczna ≠ wiedza przyrodnicza • Wiedza wspiera się nie tylko na faktach, pewne prawdy ujmujemy bezpośrednio • Przyroda nie jest jedyną i pierwotną postacią bytu • Kultura nowożytna nie jest doskonała, ale wręcz zła Krytyka podstawowych tez pozytywizmu – przejście od ortodoksyjnej dominacji orientacji pozytywistycznej do ujawnienia się wielu konkurujących ze sobą paradygmatów nauki.

43. Przemiana w myśleniu Epoka przednowoczesna Epoka nowoczesna

44. Cd • Zmiana charakteru utopii: utopia miejsca („raju”)  utopia czasu (przyszłego) Zjawisko UTOPIZACJI DZIEJÓW (B. Baczka) Wiara w sens dziejów określany oświeceniową wizją postępu Dominująca postawa ludzi epoki nowożytnej Upowszechnienie ideologii liberalnych, w edukacji – pajdocentryzmu Pozytywizm nie był nowym całościowym systemem filozoficznym, ale wizją nowej i bardziej racjonalnej formy poznania

45. XIX w Europa- pozytywizm Stany Zjednoczone - pragmatyzm Pod koniec XIX w. i w XX w. pojawił się niepokój, że typ racjonalności wykorzystujący instrumentalnie autorytet nauki może obrócić się przeciwko człowiekowi. Historia XX w. potwierdziła zasadność tych obaw. Atrakcyjne dla myślenia o edukacji w sposób ortodoksyjny

46. KONIEC Prezentację wykonały: Justyna Gwizdak Katarzyna Rączka