FIBROMYALGIE EN/OF PSYCHIATRIE ?

1. FIBROMYALGIE EN/OF PSYCHIATRIE ? ZOL wetenschappelijke Raad 24 mei 2012 J De Bie

2. PSYCHIATRIE EN/OF FIBROMYALGIE • Psychiatrie en fibromyalgie • As 1 stoornissen • Angst • Depressie/slaap • ‘Somatisatie’ • Verslaving/misbruik van middelen • As 2 stoornissen _ persoonlijkheid • Trauma • Maatschappelijke en culturele factoren • Sensitisatie: een overbruggend concept ? • Psychosomatische revalidatie op de dagkliniek psychiatrie

3. Fibromyalgie en/of psychiatrie ?

4. VRAGEN • Is het (ab)normaal dat er veel patiënten met een psychiatrische (co-)morbiditeit op de pijnkliniek consulteren ? • Is er een tendens om patiënten onder het mom van ‘chronische pijn’ naar de pijnkliniek te verwijzen terwijl hun ‘primair’ probleem een psychiatrisch probleem is ? (‘vuilbakfunctie’). Is dit misschien juist somatisatiebevorderend/chronifiërend ? • Wat zijn de antwoorden die we als pijnkliniek moeten proberen te formuleren op de (al dan niet terechte) vragen die aan ons (al dan niet expliciet) gesteld worden door patiënten en door verwijzers

6. FIBROMYALGIE EN ANGST • ‘Spasmofilie’ – cryptotetanie - chronische hyperventilatie • Angststoornissen volgens DSM-IV: verhoogde prevalentie van • Gegeneraliseerde angststoornis • Paniekstoornis • Posttraumatische stress stoornis

7. FIBROMYALGIE EN DEPRESSIE /SLAAP • Depressie als gevolg ? • Gevolg van fysieke beperkingen ? Toch hogere prevalentie bij FM dan bij andere reumatische aandoeningen ? (Katon et al 1991, Walker et al 1997) Tegenstrijdige resultaten van de studies • Verhoogde prevalentie van depressie omwille van verwijzingsbias ? • Slechts gedeeltelijke verklaring, ook verhoogde prevalentie in bevolkingsonderzoek (ClauwandCrofford 2003, Fuller-Thomson et al 2012) • 22 % depressie, 2/5 geen hulp gezocht • FM en depressie intrinsiek verbonden ? • ‘Affective spectrum disorder’ _ genetica (Hudson et al 2003) • Neurotransmitters • Rol van slaap • inslaapproblemen, doorslaapproblemen, onvoldoende uitgerust gevoel • Zowel bij FM als bij depressie belangrijk

8. FIBROMYALGIE, SOMATISATIE, HYPOCHONDRIE • Somatisatie • ‘A tendencytoexperienceandcommunicatesomaticdistressandsymptomsunaccountedforbypathologicalfindings, toattributethemtophysicalillnessandtoseekmedical hulp forthem’. • Hypochondrie • de angst of overtuiging aan een lichamelijke ziekte te lijden

9. FIBROMYALGIE, SOMATISATIE, HYPOCHONDRIE • Somatisatie is geassocieerd met • chronische pijn • de intensiteit van chronische pijn • Hypochondrie is geassocieerd met • chronische pijn • de intensiteit van chronische pijn • Somatisatie scores verbeteren met pijnbehandeling • Hypochondrie scores verbeteren met pijnbehandeling • ? Hypochondrie ontwikkelt zich na het ontstaan van ziekte/pijn) • Sommige chronische pijn ptensomatiseren meer (lage rug, crps, fibromyalgie, RA) • Quid pijn dependent zijn van deze concepten ? Quid toepasbaar zijn op chronische pijn pten ? FISHBAIN ET AL 2009

10. Verslaving – misbruik van middelen • Pijnstillers • NSAID • Opiaten • Opwekkende middelen • Benzodiazepines • Alcohol (mannen ?) • Coping versus medicatie inname ?

11. FIBROMYALGIE EN PERSOONLIJKHEID • Persoonlijkheidsstoornissen: geen ‘fibromyalgiepersoonlijkheid’ • Overactief premorbied ? • Dimensies van persoonlijkheidsfunctioneren (cfr voordracht DrHallet)

12. FIBROMYALGIE EN ‘TRAUMA’ • Vroegkinderlijke ervaringen • ‘Stress’ op latere leeftijd • Hechting / mentaliseren

13. MAATSCHAPPELIJKE EN CULTURELE FACTOREN • Lokaal: toename / meer zichtbaar worden van fibromyalgie like klachten bij allochtonen ? • Nationaal / internationaal: geografische verschillen in diagnostische tradities (bv Noord/Zuid, tussen landen onderling)

14. SENSITISATIE Achterhaald dualisme ?

15. PSYCHIATRIE EN/OF FIBROMYALGIE • Psychiatrie en fibromyalgie • As 1 stoornissen • Angst • Depressie / slaap • ‘Somatisatie’ • Verslaving/misbruik van middelen • As 2 stoornissen _ persoonlijkheid • Trauma • Maatschappelijke en culturele factoren • Sensitisatie: een overbruggend concept ? • Psychosomatische revalidatie op de dagkliniek psychiatrie

16. HISTORIEK • Klinische nood • MPC • Afstand • Evidence based • Cgt • Graded exercise • Psycho-educatie • Continue meting/registratie

17. PROGRAMMA • Psycho-educatie multidisciplinair • Psychiatrische oppuntstelling (co-morbiditeit behandelen, medicatie afbouwen, aanpassen,…) • Vpk sessies (planning, weekend evaluatie, doelstellingen) • Ergotherapie (creatief, materiaal, doelstellingen) • Psychomotore therapie/ kine (gradedexercise, relaxatie, mindfulness, lichaamswerk) • Focus op groepswerking, relatief beperkte individuele contacten • Twee maal ‘familiedag’: 1 x informatief, 1 x feed back vanuit het team naar evolutie van pt • 4 x per week briefing, 1 x per week intervisie

18. Psychometrische testen (Bij begin behandeling, na drie maanden en na zes maanden) • SF 36 • HADS (HospitalAnxietyandDepressionScale) • TSK (Tampa ScaleforKinesiophobia) • PDI (Paindisability Index) • MPI-DLV (MultidimensionalPain Inventory, Dutch Language Version) • PCCL (Pain Coping andCognition List) • SCL-90 (Symptoms Check List) • Fysieke testen

19. DATA Patientenpopulatie • 143 patienten, 3 patiënten geen data • 121 vrouwen (84,62 %), 22 mannen (15,38 %) • Gemiddelde leeftijd 40 jaar

21. SF-36

22. MEDIAN DIFFERENCES: SCL-90

23. COCHRANE REVIEW • Multidisciplinary rehabilitation for fibromyalgia and musculoskeletal pain in working age adults • Karjalainen KA, Malmivaara A, van Tulder MW, Roine R, Jauhiainen M, Hurri H, Koes BW • Published Online: • January 21, 2009 • The rehabilitation program was required to be multidisciplinary; that is, it had to consist of a physician's consultation, plus a psychological, social or vocational intervention, or a combination of both. • After screening 1808 abstracts, and the references of 65 reviews, we found only seven relevant studies (1050 patients) that met our inclusion criteria. None of these were considered, methodologically, a high quality randomized controlled trial. Four of the included RCTs on fibromyalgia were graded low quality and suggest no quantifiable benefits. The three included RCTs on widespread musculoskeletal pain showed that based on limited evidence, overall, no evidence of efficacy was observed. However, behavioral treatment and stress management appear to be important components. Education combined with physical training showed some positive effects in long term follow up.

24. EVOLUTIES • Kaders ‘botsen’ (cgtvs psychodynamisch) • Rustmomenten afgevoerd • Uitbouwen vervolgzorg/netwerken (therapeutische projecten) • Huisarts • Ambulant (psychotherapie, kine,…) • Reval • Andere (psychotherapeutische) groep op dagkliniek • Residentieel • Gradedexercisevspacedexercisevs … ? • Wachtlijsten • Ambulante vervolggroep ? • Regressiebevorderend ? Werkhervatting ? • Wetenschappelijke uitbouw (samenwerking PHL – kwalitatief onderzoek) • Lichaamsgeoriënteerde therapieën ?

25. Take home • Het is belangrijk bij patiënten met fibromyalgie psychiatrische co-morbiditeit te diagnosticeren en te behandelen • Medicatiegebruik verdient aandacht • Traumatische voorgeschiedenis in achterhoofd houden

26. VRAGEN ?